Қазақ тіліндегі кірме әріптердің дыбыс мәні
Тоталитарлық тіл емле ережелерінің салдарынан қазақ тілінің төл сөздерінің
жазылымына бірнеше кірме дыбыстар еніп кетті. Оның өзі қазақ тілтанымының
теориялық фонетикасына да, практикалық фонетикасына да нұқсан келтіріп
жатыр. Теориялық тұрғыдан
–
қазақ тілінде жоқ
«
фонемалардың
»
санын
көбейтіп жіберді, практикалық тұрғыдан
–
оқу
-
әдістеме шараларын қиындатып
жіберді. Сонымен
,
кірме әріптердің тіл бұзар әсері күшейіп барады:
-
бірінші, қазақ сөзінің үндесім әуезін бұзып барады;
-
екінші, қазақ тілінің буын жігін бұзып болды;
-
үшінші, қазақ тілінің морфем желісін бұзып болды;
-
төртінші, қазақ сөзінің тасымал ретін шатыстырып бітті.
Ол кірме әріптер: И, У, Я, Ю, Щ. Қазақ тілінің төл сөздерінің құрамында
жазылып жүрген кірме әріптердің дыбыс мәні төмендегідей (мый, тій, сұу,
сүурөт, жая, әлійә, айұу, үйүу, ашшы, кешше, тұшшы) [3]:
Мұндағы
у
таңбасының дыбыс мәні латын әліпбиінің құрамындағы
w
әрпімен белгіленіп отыр. Өйткені қазақ тілінде
ерін
-
еріндік, жуысыңқы, үнді
дауыссыз бар. Ол дауыссыз халықаралық практикада осы таңбамен беріледі
(ондай дыбыс ағылшын тілінде де бар, ағылшын тілінде сауаты өсіп келе
жатқан жас ұрпақ оны тез аңғарып, жеңіл қабылдайды
)
. Ал орыс тілінде ондай
дауыссыз дыбыс жоқ. Олардың
Көкшетау
дегенді
Көкчетав
деп өз тіліндегі
тіс
-
еріндік, жуысыңқы, ұяң в
дауыссызымен алмастыратындығы сондықтан.
И
ЫЙ
ІЙ
У
ҰУ
(
w
)
ҮУ
(
w
)
Я
ЙА
ЙӘ
Ю
ЙҰУ
(
w
)
ЙҮУ
(
w
)
Щ
ШШ
ШШ
Мұндағы
Достарыңызбен бөлісу: |
