тын. Мен ашуланып, оның сазайын бергім келді.
ол мені бірінші болып ұрды. Біз бір-бірімізді ұрып
тастадық». [112]
Бұдан басқа, көптеген балалар өздерін сынып-
тастары қорлап, мазақтап немесе ренжіткені
үшін жауап ретінде күш қолданып, зорлық-
зомбылыққа жүгінгендері туралы айтты. Алайда
мұндай жағдайларда бұл міндетті түрде өзін-
өзі қорғау болып есептелмейді, себебі қарымта
ретінде күш қолданып, зорлық-зомбылық
көрсетуді мазақтаумен және қорлаумен өлшеуге
келмейді.
«Мен бір ер баламен төбелестім. Ол мені
мазақтап, итерді. Мен оны кітаппен ұрдым.
Маған бір қыз көмектесті. Ол да оны кітаппен
ұрды». [11]
«Мен сыныптасыммен төбелесе бастадым. Оған
тіл тигіздім, екеуміз төбелестік, бірақ қатты
емес. Біз бір-біріміздің мұрнымызды бұздық та,
үйге қайттық». [22]
«Иә, менің сыныптастарыммен бірге төбелеске
қосылған жағдайларым болды. Мен өзімнің сы-
ныптасыммен мені тілдеген соң төбелесе баста-
дым». [301]
Ақырында, кейбір балалар мектепте басқа
балаға қарсы күш қолданып, зорлық-зомбылық
жасағандарын айтты, себебі ол олардың
досының/құрбысының дәптерін алып, үй
жұмысын көшіріп алуға тырысқан.
«Менің 5 не 6 сыныпта бір қызбен төбелескенім
есімде. Ол ұқыпты болатын, маған күлетін, содан
соң біз төблестік. Ол маған өзінің үй жұмысын
көшіріп алуға бермейтін және маған күлетін, со-
дан мен оны ұрып жібердім. Бәрі жай ғана қарап
тұрды, ешкім араласқан жоқ». [34]
«Мен кеше сыныптасыммен төбелесіп қалдым,
өйткені ол үй жұмысын көшіріп алу үшін менің
дәптерімді алды, мен сосын дәптерімді бермей,
төбелестік. Сыныптастарымыздың жарты-
сы жай ғана қадағалап тұрды, содан соң біреуі
мұғалім келе жатыр деп айқайлаған соң, біз
орнымызға жүгіріп кеттік». [149]
Бір бала өзін бір күні мұғалімнің сыныпқа бас-көз
болуға тастап кеткенін және сабақтан қашып кеткісі
келген сыныптасына қарсы күш қолданып, зорлық-
зомбылық көрсетуге тура келгенін түсіндірді.
«Мен сыныптасымды ұрдым. Еңбек сабағының
мұғалімі мені сабақта сыныпқа бас-көз болуға
қалдырды, ал оның мені тыңдамай сабақтан
қашып кеткісі келді. Ол мені тыңдамағандықтан,
менің оны ұруыма тура келді». [21]
Өзін-өзі қорғау мақсатында күш қолдану
Жоғарыда айтылғандай, сұхбат жүргізілген
балалардың кемінде 10,0%-ы басқа баланың
немесе балалардың күш қолданып, зорлық-
зомбылық көрсетуінен қорғану үшін күш
қолданып, зорлық-зомбылық көрсеткендерін
айтты. Бір бала былай деп түсіндірді: «Мен өзімді
қорғау үшін жәбірлеушіге қарымта қайтардым»
[370]. Сонымен қатар, басқа балалар өздерін-
өздері қорғау мақсатында күш қолданып,
зорлық-зомбылық жасағандарын айтты.
«Мен ешқашан төбелесті бірінші болып бастаған
емеспін, бірақ егер кімде-кім тиісетін болса,
66
ҚАЗАҚСТАН МЕКТЕПТЕРІНДЕГІ БАЛАЛАРҒА ҚАТЫСТЫ ЗОРЛЫҚ-ЗОМБЫЛЫҚТЫ БАҒАЛАУ
зорлық-зомбылық көрсеткендерін немесе сөзбен
қорлағандарын айтып берді.
«Бұл кейде болады. Мен басқа қыздарды
әжуалаймын. Мен оларды ақымақ деп айта ала-
мын. Басқа сыныптағы қыз өзін басқалардан
артық секілді тәкаппар сезінеді. Ол менен және
өзге қыздардан жақсы киінеді. Мен оны өзім
мазақтаймын». [276]
«Мен мектепте қыздарды күлкіге айналды-
ратынмын және жаман сөздер айтатынмын;
олар өздерін өздері өте ыңғайсыз жағдайға
қалдыратын. Мен бұны маған ұнамайтын және
Достарыңызбен бөлісу: |