Қазақстан мектептердегі балаларғА Қатысты зорлық-зомбылықты бағалау


- кесте. Өзге индикаторлар және мектепте зорлық-зомбылыққа ұшырау бойынша қару



Pdf көрінісі
бет48/117
Дата23.11.2023
өлшемі2,14 Mb.
#193155
1   ...   44   45   46   47   48   49   50   51   ...   117
Байланысты:
Публикация на каз

3.19- кесте. Өзге индикаторлар және мектепте зорлық-зомбылыққа ұшырау бойынша қару 
алып жүру (сауалнама жүргізу)
Іріктеме
N=4207
Мектеп аумағында 
немесе одан тыс қару 
алып жүрді 
Қару алып жүрген 
жоқ
n
%
n
%
Отбасындағы зорлық-зорлық тәжірибесі
55
34,2%
709
17,6%
Ата-анаға бауыр басу деңгейі төмен
22
13,5%
318
7,9%
Мектепке бауыр басу деңгейі төмен
19
11,7%
151
3,7%
Ашу-ызаға бейімі жоғары 
89
54,6%
1 136
28,1%
Жеке содырлыққа бейімі жоғары
102
62,6%
1 151
28,5%
Мектептегі зорлық-зомбылық және балалар арасындағы 
кемсітулер куәсі
133
82,6%
2 543
63,1%
Балалар тарапынан болатын мектептегі зорлық-
зомбылық және кемсітулер құрбаны
91
61,5%
1 789
45,9%
Мектепте зорлық-зорлық жасайтын және кемсітетін адам
101
62,0%
915
22,6%
Мектеп директоры және мұғалімдер тарапынан болатын 
зорлық-зомбылық тәжірибесі
75
46,0%
924
22,8%
Мектеп директорының және мұғалімдердің тарапынан 
болатын кемсітулер тәжірибесі
36
22,1%
229
5,7%
үйден қашып кету 
22
13,5%
92
2,3%
Өзіне-өзі зиян келтіру және өзіне-өзі қол салу мінез-құлқы
15
9,2%
138
3,4%
жүрмеген балаларға қарағанда (тиісінше, 2,3% және 
3,4%), үйлерінен қашып кетуі бес рет жиі (13,5%) 
болғаны және екі есе жиі өздеріне зиян келтірумен 
айналысқаны және өздеріне-өзі қол салу мінез-
құлықтарының (9,2%) байқалғаны көрсетілген.
Сұхбат деректері оқ дәрімен атылатын қару 
және көзден жас ағызатын газды қоса алғанда, 
төрт баланың пышақ, қару ұстап жүрген бала-
лар туралы айтқанын көрсетті. Олардың екеуі, 
атап айтқанда, басқа балалардың мектепке қару 
алып келіп жүргендерін айтты. Бір бала былай 
түсіндіреді: «Сыныптасым өткен жылы пышақ алып 
келді» [256]. Екінші бала былай толықтырады: 
«Мен үлкендердің қалай төбелескендерін көрдім 
және олардың біреуінде пышақ болды, бірақ ол 
онымен ешкімге тигізбей тек қана сермеді». [149]
Бір бала сондай-ақ мектепке оқ дәрімен аты-
латын қару алып келіп жүрген және олардың 
ортасындағы оқ-дәрімен атылатын қарулары бар 
балалар туралы айтты.
«Біздің негізгі мәселеміз – жоғарғы сыныптар. 
Осы сыныптардағы ер балалар мен қыз балалар 


75
ҚАЗАҚСТАН МЕКТЕПТЕРІНДЕГІ БАЛАЛАРҒА ҚАТЫСТЫ ЗОРЛЫҚ-ЗОМБЫЛЫҚТЫ БАҒАЛАУ
Мектептегі зорлық-зомбылыққа 
қатарластардың жауап қайтаруы
Балалардан олардың өздері куә болатын 
зорлық-зомбылық жағдайларына әдетте қалай 
әрекет ететіндері туралы сұрадық. 3.20-кесте-
де балалардың 30,3%-ы (3-тен 2-сі дерлік) 
өздерінің зардап шеккен немесе басқа бала 
не балалар тобы мазақтайтын балаға мектеп-
те “ешқашан” көмек беруге тырыспағандарын 
айтқаны көрсетілген. Бұдан басқа, балалардың 
51,1%-ы (2-ден 1-і) өздерінің зардап шеккен не-
месе басқа бала не балалар тобы мазақтайтын 
балаға мектепте “кейде” ғана көмек беру-
ге тырысқандарын айтты. Таң қаларлық, бірақ 
балалардың 18,3%-ы ғана мектептегі зорлық-
зорлық көріп жәбірленген балаларға “өте жиі” 
көмектесетіндерін айтқан.
Балалардан, сондай-ақ олардың бір баланың 
немесе балалар тобының мектепте басқа бала-
ны ренжітіп немесе мазақтап жатқанда соңғы 
рет не істегендері жайлы сұрадық. 3.20-кесте-
де балалардың 20,0%-ының (5-тен 1-і) кетіп 
қалғандарын және араласпағандарын, ал 4,3%-
ы қарап тұрғандарын, бірақ араласпағандарын 
айтқаны көрсетілген. Балалардың 2,1%-ының 
басқа баланы ренжітіп/келемеждеп жатқан 
балаларға қосылғаны және 1,7%-ының осыны 
ойнап айтқандары таң қалдырады. 
Салыстыру үшін, балалардың 36,6%-ы ғана (3-
тен 1-і) ренжітіп және/немесе келемеждеп жатқан 
балаға арашаға түскендерін және көмектесуге 
тырысқандарын айтты. Одан басқа, балалардың 
34,8%-ы ғана (3-тен 1-і) зорлық-зомбылықты 
тоқтату үшін мектептен үлкендерді шақырғандары 
туралы хабарлады. Балалардың 19,2%-ы ғана 
ренжіткен және/немесе келемеждеген баладан 
оның өзін-өзі қалай сезінетінін сұраған.
Балалардан сондай-ақ өздері куә болған 
мектептегі зорлық-зомбылық жағдайлары ту-
ралы кімге хабарлағаны туралы сұрадық. 3.20- 
кестеде балалардың 32,4%-ының (3-тен 1-і) 
зорлық-зомбылық жағдайлары туралы ешкімге 
хабарламағанының байқалғаны көрсетілген. 
Егер олар біреу-міреуге зорлық-зомбылық 
жағдайлары туралы айтқан болса, балалардың 
20,9%-ы өздері куә болған зорлық-зомбылық 
туралы досына немесе басқа оқушыға, 11,2%-
ы ата-аналарына және 6,3%-ы ағасына немесе 
апасына айтып берген. Балалардың 26.2%-ының 
ғана (балалардың 4-тен 1-і) мұғалімге 
айтқандары, 9,1%-ының мектеп директорына/
тәрбие ісі жөніндегі орынбасарына айтқаны және 
3,5%-ының мектеп күзетшісіне/мектептегі поли-
ция инспекторына айтып бергені таң қалдырады. 
Аталған тұжырымдар балалардың көбісінің 
мектептегі зорлық-зомбылық жайттары туралы 
мектеп персоналына немесе әкімшілікке хабар-
ламайтындарын көрсетеді. 
3.20-кестеге қосымша ретінде 3.21-кестеде 
сұхбат жүргізілген 402 баланың арасында куә 
болған (36,6%) және мектепте зорлық-зомбылық 
(22,9%) көрген балалардың көп бөлігінің 
мектептегі зорлық-зомбылық туралы ешкімге 
хабарламағаны көрсетілген. Балалар сұхбат беру 
барысында түсіндіргендей, олар мектепте зорлық-
зомбылық жасайтын адамдар тарапынан болатын 
кек қайтарудан қорыққандықтан, араласқылары 
келмейтіндіктен, мектептегі зорлық-зомбылық ту-
ралы көбіне ешкімге ештеңе айтпайды.
«Мен ешкімге айтқан жоқпын; маған бұл керек 
емес. Аз білсең, тыныш ұйықтайсың. Менің әлі 
өмір сүргім келеді». [379]
«Мен ешқашан ешкімге ештеңе айтқан емеспін. 
Оларды жазаламайды, тек оларға ұрысады да, 
кейін олар саған тағы шабуыл жасайды». [373]
«Жоқ, мен ешкімге айтпаймын. Мен қорқамын 
да, жай ғана алыстан қарап тұрамын». [321]
«Мен ешкімге айтқан емеспін. Ол ешкімге 
айтқан емес, себебі егер айтып қоятын болсаң, 
онда ұрып-соғады». [247]
«Жоқ, біздің арамызда мұндай жоқ және егер 
де айтып қоятын болсам, сыныптастарымның 
маған қарсы шығуы мүмкін. Біреу-міреуге айтып 
қою – бұл өсек және мұндай өсекшілерді жек 
көріп, мәселені шешуге шақырады.» [164]
«Мен ешкімге айтқан жоқпын; әйтпесе маған 
күлетін болады және мені жек көріп кетеді. Біз 
егер шағымданатын болсақ бізді қабылдамайды; 
бұл сатқындық болып саналады». [164]
Мектептегі зорлық-зомбылық көрген балалар 
сондай-ақ өздері көрген зорлық-зомбылық туралы 
ешкімге айтпайтындарын мәлімдеді, себебі олар 
бұл жағдайды одан әрі ушықтырудан қорқады.


76
ҚАЗАҚСТАН МЕКТЕПТЕРІНДЕГІ БАЛАЛАРҒА ҚАТЫСТЫ ЗОРЛЫҚ-ЗОМБЫЛЫҚТЫ БАҒАЛАУ
зорлық-зомбылық құрбандары болғаны туралы 
оларға айтуға қорыққандарын хабарлады.
«Мен біреу-міреуге айтуға қорықтым және 
бұны жолға қою үшін ата-анамның мектепке 
келуінен де, содан кейін өзімнің шынында зардап 
шегетінімнен қорықтым». [130]
«Мен ешкімге айтпаймын. Мен анама шу 
шығаратындықтан айтпаймын. Егер мен анама 
айтсам, ол мектепке келіп маған тіл тигізетін 
балаға ұрысатын болады». [241]
Құрбан болған кейбір балалар өздерін жалғыз 
сезінетіндерін және өздерінің ата-аналарымен 
немесе мектептегі басқа балалармен қарым-
қатынастарының соншалық жақсы емес екенін 
айтып берді. Олар сондықтан барлығына бәрібір 
болатынын немесе оларды қорғау үшін ешкімнің 


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   44   45   46   47   48   49   50   51   ...   117




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет