11.3 Туризмдегі темір жол көлігінің рөлі Ұзақ даму жолынан өткен темір жол бүгінгі таңда кез-келген ұлттық
экономиканың стратегиялық маңызды көлік саласы болып табылады.
Теміржол локомотивтертер бұрын пайда болды. ғасырдың ортасында
Алтайдың шахталарында жылқы тартылған арбалармен қатар, рейсті жолдар
қолданылған, ал 1788 жылы Петровскідегі Александр зауытында алғашқы
теміржол (өнеркәсіптік мақсаттар үшін) пайда болды. Кейінірек жылқы
тартылған жолаушы темір жол дамыды. 1801 жылы Англияда түрлі елді
мекендер арасындағы алғашқы теміржол салынған. Бірінші локомотив 1804
жылы пайда болды. Оны Р. Тревитик мырза Дж Уаттың бу қозғалтқышы
негізінде жасалынды. Кейінгі жылдардағы жолаушылар теміржолының
алғашқы локомотиві ең табысты болды. 1812-1829 жылдары Дж. Стивенсон
шахталық темір жолдарда қолданылған локомотивтің бірнеше табысты
схемасын ұсынды. Кейіннен бұл «Ракета» паровозы Стефенсон «Манчестер -
Ливерпуль» бағыты бойынша жолдың басты локомотиві болды.
Теміржол көлігі туризмдегі тиімді көлік құралы. Саяхат кезінде көлік
қозғалысының бұл түрі бәсекеге қабілетті жоғары жылдамдықпен және
туристер тобын қалыпты бағалармен жинақы орналастыру мүмкіндігін
береді. Теміржол көлігін ең көп пайдалану отандық және шекаралық
туризмді ұйымдастыруда, сондай-ақ танымдық, экскурсиялық турлармен
және демалыс күндеріндегі туризмде кездеседі.
Қала маңындағы пойыздар облыс немесе аймақ шегінде қатаң кесте
бойынша жүреді. Әдетте 1500 жолаушыны сиғызып, оның 1000-ы отыру
орындары. Пойыздар жергілікті станцияларда жиі тоқтайды. Вагондардағы
орындар нөмірленбейді.
Қалааралық пойыздар 700 км астам қашықтыққа жүреді. Жедел жыл
бойы айналымдық, жедел маусымдық (жазғы), алыс қашықтыққа жыл бойы
жолаушы үшін және маусымдық айналымдық бөлінеді.
Пойыздар мен вагондар әр түрлі санаттарға бөлінеді. Мәселен, бүгінгі
күні қала маңы, жолаушылар, жедел, жоғары жылдамдықтағы пойыздар деп
бөлінеді. Автокөліктер санаттарын қарастырсақ, олар отыруға, плацкарт,
купелік, ұйықтайтын және мейрамхана-вагон деп бөлінеді. Сонымен қатар,
еуропалық стандарттарға сәйкес поездардың мынадай түрлері бар:
Intercontinental Express (ND); халықаралық жедел (JC); жылдам экспресс
(JCL); фирмалық экспресс жедел кспресс (EC) және т.б.