41
Екіншісі іс жүзінде мүмкін емес, өйткені бұл жағдайда алфавиттің
қысқаруы емес, оның күрделілігі орын алады: дауысты дыбыстарға арналған
төрт белгіні алып тастағанда, дауыссыз дыбыстар үшін оннан астам жаңа
белгілерді енгізу керек еді (және оларды қайдан алуға болады!). Одан басқа,
дауыссыз дыбысы жоқ сирек кездесетін сөздерде «қатаңдық» немесе
«ұяңдық» қалай көрініс табады (мысалы, қырғыз тілінде аа «оған», ее «иесі»,
uu «аңшылық»)?
Осылайша, бұл барлық дыбыстарда дауысты дыбыстардың көмегімен
«қатаң» нұсқалардың «ұяң» нұсқаларымен сәйкес қарама-қайшылықты
бейнелеуге мүмкін болатындығы барлық тілдерде өте орынды.
Қажетті алфавиттік аббревиатуралардың ең мәнді сәті түркі тілдерін
жалпы қарастырғанда k мен q графикалық жұптың және g мен ƣ графикалық
жұптың бір әрпіне, жұп болып табылатын басқа да дауыссыз дыбыстарға сол
жүйенің қолданылуы мәселе болып табылады.
Әрине, барлық түркі тілдерінде k арқылы бейнеленген дыбыс q арқылы
бейнеленген дыбыстан өзгеше айтылатындығына дау жоқ және g арқылы
бейнеленген дыбыс ƣ арқылы бейнеленген дыбыспен бірдей емес. Мұнда
дыбыс айырмашылығы туралы мәселе көтерілмеуі керек, дегенмен k және q
(және тиісінше g және q) дыбыстары тек фонетикалық ортасымен
комбинаторлы біріктірілген сол және бірдей фонеманың нұсқалары ғана
болып табылмайды ма, сондықтан олардың айырмашылығын арнайы
әріптермен емес, емлемен білдіру мүмкін емес болмайды ма [54,159].
Жалпы алғанда, А.М.Сухотин мен К.К.Юдахин
қ-к
дыбыстарының бір
фонема болып табылатындығын қазақ тілі мен қырғыз тіліндегі емлені, жұп
дыбыстарды салғастырып, мысал ретінде бере отырып, дәйектеген.
Дегенмен, осы жерде мынадай сауал туындайды? Шындығында
А.М.Сухотин мен К.К.Юдахин дәйектегендей,
Достарыңызбен бөлісу: