П. И. Пидкасистый а у д а р ғ а н д а р

80
II бөлім. Дидактика
жүмыстарының жалпы сипатына, сонымен бірге басқа елдердің, соның ішінде 
кеңес мектебіне эсер етті: 20-жылдары кешенді бағдарламаларда бейнеленді. 
Педоцентристік деп аталуының себебі, Д.Дьюи оқыту үрдісін баланың 
қызығушылығына, мүқтаждығына, қабілетіне байланысты қүру керек деп 
ойлаған. Оқытудың мақсаты баланың жан-жақты алғырлығын, жалпы жоне 
ақылдылық қабілеттіліктерін дамыту болды. Педоцентризм педагогикадағы 
бағыт болып табылады. Ол баланың ерекшеліктерінен шығатын окыту мен 
тәрбиенің 
мәселелерін 
қарастырады. 
Педоцентристік, 
реформаторлық 
дидактика 20-ғасыр педагогтарының оқытудың гербартиандық моделіне қарсы 
реакциясы болды. Прогресшіл педагогтар оны «кітаби оқытудың мектебі» деп 
атады, бала дүниесінен алыс және оған «еңбек пен өмір мекгебін» қарсы 
қойды. Батыс ғалымдарының бірі жаңа дидактиканың балаға арналған 
бағытын, былай деген: үйрету деген етістік - екі мағынада қолданылады, ол 
біреуді үйрету және бір нәрсеге үйрету. «Джонды латын тіліне үйрету үшін» -
Джонның өзін және латын тілін білу қажет, ал бүрын оқыту үшін латын тілін 
білу жеткілікті еді.
Жаңа педагогиканың өкілдерінің ойынша, дидактиканың басты мәселесі, 
ол оқыту үрдісіндегі оқушының белсенділігі. Сол үшін окуды өз бетінше 
табиғи, суырып салмалық сипатта жасау керек болды. Ол үшін оқытуды 
жеткізу, жаттау және дайын білімді айтып беру ретінде емес, жаңалық ашу 
оқушылардың суырып салушылық әрекеті кезінде білімді қабылдауы негізінде 
қүруы керек. Осыдан оқытуды «жасау» арқылы оқу деп атаған, яғни онда 
бүкіл білім практикалық өзіндік әрекеттен және баланың жеке тәжірибесінен 
алынады. Д.Дьюидің оқыту моделі оқитын пәндердің тізбектелген жүйесінің 
бағдарламасын қабыл алмайтын, оған тек баланың өмірлік тожірибесіне 
керекті білімдер алынатын. Оқыту үрдісінің қүрылымы былай көрінеді: 
әрекетте қиыншылықты сезу, мәселепер түжырымы мея қиындықтар мәнін
ойластыру, мәселелерді иіешуге арнсілган болжамдарды шыгару және
тексеру, қорытындылар қсібылданган білімге сәт ес жаңа әрекет.
 
Оқыту 
үрдісі кезеңдері зерттеушілік ойлау мен ізденісті елестетеді. Бүл тәсіл 
оқытудың әдістеріне, үйымдастыру формаларына өзгерістер алып келді. 
Реформаторлардың бірі В.Лай оқыту үрдісінде 3 кезеңді айқындаған: 
қибылдау, цайта өңдеу, сітаттау.
 
Ол мазмүндауға ерекше көңіл бөлген, 
өйткені оны балалардың білім негізіндегі жан-жақты әрекетін: шығарма, 
суреттер, театр, практикалық жүмыстар деп білген. Бүның бэрін ол 
«педагогикалык әрекет» деп атаған. Сөзсіз, бүл тәсіл танымдық әрекеттің 
белсенділігін арттырады, ойлаудың дамуына ықпал етеді, мәселелерді шешуге 
көмектеседі, оқушылардың жан-жақты дамуына жағдай жасайды, оқу үрдісін 
қызықты етеді. Алайда оқытудың мүндай моделіне 
табыну, оның басқа 
пәндерге жэне деңгейлерге қолданылуы қарама-қайшылыктар туғызады: 
балалардың суырып салушылық әрекетінің асыра бағалануы және оқуда 
олардың қызығушылығына еріп отыру жүйеліліктің жойылуына алып келеді, 
материалдардың кездейсоқ алынуына әкеледі, материалдардың жан-жақты 
қайта өңделуіне жол бермейді. Ол көптеген уақытты қажет етеді. Мүндай 
окыту тиімсіз. Бүдан басқа, осы тәсілде оқытушы 2 - кезекке кетеді де, оның 
оқыту үрдісіндегі рөлі негізінен оқушылардың жеке әрекетінің жетекшілігіне 
және олардың жан-жақты білушілігін оятуға арналады. Ол кеңесшіге 
айналады, бүл оқыту деңгейінің төмендеуіне әкеледі.

жүктеу/скачать 13,11 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: