Дәсгүрлі  (1776-1841) атымен байланыстырады. Ол ЯА.Коменскийдің дидактикалык

II бөлім. Дидактика
79
мекемесіндегі тәртіптің барлығы моралы мықты гүлғаны қалыптастыруы 
қажет. Оқыту торбиелік сипатта жүруі қажет, сонымен бірге білім сезім 
дамуымен, жігермен жоне бүгінгі түлғаның мотивациялык-мүқтаждық сала- 
сымен байланысуы қажет.
Гербарт бойынша, аталған бүл мақсаггарға жету үшін, окыту үрдісі, оның 
қүрылымын анықтайтын төрт сатыдан күрылуы қажет:
Айкындылық сатысы: 
материалды белгілеп алу және оны терең қа- 
растыру. Бүл сатыда оқушылар кең колемде көрнекілік қүралдар қолдануға 
негізделген жаңа материалмен алғаш рет танысады. 
Ассоциацинлар сатысы:
жаңа материалдың өткен білімдермен байланысы. Бүл сатыда дербес сөйлесу 
кезінде жаңа және ескі көрсетулер арасында байланыс орнату қарасгырылады. 
Жүйе сатысы: 
қорытындыларды, түсініктерді, түжырымдарды, заңдарды бай- 
қау. Бүл сатыдағы оқыту мазмүны жаңа материалды басты қағидаларды, қоры- 
тындыларды, ережелерді бөліп корсегу жоне зандарды белгілеу арқылы сипаттап 
беруді қүрайды. 
Әдістеме сатысы: 
теорияларды түсіну, оларды жаііа күбы- 
лыстарга, жағдаятқа қолдану. Бүл сатыда оқушылардьщ оқу үрдісінде жаңа 
білімдерді пайдаланып, жаттығулар орындауы карастырылған. Осының нәти- 
жесінде жаңа білімді практикада қолдану машығы қалыгггасады. Қазіргі тілмен 
айтканда, оқыту қүрылымын: мазмүңдау, түсіидіру. жалпылау, қолдану қүрайды. 
Олар деңгей мен оқыту пәнінен тәуелсіз арнайы, міндстті түрде үсынылады. 
Оқыту үрдісінің логикасы, сонымен материалды түсіндіруден, түсінуге және 
жалпылаута оту қозғалысынан түрады. Осында көптеген сабақтардың сызба 
нүсқасын бүгін де көру қиын емес. Бүл теория оқыту' теориясын ретке 
келтірді, үйымдастырды және оқытуды жүргізуде мүғалімнің тиімді қызметін 
жазып көрсеггі. Гербарт дидактикасын басқару, мүғалім жетекшілігі, ретгеу, 
ереже, бүйыру сияқты создер бейнелеген. Басқару қүралдары - қадагалау, бүйыру 
және шектеу, жаза, ауыр жазалауға дейін, сонымен бірге баланы жүмысқа 
баулу шеберлігі болып табылған.
Гербарт дидактика үшін маңызды болған мүғалім әрекетін үйымдастырды 
және жүйелендірді. Бүл үлкен маңызға ие болды, өйткені оқыту сатыларын 
психологиялық талдаута негіздеді жөне білімді қалыптастырудағы психоло- 
гиялық үрдістер жайлы ілімге, сонымен бірге түлғалар жайлы философиялық- 
этикалық көрсетулерге жүгініп қүрастырған. Гербарттыц бүл қағидаларында 
оқу үрдісінің елеулі жақтары корсетілген, алайда бүл сызбаға табыну мен 
әмбебаптау оқуды үйғл мдастырудағы козбояушылыққа алып келді. Бүл Гербарттың 
жолын қуушылары мен оқушыларынан айқын корініс тапты (Т.Циллер,
О.Вильман, В.Рейн жоне К.Стой).
20-ғ. басындағы бүл жүйе вербализм, кітаби білімділік, интеллектуализм, 
мүқтаждык пен бала қызығушылығынан және омірден алшақтағаны үшін 
өткір сынға алды. Дайын білімдерді беру мақсатын қойғаны, баланы ақылды- 
лық белсенділікке тартпайгыны, ойлаудың дамуына жол ашпайтыны үшін, 
әміршілдігі, оқушының жеке белсенділігін басатыны үшін де қатты сынға 
алынды. Сондықтан 20-ғ. басында жаңа әдістемелер, түғырлар туындай бастады.
Олардың ішінде 

жүктеу/скачать 13,11 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: