П. И. Пидкасистый а у д а р ғ а н д а р
Окушылардың сабақ барысындағы оку әрекетін үйымдастыру
жүктеу/скачать 13,11 Mb. Pdf көрінісі
|
дидактика кытап 2
- Бұл бет үшін навигация:
- Оку әрекетін үйымдастырудың жаппай түрі.
- II бөлім. Дидактика
| 12.3. Окушылардың сабақ барысындағы оку әрекетін үйымдастыру
'Гүрлі типтегі сабақтың қүрылымдарын ең тиімді қолдану жолдарын іздес- тіруде оқушылардың сабақ барысындағы оқу әрекетінің үйымдастырылуы ерекше маңызды болып табылады. Педагогикалық одебиет пен мектеп тәжірибесінде оның негізінен үш түрі бар - жаппай, жеке және топтық. Алғашқысы - мүғалімнің басқаруымен сыныптың барлық оқушыларының бірігіп әрекет істеуін көрсетеді, екіншісі - әр оқушыньщ жеке өзінідік жүмысы; үшіншісі - топтық, яғни оқушылар 3-6 адамнан түратын топпен немесе екеуі бірге істейтін жүмысы. Топқа берілетін тапсырма бірдей немесе әр түрлі болуы мүмкін. Оқушылардың оқу әрекетін үйымдастырудың бүл түрлері И.М.Чередов, Ю.Б. Зотов, Х.И.Лийметс, М.Д.Виноградова, И.Б. Первин, В.К.Дьяченко, В.В. Котов, И.Э.Унт, М.Н.Скаткин және т.б. еңбектерінде берілген. Бүл еңбектердің авторлары үйымдастырудағы басты дидактикалық қарым-қатынас - оқыту мен білім алу байланысын бейнелейді деген пікірде. Оқушының оқу жүмысын үйымдастыру түрлерінің әрқайсысы нені білдіреді? Олардың өзіндік артықшылықтары мен кемшіліктері неде? Бүл сүрақтарға жауап беру үшін бәрін жеке қарастырайық. Оку әрекетін үйымдастырудың жаппай түрі. Оқушылардың оқу әрекетін үйымдастырудың жаппай түрі деп - мүғалім мен мен оқушы-лардың сыныптағы әрекетін, яғни оқушылардың бірдей тапсырманы барлығы бірге талдап, бірдей орындауы және қорытындыларын салыстыруын айтамыз. Мүғалім жүмысын бір уақытта барлық сыныппен жүргізеді, ол яғни оқушылармен тікелей байланыста болып, түсіндіру, корсету, айту кезінде, оқушыларды осы тақырыпты қызықты етіп талқылауға баулиды. Осындай әдіс нәтижесінде 198 II бөлім. Дидактика мүғалім мен оқушылар арасында, оқушылар мен оқушылар арасында сенімді карым-қатынастар орнатуға мүмкіндік береді, балаларды үжымшылдыққа тәрбиелейді, оқушылар талдау мен сөз таластыру барысында жолдастарының және өз қателерін түзеп үйренеді, бүл олардың әрекеттерінің белсенді болуына көмек береді. Осы істерді жүргізіп отырған мүғалім болғандықган, ол барлық оқушы- ларға алдын ала жоспар жасап, әртүрлі оқу жағдайларын жасау оқушылардыц сүрағына жауап беру үшін өз ойын айтқысы келгендерді тыңцай білу; талқы- лау барысында оларға оң бағыггағы ой қосу - осы мүғалімнен талап етілетін нәрселер. Осындай араласу үстінде оқушылардың қаншалықты терең ойлары қалыптасатынын ескеріп, әр оқушының ойлау деңгейі әртүрлі болғандықтан мүғалім олардың деңгейіне қарай сауалдар қоюы керек. Сабақ кезіндегі мүға- лімнің жаппай әдісті қолдануы - балаларға белсенді тыңдауға, өз ойларымен, білімдерімен басқалармен бөлісуге, өзгелердің ойларын тындауға, қателерін түзетуге мүмкіндік береді. Осы ксзде сабақта үжымдық ойлау байқалады. Оқушылар үнемі бірге емес, жалғыз отырып тапсырмалар орындаса да соңында тогіпен талқылау жүргізеді. Мүғалім оқушылардың сабақтагы әрекетін үйымдастырудың жаппай формасын қолдана отырып, бүкіл сыныпқа еркін эсер ету мүмкіндігіне ие болады. Олардың дара ерекшеліктеріне мән бере отырып, оқушылардың әрекетінің тәртібін жасайды. Бүның барлығы сөзсіз оқу жүмысын үйымдастырудың жагіпай түрінің артықшылықтары болып есептелінеді. Сондықтан да топтық оқыту жағдайларындағы оқушылардың оқу әрекетіне оқытуды үйымдастырудың бүл формасы еш нәрсемен ауыстыруға болмайтын және қазіргі заманғы мектеп жүмыстарында кең тараған әдіс. Оқьпуды үйымдастырудыц жаппай формасы әртүрлі сүрақтарды котеру, ақпараттық және түсіндірмелі шығарма және репродуктивті, шығармашылық тапсырмалар арқылы да жүзеге асуы мүмкін. Шығармашылық тапсырмалар беру арқылы оқушыныц жүмысқа деген белсенділігін котеруге болады. Мүғалім тапсырмаларды әр оқушының дара мүмкіншіліктеріне қарай боліп, оқушы мен мүғалім арасында достық қатынас орнатып, сыныпты біріге отырып табысқа жетуге баулу керек. М.И. Чередов мен Ю.Б. Зотов секілді ғалым-педагогтар оқу жүмысының жаппай формасының бірнеше кемшіліктері бар екенін айтады. Бүл табиғаты бойынша қайсыбір абстракгілі оқушыға бағытталған. Бүндай жүмыстар бары сында оқушылардың бірдей тегіс біркелкі болуына, жүмысқа деген жылдам- дықтарының бірдей болуына, озіне гана тән дара мүмкіншіліктерін корсете алмауына алып келеді. ІІашар оқитын оқушылар тапсырмаларды жай орындайды, материалды нашар қабылдайды, оларға мүғалімнің коп көңіл бөлуін талап етіледі. Ал жақсы оқитын оқушылардың жағдайы керісінше болады. Жақсы оқитын оқушылар таисырманың санының коп болуын емес, шығармашылық жүмыстардың коп болуын қажет етеді. Сондықтан да оқушылардың оқу әрекетінсіз мүмкін болғанша қызметінің барынша тиімді болуы үшін осындай түрмен қатар оқу жүмысының басқа да түрлерін колдану қажет. Ю.Б.Зотовтың айтуы бойынша, материалды жаңадан меңгеру кезінде жапгіай жүмыс тиімді, ал оларды меңгеру, әртүрлі жағдайларда қолдану үшін дара жүмыстар жасаган жон дейді. Зертханалық жүмыстарда да жаппай жүмыс үйымдастырады. Алайда оларды да әр оқушының барлық даму мүмкіншілігіне қарай жүргізу керек. Мысалы, жүмысты күрделілігі әр түрлі дәрежедегі сүрак - тапсырмаларға |