П. И. Пидкасистый а у д а р ғ а н д а р
III бөпім. Тәрбие теориясы
жүктеу/скачать 13,11 Mb. Pdf көрінісі
|
дидактика кытап 2
| III бөпім. Тәрбие теориясы
253 ГТек жақсы үйымдастырылған тәрбие ғана өзін-өзі тәрбиелеуге әкеледі, 1-шісі 2-шісінің сапасын көрсетеді деп айтуға болады. Бүдан педагог баланы онда өзін-өзі тәрбиелеудің белгілері білінгеннен-ақ, тастап кетеді деген емес. Тәрбиенің өзі өзін-өзі тәрбиелеуді қосақтап алып жүреді. Осыған байланысты тәрбиелеудегі зандармен қатар өзін-өзі торбиелеудің де тетігін педагог жақсы түсіну керек. Бала тәрбиелеуде педагогтар жиі қолданатын «өзін-өзі тану», «өзін-өзі бағалау», «өзін-өзі жетілдіру», «өзіне-өзі сену», “өзін-өзі дамытуы”, “аутотренинг” терминдерін білуі керек. Бүл терминдердің жиынтығы сырткы әсерді шектейді де, олар назарга алынбайтын сияқты, бүл психологиялық- педагогикалық қүбылыстардың қайнар көзі тәрбие деп анықталатын түлгалық дамудың осы кезеніңде түрған тәрбиеленушінің өзі болып табыладьг ' Латенттік (көрінбейтін-лат.) сипаттағы түлға қалыптасу үрдістері және олардың үзақ мерзімділігі педагог пен торбиеленушінің алдына түлғалық сапа- лардың өмірінің сай деңгейінің сәйкес келетін жалпы нормаларға үйлеспеуінде кезігеді. Бүл педагогтың кәсіби қызметінде орын алады. Жетілдіру, түзету, қосу кәсіби деңгейде жүреді. ___ Педагогикада сонымен катар «қайта тәрбиелеу» деген термин де педагогикалык әрекеттің осы жағын бейнелейді. Қосымша (“пере”, “қайта”) бір нәрсені өзгерткісі, казіргі жасалынғаннан өзгертуді корсетеді. “Қайта тәрбиелеу” түсінігіне түлғаның мінез-қүлқы, түлғалық қасиеттері әлеуметтік түрғыда мақүлданбайтын деңгейде болса, оның үстіне қүқықты бүзулар да кезіксе, сол уақытта ғана жүгінеді. Мысалы, бала егер дөрекі, жалқау, тән жағынан да, рухани жағынан да таза емес болса, біз оны қайта тэрбиелеу керек дейміз. Бүл қасиеттер жетіспейді дейміз. Мүмкін бүл қасиеттер мүлдем болмаған да шығар. Біз оларды кішіпейілділік, еңбек сүйгіштік, адалдық сияқты қасиетгерді меңгеруге ш ақырамыз._і Педагог баланы бойында қасиеттер қоры мол адам ретінде қабылдайды. Олардың ойы бойынша, жаман қасиеттерді жою керек деп санайды. Алайда осы жаман қасиеттерді жоямын деп, адамның өзін жойып жібермесе болғаны ғой. Кейде педагогтарды хирургтарға теңейді. Хирургтар сияқты скальпел- дермен керексіз артық нәрселерді алып тастайды деп, бірақ хирургтар органдарды алып тастағанмен, ол адамға эсер етпесіне кім кепіл?! Адамды магнитофон сияқты оған керекті жақсы кассетаны салып, жаманын алып тастағысы келеді. ГҚазіргі педагогикалык ой-пікірлер мен гуманистік технология баланы сол қалпында қабылдау, оның жеке басын сыйлау, оның қалыптасу және даму тарихын есепке алу үстанымын дәлелдеп үсынады. Сол жаңа гуманистік бағыттардан кейін “қайта тәрбиелеу” термині өткенге саналып жүр. Дегенмен XIX ғасырдың соңы мен XX ғасырдың бірінші жартысында алдыңғы қатарлы ойшылдар педагогтың күші-жігері түлғадағы жетістіктерді қалыптастыруға бағытталу керек деген пікір айтты. К.Д.Ушинский жақсы әдеттерді қалыптастыру арқылы түлғаны жаман қасиеттерден арылтуға болады деп есептеген. Бүл ғылыми факт қазіргі уақытта адамның бостандық қүқықтарын, түлғаның жетістіктерін жария ететін жалпы адами мәдениеттің гуманистік тенденцияларына сәйкес келедку |