Дейл Шнук. Оқыту теориясы indd

3 -Т А Р А У
Ymrnmi кезенде клиент демала отырып, аз коркыныш тугызатын окига турасын- 
да ойлайды. Келесi окигага кешпес бурын оны бiрнеше рет кайталауга болады. Осы- 
лайша жогарыдагы факторлар бурынгыдай коркыныш сезiмiн тугызбайтынын сезш- 
генге дейiн клиент бул эдютт кайталай бередi. Кандай да бiр кезен коркыныш сезiмiн 
тугызганын байкаса, ол коркыныш тугызатын теменгi кезеннен бэрiн кайта бастайды. 
Эксперимент бiрнеше кYнге жалгасуы мYмкiн.
Десенситизация коркыныш реакциясына карсы туруды бiлдiредi. Адамды ты- 
ныштандыратын реакция (Ш-сыз Т) релаксацияга (Ш-сыз Ж) алып келедг Кобалжу 
кезiнде (ШТ) кенiлдi тыныштандыратын окигалар жайлы ойлау керек. Себебi релак­
сация мен кобалжу катар жYре алмайды. 0лсiз кобалжуды релаксациямен байланыс- 
тырып, сосын коркыныштан арылу тэсiлi колданылса, кобалжуга алып келетш бар- 
лык жагдай релаксациямен алмасады (ШЖ).
Десенситизация тэсiлiн дэрiгер де, r e ^ ^ i де тиiмдi колдана алады. Ол Yшiн 
жогарыда келтiрiлген коркыныштан арылу факторларын кайталаудын каж ет жок. 
Бул тэсiлдiн кемшiлiгi - клиенттщ кандай да бiр кенiл кетеретш окига туралы ойлауы 
кажеттiгiнде. Адамдардын барлыгы санада менталды бейне калыптастыра алмайды. 
Десенситизация терапевта жэне кенесш ш к дагдыларды да кажет етедi, эдюке жат- 
тыкпагандар оны колдануга талпынбаганы жен.
б а й л а н ы с
^
а н
 
р е ф л е к с т е р
Эрекеттер жэне кимыл-козFалыстар
Эдвин Р. Гатри (1886-1959) ассоциацияларга CYЙене отырып, бихевиоралды окыту 
кагидасын жасап шыгарды (Guthrie, 1940). Бул кагидалар 
тгтгркендгрггш пен жауап-
тыц б1р-б1р1мен байланысты
болуын бiлдiредi:
«Кимыл-козгалысты iске асырган тiтiркендiргiштер жиынтыгы кайталанган жагдайда
дэл осы кимыл-козгалыстьщ кайта пайда болуына алып келед» (Guthrie, 1952, р. 23).
Кцмыл
дегенiмiз — мiнез-кулыктын жеке-дара кершю беруi, ал 
эрекет
дегенiмiз -
нэтижеге алып келетiн кимылдар жиынтыгы. Пианинода ойнау, компьютер пайдалану 
кезiнде кептеген козгалыс iске асады. Кандай да бiр эрекет тYрлi кимыл аркылы iске 
асуы мYмкiн. Эрекет козгалысты накты сипаттап бере алмайды. Баскетбол ойыны, 
мысалы допты лактыру (эрекет), кептеген кимыл тYрiн камтиды.
Ассоциативт (байланыстыра) окыту - жагдай кайталанган кезде сол жагдай­
да орын алган мiнез-кулык та кайталанады дегендi бiлдiредi (Guthrie, 1959); алайда 
ассоциативтi окытуды колданудын ез ерекшелЫ бар. Адам кез келген уакытта тYрлi 
тiтiркендiргiшке тап болуы мYмкiн, демек, олардын барлыгымен байланыс орнамай- 
ды. Керiсiнше, тек бiрнеше тiтiркендiргiш тандап алынып, сол тiтiркендiргiштер мен 
жауаптар ортасында гана байланыс орнайды. Байланыстыру кагидасы жадпен де бай­
ланысты. Вербалды сигналдар окыту процеа кезiндегi тiтiркендiрушi жагдайлармен 
немесе окигалармен байланысады (Guthrie, 1952). 
¥мыту
жана окыту процесiне ка- 
тысты жэне ол е с к тiтiркендiргiшке балама жауап беру кезiнде керiнiс табады.
Г атри теориясына CYЙенсек, окыту тiтiркендiргiш пен жауап ортасында байланыс 
болган жагдайда iске асады. Г атри (1942) мундай байланыстын артыкшылыгын (ассо- 
циативтк тиiмдiлiктi) былай тYсiндiредi:

жүктеу/скачать 18,62 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: