Дейл Шнук. Оқыту теориясы indd

5 -Т А Р А У
Тiтipкендipriшке кещл бeлiп, оны кабылдау акпаратты ендеу api карай жалгаса 
беpедi дегендi бiлдipмейдi. Сабак кезiнде муFалiмнiн аузынан шыкканнын барлыгын 
балалар (окушылар муFалiмнiн айтканына ден койып, сездер маFыналы болса да) еске 
сактай беpмейдi, себебi оларда ОЖ-дын акпаратты ендеуi, кодтауы YHeMi жэне уздш- 
ci3 болмайды. КодтауFа эсер ететш манызды факторлар pетiнде курастыру мен уйым- 
дастыруды кажет ететш сызбалар 
(schemas)
калыптастыруды (5.4-сызба) айтамыз.
Жасам (Elaboration). Жасам
деп жана акпаратка баска да акпараттарды косып, ез 
бiлетiндеpiмен байланыстыру аркылы бiлiмдi жетiлдipудi айтамыз. Жасам кодтау 
мен еске тYсipуге кемектеседi, себебi олар еске r Y ^ ^ i кажет акпаратты баска бь 
лiммен байланыстырады. Жанадан кол жетшзген акпаратты осылайша кенейтiлген 
жад торабынан табу онай. Жана акпаратты умытса да, адамдар олардын нэтиже- 
леpiн естеpiнде сактап калады (Anderson, 1990). Тараудын басында айтып еткеш- 
мiздей, кеп окушынын алгебраны тусше алмау себебi олардын материалды ендей 
алмауымен байланысты, ейткенi ол тым абстpактiлi жэне оны баска б т м м е н бай- 
ланыстыру онай емес.
Акпаратты кайталау оны ОЖ-да сактауга кемектескенiмен, оны эpi карай дамы- 
тып, жетiлдipе алмайды. Осыган байланысты кайталауды акпаратты 
есте сацтап цалу
ушт цайталау
(акпаратты кайта-кайта кайталау) жэне 
жасам жасау ушт цайталау
(elaborative rehearsal)
(акпаратты колдагы бш ммен байланыстыру) деп екiге белуге 
болады. АКШ тарихын окып жаткан окушылар 
D-Day was June 6, 1944
(Одактастар 
эскери кYшi Еуропага 1944 жылдын 6 маусымында келд^ сейлемiн жай гана кайталай 
алады немесе оны ездеpi бiлетiн акпаратпен байланыстыра отырып, эpi карай дамы- 
тады (мысалы, 
In 1944 Roosevelt was elected president fo r the fourth time.
- 1944 жылы 
Рузвельт теpтiншi рет президент болып сайланды). Есейе келе балалар сейлемдi же- 
тiлдipе отырып кайталауды жаксы игеpiп алады. Онын пайдасы да бар, себебi мундай 
кезде есте сактау жаксы iске асырылады (Lehmann & Hasselhorn, 2010).
Мнемоникалыц тэсшдер
(10-тарау) акпаратты тYpлi жолмен жетiлдipедi. Бул тэ- 
сiлдiн максаты - сездщ бipiншi эpiптеpiн магыналы сейлемге айналдыру. Мысалы, 
кYннен бастап барлык планетанын орналасу pетiн есте сактау Yшiн темендегi сейлем- 
дi жаттауга болады: 
M y
very educated mother ju st served us nectarines. Бул сейлемнщ 
баскы эpiптеpi планетанын агылшынша аттарына сэйкес келедi (Mercury, Fenus, .Earth, 
Mars, Jupiter, Saturn, Eranus, Eeptune). Сiз алдымен сейлемдi еске т у а р е а з , сосын сез- 
деpдiн бipiншi эpiптеpiне суйене отырып, планеталарды орналастырасыз.
Окушыларга бул тэсiл киындык тугызбауы тиiс, ал киын болган жагдайда боска 
эуреленбей, муFалiмнiн берген сейлемш жаттагандары жен. Еш киындыксыз жаттап, 
еске тусipе алуы ушiн мундай сейлемдер магыналы болуы керек. Курылымы неме­
се магынасы тусiнiксiз сейлемдеpдi есте сактау киын (Bransford et al., 1982; Stein, 
Littlefield, Bransford, & Persampieri, 1984).
¥йымдастыру.
Гештальт теория жэне баска да зерттеулер жаксы уйымдастырылган 
материалды жаттап, еске тушру жещл екенiн кеpсеттi (Katona, 1940). Миллер (1956) 
аз гана акпаратты уйымдаскан белiктеpге бipiктipiп, топтастыру аркылы бiлiм беpудi 
арттыруга болады деп есептейдг Жадка жасалган зерттеулер жатталуы кажет акпарат 
уйымдаспаган куннщ езiнде еске тусipудi жещлдету ушш адамдардын материалды 
ездеpi ретке келырш алатынын аныктады (Matlin, 2009). Жаксы уйымдаскан материал

жүктеу/скачать 18,62 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: