Акпаратты е вдеу теориясы: кодтау жене сактау
КОДТАУ
Кодтау
дегенiмiз - сырттан келген жана акпаратты ендеу жYЙесiне жеткiзiп, оны
¥М Ж -да сактауга дайындау. Аппарат келiп, сенсорлык жадта енделгеннен кейiн опе-
ративтi жадка жетшзшедг Бул белiмде оперативтi жад пен онын кодтауга эсерi туралы
сез козгалады.
Оперативт1 жад (ОЖ)
Onepamuemi жадты (ОЖ)
оперативтг естщ жады деп аныктауга болады. ОЖ орын-
далатын тапсырмаларга карай мидын тYрлi белiгiнде
кызмет етуi мYмкiн болганы-
мен, онын басты эрекетг алдьщгы мидын префронталды кыртысында iске асады
(Gazzaniga, Ivry, & Mangun, 1998; Wolfe, 2010). Кейбiр зерттеушiлер (Baddeley, 2012)
ОЖ бен ^М Ж-нын бiр-бiрiнен айырмашылыгы - ОЖ бiлiмдi сактау мен ендеумен
айналысса, КМЖ акпаратты уакытша гана сактай алады деп санайды. Бiз «ОЖ» тер-
минш колданамыз, себебi ОЖ да, сенсорлык жад та аз уакыт кана жалгасады.
ОЖ ею тYрлi мацызды кызмет аткарады: акпаратты
сактау жэне еске тYсiру
(Baddeley, 1992, 1998, 2001; Terry, 2009; Unsworth & Engle, 2007). Сырттан келген
акпарат аз уакытка дейiн белсендi куйде болады жэне оны кайталаган кезде неме-
се ¥М Ж -га келген акпаратпен байланыстырылган кезде енделедi.
Оку барысында
окушылар окып отырган сонгы сезше немесе сейлемiне бiрнеше секундка токта-
лып етедi. Олар кандай да б£р акпаратты бiрнеше рет кайталау немесе онын алдында
(¥М Ж акпаратпен байланыстырылады) етiп кеткен такырыпка каншалыкты байла-
нысты екенiн сурап бшу аркылы оны есте сактай алады. Тагы бiр мысал: окушы 4 5 -т
7-ге кебейпп отыр. ОЖ бул сандарды (45 жэне 7) 5 пен 7 санынын кебейтiндiсi (35),
сырттан косылган сан (3) жэне жауаппен (315) бiрге есте сактайды.
ОЖ-дагы акпарат
(5 х 7 = ?) ¥М Ж -да iске косылган бш ммен (5 х 7 = 35) салыстырылады. ¥М Ж -да
сонымен катар кебейту алгоритмi де iске косылады жэне бул процестер окушынын
эрекетш баскарып отырады.
ОЖ эдетте акпаратты жетшзш, соны ¥М Ж бiлiммен байланыстыратын канал ре-
лiн аткарады. Алайда кей жагдайда ОЖ акпарат ушш, эсiресе
келiп тYсе салысымен
колданылатын акпарат Yшiн сощ ы аялдама болып табылады. Мысалы, досыныз сiзге
кажеттг телефон немiрiн ауызша айткан кезде, а з сейлесiп болып, оны телефоныцыз-
га жазып алганга д е и н ОЖ-да сактайсыз. Мундай жагдайда ¥М Ж а зд щ телефоны-
нызга ауысады.
ОЖ жайлы казiргi кезкарастар ОЖ-ды тек сактау орталыгы гана деп есептейпн
бурынгы Yлгiлерде берiлген шектеулi угымдарды эрi карай толыктыра тустг.
Оларга
суйенсек, ОЖ акпаратты сактайды жэне ендейдi (Barrouillet, Portrat, & Camos, 2011).
Зерттеулер ОЖ эрекетш жан-жакты сипаттап бере алды. ОЖ
узацтыяы шeкmeулi:
тез жауап бермеген жагдайда ОЖ-дагы акпарат жогалады. Классикалык зерттеулерде
(Peterson & Peterson, 1959) катысушыларга магынасыз буындарды керсетедi (мысалы,
khv).
Одан кеин, буынды естерiне тyсiруге тапсырма берiлместен бурын, оларга ариф-
метикалык тапсырма берiледi. Мундай арифметикалык
тапсырмалардын максаты -
окушылардын буындарды кайталауына мyмкiндiк бермеу. Алайда сандарды жаттау-
дын каж ет жок болгандыктан, олар буындарды ОЖ-да сактауга кедергi келтгрмейдг
Зерттеуге катысушылар осындай кещл белетгн тапсырмаларга каншалыкты кеп уакыт
жiберсе, олар магынасыз буындарды да есте соншалыкты нашар сактады. Бул зерттеу
Достарыңызбен бөлісу: