Дейл Шнук. Оқыту теориясы indd

7 -Т А Р А У
катты уксайтын тапсырмага гана колдануга болады деген жансак т ш р калыптасты- 
руында, ал бул трансферге Kepi эсер етедг Сондыктан кандай да 6ip т'эсiлдi Yйpету 
кeзiндe оны тYpлi тапсырмалар денгеинде талдап керсеткен жен.
Оку кез1ндег1 метатаным
Метатанымнын окуга да катысы бар, сeбeбi ол оку максаты мен тэсшдерш де кам- 
тиды (Dimmitt & McCormick, 2012). Жанадан окып Yйpeнe бастаган адамдар баспа 
материалдын ережелерш бiлe бepмeйдi: агылшын тiлiндe сол жактан онга, жогарыдан 
темен карай окылады. Ендi окып Yйpeнe бастагандар мен оку кабiлeтi темен адамдар 
ездершщ мэтiндi каншалыкты денгейде тушнш отырганын бакылай алмайды жэне 
соган сай оку тэсiлдepiн тандай алмайды (Baker & Brown, 1984). Ересек эpi оку кабь 
лeтi жогары адамдар, жас эpi оку кабшетт темен балаларга караганда, ездepiнiн кан­
шалыкты жаксы тYсiнгeндepiн бакылай алады (Alexander et al., 1995).
Окушылар алдарына максат койып, максат нэтижесш багалап, кажет тузетулер 
eнгiзгeн кезде метатаным орын алады (McNeil, 1987). Оку кабшетт жогары адамдар- 
дын езi барлык оку тапсырмаларын бipдeй кабылдай бepмeйдi. Олар алдымен максат- 
тарын айкындап алады: нeгiзгi ойды табады, мэлiмeттep iздeйдi, бeлгiлi бip тушшк 
калыптастырады жэне т.б. Сонан сон максатка жетуге кемeктeсeдi деп есептейтш тэ- 
сiлдi колданады. Оку дагдысы жогары денгейде дамыган жагдайда процесс автомат- 
ты турде юке асырылады.
Оку кабiлeтi жогары адамдар оку барысында ездepiнiн жeтiстiгiн де тексерш 
отырады. Олардын басты максаты н еп зп ойды табу болып, бipнeшe бет окыганнан 
кейш максатына жете алмаганын байкаса, сол бeттepдi кайталап окып шыгады. Бш- 
мейтш сез кездескен жагдайда, сездщ магынасын контекске сай аньщтауга тырысады 
немесе эpi карай жалгастырып оки бepудiн орнына сездiктeн аныктайды.
Кeйбip мэтiндepдi тусшудщ киындыгына байланысты, казipгi кезде онын ерек- 
шeлiктepiн танып-бшу мен мэттнге катысты катeлepдi тузету т'эсiлдepiн жасау жолга 
койылуда (Alexander et al., 1995). Ересектермен салыстырганда, жас балалар ездepiнiн 
мэтiндi тYсiнбeгeнiн бiлe алмайды. Мэтiндi тYсiнбeгeнiн тYЙсiнсe де, кeйбip балалар 
осы проблеманы шешу Yшiн кандай тэсiл колдануды (мысалы, кайта оку) бiлe бepмeйдi. 
Мэтiндi тусшерлш дeнгeйдeгi балалар нeгiзгi проблеманы аныктап, оны тузету жолда- 
рын да дурыс колдана алады.
Балалар баскалармен карым-катынаска тусу аркылы метатанымдык кабшеттерш 
дамыта алады (8-тарау). Ал ересектер (мысалы, ата-аналар, муFалiмдep) балаларга 
катeлepдi тузету жолдарын керсете жэне максаттарын еске сала отырып, нэтижеге 
жетуге кемектеседг Окушыларга максаттары мен мшдеттерш аныктауына кемектесу- 
дi, проблеманы шешуге ыкпал етешндей жагдай жасауды жэне олардын максаттарына 
каншалыкты жeткeнiн айтып отыруды тиiмдi бiлiм беру тэсшше жаткызуга болады.
Окушылар оку тэсшдерш Yйpeтугe арналган багдарламалар бойынша оки оты­
рып, удайы колдануда жаксы нэтижелерге жетуде (Pressley & Harris, 2006). Браун мен 
онын эpiптeстepi б ш м беру т'эсiлi дагдыларды колдану т'эжipибeсiн, адамнын талпы- 
ныс нэтижесш калай бакылауга болатынын жэне дэл осы тэсш кашан жэне кай кезде 
пайдалы болуы мYмкiн екенш де камтуы керек деп eсeптeйдi (Brown, 1980; Brown, 
Palincsar, & Armbruster, 1984).
Палинскар мен Браун (1984) мэтiндi нашар тYсiнeтiн жeтiншi сынып окушыла- 
рын ipiктeп алады. Сосын оларга ез бетшше корытынды (шолу) жасауды, сурак коя

жүктеу/скачать 18,62 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: