MeTaTaHbiMFa эсер етет1н факторлар

7 -Т А Р А У
1970; Flavell et al., 1995). Балалар есейе келе бурын окыган материалдарын еске жак­
сы туаре алатынын айтып бередi.
Есте сактау тапсырмаларын каншалыкты жаксы орындаганын бакылау децгеш 
де эр окушыда эртурлг Ересек балалар еске тYсiруi кажет материалдьщ барлыгын 
еске тYсiре ме, элде жок па деген суракка жаксы жауап бере алады. Уэлмман (1977) 
балаларга заттардын суреттерiн керсетш, оларды атап берудi eтiнедi. Балалар оларды 
атап бере алмаса, олардан: «Бул заттарды бiлесiндер ме?» - деп сурайды. Балабакша- 
га баратындармен салыстырганда, Yшiншi сыныпта окитын балалар ездерше таныс 
заттардын атын атап берген.
Тапсырмага цатысты факторлар.
Окыту тYрлерiнiн салыстырмалы тYPде курде- 
лiлiгiн бiлу жэне тYрлi акпаратты еске тYсiру метатанымдык бiлiмге жатады. Бала- 
бакшага баратын балалар мен бiрiншi сынып окушылары ездерiне таныс немесе аты 
карапайым заттарды есте сактау онай деп санаса, ересек балалар белгш бiр топка 
ж ^ е л г е н заттарды жаттау концептуалдык тургыдан бiр-бiрiмен еш байланысы жок 
заттарды жаттауга караганда женiл екенiн бiледi (Duell, 1986). Ересек балалар со- 
нымен катар жаксы уйымдаскан акпаратты жаттаудын онайлыгын да бiледi. Окыту 
максатына келер болсак, екiншi сынып окушыларына караганда, алтыншы сынып 
окушылары тYрлi оку стратегияларын кептеп колданады. Буган олардын мэтiндi оку 
максаты эщ тм ет сезбе-сез есте сактау ма, элде оны ез сезiмен айта алу ма дегенге 
катысты бiлiмдерi кемектеседi (Myers & Paris, 1978).
Мектепте берiлетiн кейбiр тапсырмалар Yшiн метатанымнын каж ет жок, себебi 
олар кунделшт аткарылатын тапсырмалар. Тараудын басында айтылган кейбiр мэсе- 
лелер еш киындыксыз аткарылатын, окытудын темен денгейiн кажет ететш тапсыр- 
малардын санын азайтып, метатанымдык тапсырмаларды кебiрек колдануга байла- 
нысты болатын.
Тэстдерге цатысты факторлар.
Метатаным сонымен катар окушылардын колда- 
натын тэсiлдерiмен де тыгыз байланысты. 3-4 жас шамасындагы балалар акпаратты 
есте сактау ушш жадты пайдалана алганымен, олардын тYрлi тэсiлдердi колдана алу 
кабш ет жастары есе келе гана калыптасады. Ересек балалар заттарды есте сактау 
ушш тYрлi жолдарды пайдаланады. Жас шамасына карамастан, балалар iшкi фак- 
тордан (мысалы, кандай бiр i d i аткару) герi, сырткы факторга (мысалы, бiр нэр- 
селер женiнде белгшеп жазу) кеп ден кояды. Окушылардын кайталау, акпаратты 
жетiлдiру сиякты тэсiлдердi колдануы да жастарынын есуiне карай калыптасады 
(Duell, 1986).
Кептеген окушылар метатанымдык тэсiлдердi колдана алганымен, олар б ш м алу 
мен ¥М Ж -да еске туаруге кай тэсiлдiн кемектесе алатынын бiлмеуi жэне ездерiне 
кажеттiсiн колданбауы мYмкiн (Flavell, 1985; Zimmerman & Martinez-Pons, 1990). Тэ- 
сiлдер жешнде бiлу - оларды колдана алу дегендi бiлдiрмейдi. К^андай тэсiлдi колда- 
натынын бiлмеу, негiзiнен, жас балаларга тэн (Justice, Baker-Ward, Gupta, & Jannings, 
1997) жэне ол тэсшдердщ тиiмдiлiгi туралы балалардын тYсiнiгiне байланысты. Ере­
сек балалардын тэсiлдердi колдану н и ет оларды бiрте-бiрте колдануга алып келеть 
нiн, ал тэсiлдер нэтижеге жеткiзетiнiн бiледi. Ал жас балалар талаптану, эрекет ету 
мен нэтиже арасында тыгыз байланыс бар екенш жаксы тYсiне бермейдi. Бул 3-6 жас 
арасындагы балаларга тэн (Wellman, 1990).

жүктеу/скачать 18,62 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: