Дейл Шнук. Оқыту теориясы indd

7 -Т А Р А У
«адалдык» (мысалы, баскаларга тиесiлi затты алуга болмайды, затты иесiне кайтарып 
беру) концептiсiн Yйрене алады, ал есейе келе кYPделi абстрактiлi концептiлердi ту- 
ануге жетедi (мысалы, жетекшшщ жумысшы iсiне берген шынайы багасы; адалдык- 
тын пайдасын талкылау).
Концептшерд1 уйрету
Теннисон (1980, 1981; Tennyson, Steve, & Boutwell, 1975) эмпирикалык зерттеулерге 
суйене отырып, к он ц етд н Yйретy Yлгiсiн жасап шыгарды. Ол Yлгi мына кадамдарды 
камтиды (Tennyson & Park, 1980):
■ Непзп, уксас, кeмекшi кондептiлердiн курылымдарын аныктандар жэне оларга 
катысты манызды жэне жанама атрибуттарды атаныздар (мысалы, табигатынан 
эркилы болып келетш жэне концептшерге эсер етпейпн касиеттер).
■ Кондептiлердi манызды атрибуттар кезкарасы тургысынан аныктаныздар 
жэне манызды, жанама атрибуттарды камтитын бiрнеше мысал келтiрiнiздер.
■ Атрибуттарга суйене отырып, мысалдарды жытещздер жэне ондагы уксас концеп- 
ттерге катысты мысалдардын уксас атрибуттары бар екешне кез жетюзщздер.
■ Мысалдарды олардын эртYрлiлiгi мен кYPделiлiгiне карай жiктенiздер жэне 
окушынын казiргi бiлiмiне сай келетш мысалдарды керсетiнiздер.
Кондептiлердiн кепшiлiгi 
неггзгг
(жогаргы) жэне 
квмекшг
(темен) деп белше оты­
рып, иерархиялык тYPде керiнiс табуы мYмкiн. Иерархиялык тургыдан караганда, кез 
келген концепт пен оган уксас концепт б£р денгейде орналасуы ыктимал. Буларды 
уцсас
концептшер деп атайды. Мысалы, «YЙ мысыгы» концептiсiнiн «мысыктар 
тобы», «суткоректшер» деген н еп зп концептшерц тYрлi тукымына (кыска жYндi, 
сиам мысыгы) катысты кемекшi концептiсi жэне мысыктектiлер (арыстан, ягуар) 
сиякты уксас концептiлерi бар. Бул концептiлердiн манызды (мысалы, табаны, п а )
жэне жанама (мысалы, жYнiнiн узындыгы, кезiнiн тYсi) атрибуттары бар. Жштемеде 
концептдге катысы бар жэне катысы жок (мысалы, ит, тиiн) мысалдар берiледi.
Концептiлердi, оган катысты жэне катысты емес мысалдар бершуге дешн, олар­
дын манызды атрибуттарына CYЙене отырып аныктауга болганымен, аныктама ба- 
лалардын концептiнi жаттайтынына кепiлдiк бере алмайды. Концеппге катысты мы- 
салдар жанама атрибуттардан, катыссыз мысалдар манызды атрибуттан белек туруы 
керек. Бул окушылардын катыссыз мысалдарды катысты деп, катысты мысалдарды 
катыссыз деп аныктауынын алдын алады.
Мысалдар арасындагы байланысты керсету - генерализациянын орын алуына 
кемектесетш жаксы тэсш. Сондай тэсiлдердiн бiрiне идеяларды желшер жиынтыгы 
репнде керсететiн 
концепт (бглгм) картасын
немесе диаграмманы жаткызуга бола- 
ды (Nesbit & Adesope, 2006). O ’Donnell et al. (2002). БЫ м картасында идеялар бiр- 
бiрiмен езара байланысты болатындыктан, бул окытуды жецiлдетедi деп саналады. 
Несбит пен Адесоп концепт карталар окушылардын бiлiмiн еске туаруге кемектесе- 
тiнiн аныктаган. Концептiлердi окыту женiндегi усыныстар 7.3-косымшада бершген.
Эр концеппге катысты берiлетiн мысалдардын саны атрибуттар саны, концеп- 
тш щ абстрактiлiк децгейi сиякты концептiнiн сипатына байланысты болады. Накты 
концептшерге караганда, абстрактш концептiлерде накты мысалдар аз кездеседц

жүктеу/скачать 18,62 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: