Дейл Шнук. Оқыту теориясы indd
жүктеу/скачать 18,62 Mb. Pdf көрінісі
|
Дейл Шунт
| Концепт1н1 уйрену
Зерттеулер концептiлеpдi Yйpену мен жетiлдipудiн кептеген жолдары бар екенiн кер- cетiп отыр (Chinn & Samarapungavan, 2009). Прототипт жасаудын бip жолы pетiнде классикалык атрибуттарды бiлдipетiн концепт туралы кез келген мысал келтipудi ай- тамыз (Klausmeier, 1992). Eкiншi жолы - еш немесе одан кеп сипаттарды абcтpактiлеу. Мысалы, кустар Yшiн «мамык», «еш аяк», «тумсык», «ушады» деген сиякты касиет- теpi ортак болганымен, олардын барлыгы бул топка жататын барлык куста бола бер- мейдг Концептiге катысты жана мысалдар табылган кезде прототиптер жетiлдipiлiп, толыга туседг Мысалы, «джунглиде тipшiлiк етедi» (тотыкус), «мухит жагалауында тipшiлiк етедi» (шагала). Гейннщ (1985) теориясын (5-тарау) концеипш окытудын негiзгi тYpi деп есеп- тейдi. Ол бойынша окушылардын тiтipкендipгiштеpге тэн каcиеттеpдi айыра алуына кемектесетш базалык бiлiмi болуы керек (ягни катысы бар жэне катысы жок сипат- тарды ажырату). 290 Танымдьщ окы ту процесi Гейннщ (1985) niKipi бойынша, концептiлiк окыту бiрнеше кeзeндi камтиды. Бipiншi концеппге катысы жок мысалмен катар, riripкeндipгiшriн касиет де концеп- Tire катысты мысал репнде бepiлeдi. Окушы eкi мысалды ажырата алуы керек. Кeлeсi кезенде (генерализация) окушы концеппге катысы бар жэне катысы жок мысалдарды аныктайды. Yшiншi концеппге айналуы керек тiтipкeндipгiштiн касиeттepi бip-бipiнe уксамайды жэне концеппге катысы жок мысалдармен бipгe бepiлeдi. Окыту npоцeсi кeзiндe бурын eскepiлмeгeн тiтipкeндipгiштepдi колдана отырып, бipнeшe мысалды аныктау кажет болтан кезде концепт б ек тл ед т Процесс барысында бip-бipiнe байла- нысты концenтiлepдiн бipнeшe мысалын алга тарту аркылы дурыс жауаптар б е к тл е - дi жэне Yздiксiз окыту орын алады (3-тарау). Клаусмейер (1990, 1992) концеппш Yйpeну Yлгiсiн жасап, тeксepin кердг Атал- ган Yлгi бойынша концеппш Yйpeнудiн терт дeнгeйi бар: накты, уксас, топтастырушы жэне шартты. Окушы жогары денгейге жету Yшiн, онын темeнгi денгейге катысты бiлiмi болу керек. Концеппш Yйpeну дeнгeйi оларды дамытуды, шартсыз езара байла- нысты жэне шартты бiлiм арасындагы байланысты бiлдipeдi. Нацты децгей кeзiндe затты алгаш керген контекст немесе кещ спк еш езге- piссiз калган жагдайда, окушылар бул затты бурын кергенш eстepiнe тушре алады. Бул денгей окушылардын затка кол жeткiзin, бip немесе одан кеп аныктаушы атри- буттарга CYЙeнe отырып, онын коршаган ортадан айрыкшалыгын аныктауын, оны жадта визуалды бейне peтiндe калыптастырып, жана бейне пайда болтан кезде оны ¥М Ж -дан алып, жана бейнемен салыстыруын жэне олардын бipкeлкiлiгi женiндe аныктама бepуiн кажет eтeдi. Демек, бул окушылар тен бYЙipлi Yшбуpышты аныктап, оны тен кабыргалы жэне дурыс Yшбуpыштан ажыратуы керек дeгeндi бiлдipeдi. ¥цсас децгей жана бip затты кeзiктipгeндe оны бурын кездеспрген затпен уксас деп сипаттауды бiлдipeдi. Бул кезенде накты денгей мен генерализация кeзiндe орын алатын кезендер камтылады. Демек, окушылар тен бYЙipлi Yшбуpышты баска жерде, баска кырынан танып-бiлуi керек. Топтастырушы децгейде окушылар кeмiндe eкi элeмeнттi уксас деп тануы тиiс. Генерализация тэсiлi кажет болуы мумкш. Тен бYЙipлi Yшбуpыш жагдайында бул - Yлкeн жэне шшкене тен бYЙipлi Yшбуpышты уксас деп тануды бiлдipeдi. Окушы осы денгейге катысты жэне катысы жок элeмeнттepдi танып-бшгенге дeйiн процесс жалгаса бередг Алайда окушы бул кезенде осылайша топтастырудын нeгiзiн бiлмeуi мYмкiн (мысалы, кабыргалар мен бурыштардын бipдeйлiгi). Бул кезенде концеппге ат коюдын каж ет жок жэне бул концenтiнi игepудi жещлдетедг Сощы шартты кезенде окушы концеппге катысты жэне катысы жок мысалдарды ажыратып, концептшер мен оларды аныктайтын атрибуттарга ат коя бшеду концеп- тiнi аныктайды, олармен тыгыз байланысты баска концептшерден белin керсетепн атрибуттарды нактылайды (ягни Yш тен кабырга мен бурыштар). Бул кeзeндepдi иге- ру окушылардан топтастырушы денгейге катысты танымдык процестер мен тужы- рымдау, багалау, болжау сиякты жогары денгейик ойлау npоцeстepiн аткаруды талап eтeдi. Бул Yлгi нуска тYpлi даму дeнгeйiн бастан еткepin жаткан балалардын барлы- тына бipдeй кемектесе алады. Концепт жогары денгейде жалгаса берепндштен, концenтiлepдi Yйpeтудi бipнeшe сыныпта катар карастыртан жен. Жас балаларта эдетте накты референттер бepiлeдi, ал олар есейе келе абстрактш танымдык ден гейде эрекет ете бастайды. Мысалы, жас балалар накты мысалды колдана отырып, жүктеу/скачать 18,62 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|