Танымдьщ оцыту процесi

Танымдьщ оцыту процесi
КОНЦЕПТУАЛДЬЩ О^ЫТУ
Концептшер сипаты
Танымдык окыту процестерi концептiлердi окытуга да катысады. 
Концептшер
деге- 
HiMi3 - ортак сипаты бар заттардьщ, символдардын немесе окигалардын жиынтыгы. 
Концепт - адамга кандай да б£р категорияга жататын немесе жатпайтын мысалдарды 
аныктауга кемектесетш категориянын менталдык кeрiнiсi. Концептшерге накты зат- 
тармен (мысалы, Yстел, орындык, мысык) катар, абстрактш идеялар (мысалы, махаб- 
бат, демократия, тутастык) да жатады. Непзшен, концептiнiн тYрi кеп (толык мэлiмет 
Yшiн: Medin, Lynch, & Solomon, 2000).
Концептшк оцыту
деп атрибуттарды аныктауга кажетп сипаттарды калыптас- 
тыруды, оларды мысалдарда колдануды, оларга жататын мысалдар мен жатпайтын 
мысалдарды айыра бiлудi айтамыз.
Брунер, Гуднов жэне Остин (1956) бурынырак жYргiзiлген зерттеулершде кон- 
цептiнiн табигатын аныктауга талпынып кердi. Зерттеу кезiнде бiлiм алушыларга 
геометриялык кесшндер сызылган жэшiктер бершедт Эр жэшiктi ондагы тiтiркендiр- 
пшгердщ саны (бiр, ею, Yш), т ш ш (шенбер, тертбурыш, кигаш), тYсi (кызыл, жасыл, 
кара) жэне жэшiктегi киылысу нYктелерi (бiр, екi, Yш) бойынша аныктайды. Тапсыр- 
ма бойынша эр жэшштеп концептiлердi табу керек.
ТYрлi концептiлерге кол жетюзу Yшiн концеттш Yйрету тапсырмасында колда- 
нылатын заттардын сипаттамалары тYрлiше болганы дурыс. 
¥цсас концептглердгц
ем 
немесе одан кеп уксас касиеттерi ушырасады (мысалы, ею кызыл шенбер). Баска ка- 
с и е т т ^ (киылысу нYктелерi) манызды емес. 
¥цсас емес концепттерде
еш немесе 
одан кеп касиеттердщ тек бiрi гана уксас келедi. 
Байланысты концепт
болуы тиiс ка- 
сиеттердiн арасындагы байланысты аныктайды. Айталык, суреттегi заттардын саны 
киылысу шекараларынын санынан кеп болуы (заттын тYрi мен тYсi манызды емес).
Брунер жэне баскалар (1956) окушылардын концептiнiн негiзi болатын ережелер 
жайлы тужырым жасай алатынын аныктады. Ережелердi 
«егер-онда»
тYрiнде керсе- 
туге болады. Мысыкты аныктайтын ереже мынадай болуы мумюн: «Егер терт аягы, 
жYнi, мурты, куйрыгы бар, шшкентай, пырылдайтын, «мияу» деген дыбыс шыгаратын 
YЙ жануары болса, онда ол - мысык». Баска да сипаттаулар кездесуi мYмкiн болганы- 
мен, кеп жагдайда бул ереже мысыктарды айнытпай тануга кемектеседi. Мысыктын 
баска тYрлерi туралы сез болганда, ереже жалпылануы мYмкiн.
Адамдар ережелердi тез курастыра алады (Bruner et al., 1956). Кез келген концеп- 
тiнiн ез ереж ес болады жэне ол концеппге катысты немесе катысты емес жагдай- 
ларды накты аныктай алса, сол калпы сакталады. Ал аныктай алмаган жагдайда оны 
жетiлдiредi. Окушыларда концепт жешнде 
позитивтг квзцарас
калыптаскан кезде 
олар концептiлердi жаксы Yйренедi. Ал 
квзцарас негативт1
болган уакытта б ш м алу 
баяу жYредi. Концепттге катысты ережеш беюту кезiнде адамдар позитивт кезкараска 
CYЙенедi.
Окыту концептiлерiнiн 
цасиетт талдау теориялары
Брунер жэне баскалардын 
енбектерше CYЙенедi жэне концептшер олардын манызды касиеттерiн немесе ат- 
рибуттарын аныктайтын ережелерден турады деп есептейдi (Gagne, 1985; Smith & 
Medin, 1981). Концепт жайындагы тэжiрибеге CYЙене отырып, б£з жагдайга сай келе- 
тш ережелер жасаймыз жэне кундылыгын жогалтканга дейiн оны колдана беремiз. 
Бул кезкараска CYЙенсек, концептiлердi касиеттерше карай танитындыктан, олардын

жүктеу/скачать 18,62 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: