Дейл Шнук. Оқыту теориясы indd

2 -Т А Р А У
Декларативт аппарат кезiнде ми кыртысындагы сенсорлык регистр (мысалы, ви- 
зуалды, есту) акпаратты кабылдап, оны гиппокампка, сосын медиалды мандайта ж ь 
бередт Акпараттарды кабылданган калпында, еш езгерюаз (мысалы, визуалды жэне 
есту тmркендiрriштерi реннде) тiркейдi. Гиппокамп акпаратты сактаудын ен жогаргы 
денгей емес, ол акпаратты ендеушi жэне тасымалдаушы рел аткарады. Келесi белiм- 
де Yнемi келiп туратын акпараттардын куштт нейрондык байланыс куратыны женiнде 
айтатын боламыз. Акпарат жадка катарынан бiрнеше рет келш тускеннен кеин, ман- 
дайга жэне самай мига катты сшдсш кететiн нейрондык тораптар пайда болады. Демек, 
декларативт акпаратка жауап беретш узакмерзiмдiк есте сактау жYЙесi мандайда жэне 
самай ми кыртыстарында орналаскан.
Процедуралык акпараттардын кепшiлiгi автоматты тYPде iске асырылатындык- 
тан, оларга эд ей ден кою (мысалы, велосипед тебу) кажет емес. Алгашкы процеду­
ралык окытуга префронталды кыртыс, тебе ми жэне мишык катысады. Олар бiздiн 
кандай да бiр козгалысты саналы тYPде iске асыруымызга жэне олардын дурыс орын- 
далуына жауап бередт Уакыт ете келе олардын белсендш п азайып, олардын орнына 
кимыл-козгалыс кыртысы iске кiрiседi (Wolfe, 2010).
Бакылап отырып окыту мэселесi 4-тарауда камтылган. Танымдык нейрогылым ба- 
кылау аркылы кеп нэрсенi Yйренуге болатынымен келiседi (Bandura, 1986). Зерттеулер 
ю-эрекетке жауапты кыртыс аймактары б£з баска бiреудiн сол эрекетп жасап жатка- 
нын керген кезде де юке косылатынын керсетш отыр (van Gog, Paas, Marcus, Ayres, & 
Sweller, 2009).
Кимыл-козгалыска катысы жок эрекеттер (мысалы, сез магынасын тYсiну) ке- 
зiнде визуалды кыртыска аса кеп салмак тYседi. Дегенмен кайталау визуалды кыр- 
тыстын нейрондык курылымын езгертуi мумкш. Мундай езгерiстер бiздiн визуалды 
тmркендiрriштердi (мысалы, сездер, сандар) олардын магынасын ендеу кажеттiлiгiн 
ескерместен, жылдам танып-бiлуiмiзге мYмкiндiк бередi. Нэтижесiнде аталган та- 
нымдык тапсырмалардын кепшiлiгi жещлдейдг Акпаратты саналы турде ендеу (мы­
салы, «параграфты оку деген не» деген суракка жауап iздеу) мидын баска белiктерiнiн 
жан-жакты кызмет етуш талап етедi.
Алайда акпаратка еш магына Yстелмесе, не болар едi? Сырттан келген акпарат- 
тын аса мацызды екенiне карамастан (мысалы, муFалiмнiн «назар аударындар» деуi), 
оны санадагы баска акпараттармен байланыстыра алмасак ше? Булардын барлыгы 
жана жад торабын жасау кажеттiгiн керсетедi.
Жад тораптары
Акпараттардын немесе тiтiркендiргiштердiн Yстi-Yстiне келш отыруына байланыс- 
ты, нейрондык тораптардын кYшейетiнi соншалык - осынын нэтижейнде нейрондык 
жауаптын берiлуi шапшан юке асырылады. Танымдык нейрогылым кезкарасы тургы- 
сынан алар болсак, 
оцыту
процей нейрондык байланыстар мен тораптардын (синапс­
тык байланыстар) эрi карай ныгаюын да камтиды. Бул аныктама казiргi акпаратты 
ендеу теориясында окытуга берген аньщтамага ете жакын (5-тарау).
Хебб теориясы.
Аталган синапстык байланыстар мен тораптардын пайда болу про- 
ц ей кеп жылдар бойы тYрлi гылыми зерттеулердiн нысаны болып келдi. Хебб (1949) 
жасушалар жиынтыгы мен фазалык тiзбектер деп аталатын еш кыртыстык куры- 
лымнын релiне ерекше мэн беретш окытудын нейрофизиологиялык теориясын

жүктеу/скачать 18,62 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: