Педагогика факультеті

Рі  -  дұрыс  еске  түсіргендер  саны 
h  -  қайталау  саны 
 4.  Қатар  нөмерінен  тəуелсіз  еске  түсіру  тазалығының  диаграммасын  құрамыз. 
Өзін-өзі тексеру сұрақтары: 
1.Түйсіну процесін анықтайтын əдістер 
2.Қабылдауды анықтайтын əдістер  
3.Елестету  жəне  қиялды анықтайтын əдістер  
4.Есті анықтайтын əдістер  
 
 
№24 Дəріс. 
Тақырып; Психоматориканы зерттеу əдістері. 
        Дəрістің мазмұны 
1.Психомоторлы көрсеткіштер бойынша жүйке жүйесінің құрылымын анықтау. 
2.Жанамалық қозғалыс  белсенділігін анықтау. 
3. Қозғалыстағы обьектіге берген реакциясын анықтау. 
4. Психоматорлы профилді құрастыру. 
Мақсаты: Психомоторлы көрсеткіштер бойынша жүйке жүйесінің құрылымын анықтау, жанамалық 
қозғалыс  белсенділігін анықтау, қозғалыстағы обьектіге берген реакциясын анықтау, психоматорлы 
профилді құрастыру. 
 
     1.Жүйке жүйесінің негізгі құрылымын анықтау теоретикалық жəне қолданбалы психология салаларында аса 
маңызды болып табылады.Жүйке жүйесі құрылымының лабораториялық диагностикалық əдісінің көпшілігі 
арнайы жүру жағдайларын жəне аппаратураны қажет етеді.Сондықтан бірнеше жылдар бойына экспресс-əдістер 
ізденісі жүруде.Мұндай жүйке жүйесі күшін анықтайтын экспрессəдістер,сондай-ақ жүйке процестерінің 
қозғалысы мен біркелкілігін анықтаудың психомоторлы көрсеткіштері Е.П.Ильин жұмысында көрсетілген. 
1-тəжірибе  Жүйке жүйесі күшін теппинг-тест көмегімен анықтау. 
Жүйке процестерінің күші жүйке жасушасының жұмыс қабілеттілік көрсеткіштері жəне жүйке жүйесінің 
тұтастығы болып табылады.Күшті жүйкен жүйесі əлсіздерге қарағанда жəне үлкен мөлшерлі қысымды ұстай 
алады.Қолданатын бұл əдіс қолдың қозғалысының максималды темпі динамикасын анықтауға 
негізделген.Тəжірибе алдымен оң қолға,сосын сол қолға бір мезгілде жүргізіледі.Алынған жұмыс нəтижесіндегі 
эксперименталды тəжірибе қорытындысы.Максималды темп динамикасының 5 типті вариантына бөлінеді: 
Дөңесті тип: темп максималдыға дейін жұмыс барысында 10-15 секундта ұлғаяды,келесісінде,25-30 секундқа 
жетеді,ол шығу деңгейінен де төмен болуы мүмкін.Бұл тип зерттелушінің жүйке жүйесі күшінің қисайған 
екендігін дəлелдейді. 
Тең тип: максималды темп жұмыстың барлық уақытында бір деңгейде тұрады.Бұл тип зерттелушінің жүйке 
жүйесі күші орташа екенін көрсетеді. 
 Бəсеңделген тип: максималды темп екінші 5 секундтық бөлімде төмендейді жəне барлық жұмыс кезенді сол 
төменгі деңгейде қалады.Бұл тип зерттелушінің жүйке жүйкесінің əлсіздігін көрсетеді. 
Аралық тип: жұмыс темпі 10-15 сек. төмендейді.Бұл тип орташа əлсіз жүйке жүйесі болып табылады. 
Ойыс,иілген тип:
 максималды темптің бастапқы төмендігі шығу деңгейіне жеткенше темптің қысқа уақытты 
өсуімен алмасады.Бұл тип те орташа əлсіз топқа жатқызылады. 
Жабдықтау: Стандартты бланкілер,қағаз көлемі 203-283мм,ол алтыға бөлінген,үш квадратты қатарлар  
белгіленген,секундамерлер,карандаш,протакол жазуға дайындалған форма. 
Жұмыс барысы: Студенттер тобы 2-ге бөлінеді: зерттелуші экспериментатор (əр студент жұмысты 
экспериментатор əрі зерттелуші ретінде өткізу керек) Зерттелуші столға отырады,экспериментатор зерттелушіге 
құрылымды мəлімдейді. 
Зерттелушіге нұсқау: «Менің сигналым бойынша сіз бланкінің əрбір квадратына нүктелер қоюы 
керексіз.Бөлінген əр квадратта уақыт-5сек. сіз мүмкіндігіңізше көбірек нүкте қоюыңыз қажет.Бір квадраттан 
келесіге өту менің бұйрығыммен жүреді.Жұмыстың барлық мезгілінде максималды темппен жұмыс жасаңыз.Енді 
карандашты алып,оны стандартты бланканың бірінші квадратына қойыңыз.»  
Экспериментатор «Баста!» деген белгі береді,сосын əрбір 5сек. сайын «Келесі квадратқа өтіңіз» деген бұйрық 
беріп отырады.6-шы квадраттағы 5сек. өткенсоң «Тоқта!» деген бұйрық береді. 
Нəтижені қорытындылау: 1.Əр квадраттағы нүктелерді санау жəне нəтижесін протоколға енгізу. 
2.Жұмысқа қабілеттілік графигін құру,абсцисса осіне 5сек уақытты,ал ордината осіне əр квадраттағы нүктелер 
санын  орналастырады. 
Талдау негізінде жүйке жүйесі күшін критерилермен сəйкестеп диагностикалаңдар,диагнозды протоколға 
толтырыңдар. 
2.Жанамалық қозғалыс белсенділігі (ЖҚБ)-еріксіз белсенділік.Ол организмнің қоршағн ортамен өзара əрекетіне 
негізделеді,организмнің жалпы энергия алмасуын көрсетеді.ЖҚБ-ны анықтаудың кең таралған əдістемесі-
ВиС.Гурренкелдің ұсынған стабилография əдісі.ЖҚБ көрсеткіштері ампитуда(А,мм),жиілік(f,тербеліс 
саны),өздігінен жазу лентасының қисық айналымының ұзындығы(L,мм),жəне қуат (W).Қуат мына формала 
бойынша есептеледі. 

        W=
Amax 


f
 , 
А –қозғалыстың орташа максималды ампитудасы (мм) жəне f-анықталған уақыт бөліктеріндегі тербеліс 
саны.Мұнда,ЖҚБ-ның қуаты мм мен өлшенеді.Қисық айналымның ұзындығы курвиметр көмегімен 
өлшенеді.Қисық айналма ұзындығы мен қуат ЖҚБ-ның энергетикалық көрсеткіші. 
ЖҚБ адамның жүйке жүйесінің функционалды жағдайының өзгерістеріне аса сезімтал, (гемодинамикалық 
сипаттарға қарағанда сезімтал),сондай-ақ іс-əрекетірің ақпараттық жағдайына сезімтал,ол организм 
реактивтілігінің сенім көрсеткіші қызметін атқарады.Организм реактивтілігі жайлы қысым жағдайындағы 
психофизиологиялық көрсеткіштер динамикасы талданады,ол үшін реактивтілік индексі (РИ) есептеледі. 
       РИ=f
фон
-f
қыс 
/f 
фон 
+ f 
қыс 

 100 
Ұсынылған əдіс мақсаты-ЖҚБ-ны көрсеткіштерін  жиілік тербелістің орташа максималды амплитудасы,жеке 
нəтиже ретінде-ЖҚБ-ның қуаты,қисық айналманың ұзындығын анықтау болып табылады. 
Жабдықтау: əдістің эксперименталды жағдайы:тизодитчиктермен монталданған креслодан,биопотенциалды 
күшейткіш жəне өздігінен жазу құралынан тұрады.Жұмыс үшін секундамерлер,циркуль,кулвиметр жəне сызғыш 
қажет.Əр студент тəжірибе басталғанға дейін протоколды жазбаны толтыруға дайын болуы керек. 
Жұмыс реті: əр студент кезекпен зерттелуші болады.Оның ЖҚБ-нің көрсеткіштерін инженер мұғалім ассистенті 
жазып отырады.Зерттелуші креслоға отырады.Тік отырып,аяғын еденге жібереді,тізесін тік бұрыштап 
бүгеді,қолы тізеде жатады,ашық болады.Экспериментатор зерттелушіге нұсқау береді. 
Зерттелушіге нұсқау: «Жаймен отырыңыз,көрсетілген нүктеге қараңыз.Қозғалмауға тырысыңыз,алдымен 
фондық күй көрсеткіштерін жазу жүреді.Оның ұзақтығы-30сек.» 
Экспериментатор өзі жазу құралын қосып,30сек. 1 см/м жылдамдықпен ЖҚБ-ның фондық жазбасын 
жүргізеді.Сосын зерттелушіге 3 рет терең тыныстап алып,дем алмай тұру бұйырылады.Содан кейін 
экспериментатор жаңа жазбаны тағы 30сек. жүргізеді.Соңынан 30сек-та 20 рет отырып тұру тапсырылады 
да,тағы да 30сек. жаңа жазба жүргізіледі. 
Нəтижені талдау: 1.Өзіндік жазба лентасынан ЖҚБ қисық бөлігін таңдап алынады,жазба фонына сəйкес жəне 
тыныс алмаған кедергі,отырып тұрғандағы.Əр бөлік ЖҚБ-ның ұзындығы курвиметрмен өлшенеді (L) 
2.Əр қисық бөліктегі тербеліс жиілігі саналып (f) жəне геру бойынша есептеуге əкелінеді.(тербеліс саны-1сек.)  
3.Орташа максималды амплитуданы есептеу (А ), ол үшін əр бөліктен 10 максималды амплитуда таңдап 
алынады,оның биіктігі өлшенеді. 
4.ЖҚБ қуатының көрсеткіші есептеледі.(W)  
5.Реактивтілік индексі(ИР) есептеледі,ол ситуациядағы түрлі күш,əсіресе отырып-тұрғаннан кейінгі жəне тыныс 
алмаған кездегі. 
   Талдауда барлық мəліметтер (тыныс алмау мен отырып -тұрудағы) салыстырылады. 
3.Қозғалыстағы обьектіге берілетін реакцияны анықтау 
Қозғалыстағы объект реакциясы (ҚОР)- спецификалық белгіге берілген қозғалыс жауабын орындаудан тұрады, 
ол кеңістіктегі бір немесе бірнеше  қозғалыстағы объектілер қосарлануынан болады. Мұндайда реакциялар түрі 
процесс əрекетіндегі  элементтер сапасында іс-əрект операторының  түрлі басқару жүйелерінен ( мысалы, 
радиолокационды экран белгісінің қосылуы , курс нұсқауының қосылуы жəне берілген курс белгіленуі, т.б.) 
шығады. Əдетте, субъектіден қозғалысты мына есеппен жүргізу- қозғалыстағы объектісінің дəл қосылыс сəтін 
жазып қою талап етіледі. Сондықтан, реакцияда субъектінің кеңістіктегі  объектілер қатынасын бағалау 
қабілеттілігі ғана емес, сонымен бірге бұл объектілердің уақытша араласу сипат жəне инерциялығы анықталады.  
   Қозғалыстағы объекті реакциясын  анықтауда адамның жүйке жүйесінің жекелік негіздері қолданылады: 
меңгеруде тітіркену процесінің күші кешіккен реакцияның өлуі байқалады, ал тоқтату процесінде – алдағы 
реакция саны өледі. 
Мақсаты: ҚОР-ын орындау нақтылығы анықталады, ұйымдастырушылық деңгейі жəне функционалдық қызметі 
бағаланады. 
Жабдықтау: Сабақ лабараторияда өтеді. Сигналдық жағдай- стрелкалы секундомер (стрелка қозғалысы- 1с), 
электросекундомерлерді  кнопкамен басқару блогы жəне оны нолдік стрелкаға қою, стрелка айналымымен 
есептеу құралы. Шкала бөліктері арасы- 0,01 с Сабақ басында əрбір студент (34а, 34б, 34в 
формасындағы)бланкілерді толтырады. 
Жүру барысы: Студенттер əр жағдайды 2-ден орындайды, олар экспериментатор жəне зерттелуші болып 
кезекпен огрындайды. Зерттелуші өзіне ыңғайлы отырады. Электросекундомер циферблаты зерттелушіге 30-40 
см. Аралықта қойылады. Экспериментатор нұсқауды оқиды. 
Зерттелушіге нұсқау: «Оң қолыңды столға қойыңыз, саусағыңыз кнопканы еркін көрсететіндей болуы керек, 
«Назар аударыңыз» белгісінен кейін,  стрелка қозғалысына қарап, кнопканы басу арқылы стрелканы 0-ге дəл 
апарыңыз. Реакцияны стрелка қысқа айналғанда  орындауға тырысыңыз, нөлмен қиылысқан біріншілікте 
басыңыз, егер үлгермесеңіз, 2-ші, 3-ші қөиылыста белгілеңіз». 
   Экспериментатор зерттелушімен қатар отырады. Зерттеу басында ол есептелгіш құрал  көрсеткішіне 
секундамер қосып, 0-ге қояды. Кнопканы басарда «Назар аударыңыз» командасын береді. Əр студент 50 өлшемді 
толтыру керек.Алынған нəтиже (34а форма) протоколға толтырылады. 
Нəтижені талдау: Екі процедурамен жүреді.  
1.Статистикалық көрсеткіштерді есептеу: 
а) Кешігу, қателесу саны (∑ )жəне алға кету (∑ ) 
б) Нақты реакция саны(∑ ) 

в) Жағымды қателесудің орташа саны (М ) жəне қарсылықты қателер (М )     
г) Жалпы қателердің орташа саны (М ) 
д) Қате жəне нақты реакциялар саны (% бойынша ) 
е) Қателер вариативтілігі коэффиценті (CV) 
ж) Стрелка айналымының жалпы саны (в) 
нəтижесі 34б формасына жазылады. 
2. ҚОР-сының функционалдық жүйесі қателер көріну мүмкіндігінің түрлі жолымен есептеледі. Энтропияның 
жоғары мəні функциясының  жүйенің төмендігі немесе əр түрлілігімен сипатталады. 
   Энтропияны есептеу үшін (Н, бит) қателер санын əрбір қиыс кету бойынша есептейді. Формуласы;Н= - ∑ р·log 
p 
n- қателер саны 
р- і-ші қателер мүмкіндігі. 
Нəтижелерді эффективтілік іс-əрекетті анықтау формуласына қояды. 
                   Е=1⁄в ·р , 
В- əрбір ҚОР-ның стрелка айналымы 
Р- дұрыс жауаптар мүмкіндігі, бұл сол жағдайдағы дұрыс жауаптар санының реакцияның жалпы санына 
қатынасын есептейді. 
4.Психомоторлы профильді құрастыру 
Психомоторлы профильді бейнелеу адам организмінің барлық психомоторлы деңгейінің зерттеу 
қорытындыларын  интерпритацилау жəне жалпылауды талап етеді. Жалпылау  негізінде қозғалысбелсенділігі 
организациясының көпдеңгейлі схемасы, И.А.Бернштейн мен Б.г. Ананьевтің біріккен классификациясы жатыр. 
Бұл схеманы қолдану кеңістіектегі, уақытша жəне регулярлы-тоникалық (энергетикалық)сипаттағы 
қозғалыстардың бір-бірімен түрлі эффекторлы жүйесі, сондай-ақадамның индивидтік , субъектілік жəне тұлғалық 
сипатын қарастырады. Осыған сай психиаторлы ассиметрия параметрін жеке қарау, билатеральды айналымның 
еліктіру деңгейін сипаттау жəне психомоторлы реактивтілік көрсеткіштері, тұрақтылық, сенімділік, т.б. 
қаралады. Интерпритация жасауда негізгі зейін байланыс орнату жəне көрсеткіштер арасыгндағы 
бағыныштылыққа аударылуы тиіс. Сондықтан, энергетикалық,уақытша, координациялық, нейродинамикалық 
сипаттар арасына адамның психомоторлы дамуының түрлі деңгейін қою қажет. 
   Эксперименталдық мəліметтерді талдауда психомоторика практикасында  алынған материалды пайдаланады. 
Мəліметтерді талдау:  
1.Эксперименталдық мəліметтерді жүйелеу, бір зерттелушіден алынған мəліметті схема бойынша протоколға 
жазу. (форма 37) 
2. Эксперименталды мəліметтерді жалпылау жəне психомоторлы (кеңістіктегі, уақытша, 
энергетикалық)көрсеткіштер өзгерісін қозғалыс организациясы деңгейінің өзгеруінен сəйкестеп қорытындылау. 
3. Кеңістіктегі, уақытша жəне энергетикалық қозғалыс сипаттамасын ассиметрия көрсеткішімен сəйкестендіру. 
4. Психомоторлы реактивтілік өзгерісін қозғалыс организациясы деңгейімен сəйкесті қорытындылау. 
Өзін-өзі тексеру сұрақтары: 
1.Психомоторлы көрсеткіштер бойынша жүйке жүйесінің құрылымын анықтау қалай жүреді?  
2.Жанамалық қозғалыс  белсенділігін анықтау қалай жүзеге асады?  
3. Қозғалыстағы обьектіге берген реакциясын анықтау қалай жүреді?  
4. Психоматорлы профилді құрастыру қалай жүзеге асады?  
 
№25 Дəріс. 
Тақырып:психометрика элементтері. 
           Дəрістің мазмұны 
1.Үрейлену деңгейін анықтау. 
2. Эмпатияны диогностикалау. 
3. Тартылу деңгейі. 
4. «Монада» психодиогностикалық жүйесі бойынша комьютер  арқылы психологиялық мінездеме 
құрастыру. 
Мақсаты: Үрейлену деңгейін анықтау, эмпатияны диогностикалау, тартылу деңгейі, «Монада» 
психодиогностикалық жүйесі бойынша компьютер  арқылы психологиялық мінездеме құрастыру. 
 
Ситуативті  үрейлену  шкаласы  (СҮ) 
Нұсқау:  Сіз  мұқият  төменде  берілген  сөйлемдерді  оқыңыз
  
жəне  графаға  сəйкесті  цифрларды  дəл  уақытта  
өзіңіздің  қалай  сезінуіңізге  байланысты  белгілеңіз  дұрыс  немесе  дұрыс  емес  сұрақтар 
 
жоқ  болғандықтан, 
сұрақтарға  көп  ойлаңбаңыз.   
Жауаптар 
Номер 
тізім  
б/ша 
Пікір 
Жоқ, 
бұл 
олай 
емес 
Мүмкін, 
солай 
 
Дұрыс 
өте  
дұрыс 

1 
2 
3 
4 
5 
6 
7 
 
8 
 
9 
10 
 
11 
12 
13 
14 
15 
 
16 
17 
18 
 
19 
20 
Мен  салмақтымын 
Мені  ештеңе  қорқытпайды 
Мен  қысымшылықта  жүрмін 
Мен  іштен  бүгілген 
Мен  өзімді  тəуелсіз  сеземін  
Менің  көңіл – күйім  бұзылып  тұр 
Мені  мүмкін  болатын  сəтсіз  дінтер  
алаңдатады 
Мен  жан  дүниемнің  тыныштығым  сеземін 
Мен  алаңдаулымын 
Мен  ішкі  қанағаттылық  сезімін  кешудемін 
Мен  өзіме  сенімдімін 
Мен  күйгелектенемін 
Мен  өз  орнымды  таппаймын 
Мен булығып  тұрмын 
Мен  қысымшылық, іштей  бүгілушілікті  
сезбеймін 
Мен  ризамын 
Мен  қам  жеудемін 
Мен тым  қозулымын  жəне  өзімен  өзім  
еместеймін 
Маған  қуанышты 
Маған  жағымды 
1 
1 
1 
1 
1 
1 
1 
 
1 
 
1 
1 
 
1 
1 
1 
1 
1 
 
1 
1 
1 
 
1 
1 
2 
2 
2 
2 
2 
2 
2 
 
2 
 
2 
2 
 
2 
2 
2 
2 
2 
 
2 
2 
2 
 
2 
2 
3 
3 
3 
3 
3 
3 
3 
 
3 
 
3 
3 
 
3 
3 
3 
3 
3 
 
3 
3 
3 
 
3 
3 
4 
4 
4 
4 
4 
4 
4 
 
4 
 
4 
4 
 
4 
4 
4 
4 
4 
 
4 
4 
4 
 
4 
4 
 
 
Қосымша 10.6.1  жалғасы 
 
Тұлғаның  үрейлену  шкаласы  (ТҮ) 
Нұсқау:  Сіз  мұқият  төменде  берілген  сөйлемдерді  оқыңыз  жəне  графаға  сəйкесті  цфрларды  күнделікті  
өзіңізді  қалай  сезінуіңізге  байланысты  белгілеңіз. Дұрыс  немесе  дұрыс  емес  сұрақтар  жоқ  болғандықтан, 
сұрақтарға  көп  ойланбаңыз. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Жауаптар 
Номер 
тізім  
б/ша 
Пікір 
Ешқашан  
Ешқашанға 
жақын 
Жиі 
Əрқашан 
солай 

21 
 
22 
23 
24 
 
25 
 
 
26 
 
27 
 
28 
 
29 
 
30 
31 
 
32 
33 
34 
 
35 
36 
37 
 
38 
 
39 
40 
Менде  көтеріңкі  көңіл – күй  болып  тұрады 
Мен  ашуланшақ  боламын  
Мен  жеңіл  бұзыла  аламын 
Мен  басқалар  сияқты  сəттілікті  қалаймын 
Мен  жағымсыз  əсерге  қатты  уайымдаймын  
жəне  ұзақ  оны  ұмыта  алмаймын 
Мен  күштің  құйылуын  сеземін, жұмыс  
жасау  ынтам  ашады 
Мен  салмақты жəне  салқынқанды  тас  
түйіндімін  
Мені  мүмкін  болатын  қиындықтар  
алаңдатады 
Мен  кез – келген  болмашы  нəрсеге  
уайымдаймын  
Мен  толықтай  бақытты  боламын   
Мен  барлығы  жүрегіме  жақын  қабылдаймын 
Менде  өзіме  сенімділік  жетіспейді 
Мен  өзімді  қорғансыз  сезінемін 
Мен сын  оқиғалардан  жəне  қиындықтан  
қашуға  тырысамын 
Менде  қайғыру  болып  тұрады  
Менде  ризалық  сезім  болады 
Болмашы  нəрселер  мені  алаң  болып  жəне  
уайымдатады  
Менде  өзімді  сəтсіз  ретінде  сезіну  болып  
тұрады 
Мен  байсалды  адаммын   
Мен  жұмыс  жəне  қамқорлық  туралы  
ойлағанда, мені  мазасыздық  қамтиды 
1 
 
1 
1 
1 
 
1 
 
 
1 
 
1 
 
1 
 
1 
 
1 
1 
 
1 
1 
1 
 
1 
1 
1 
 
1 
 
1 
1 
2 
 
2 
2 
2 
 
2 
 
 
2 
 
2 
 
2 
 
2 
 
2 
2 
 
2 
2 
2 
 
2 
2 
2 
 
2 
 
2 
2 
3 
 
3 
3 
3 
 
3 
 
 
3 
 
3 
 
3 
 
3 
 
3 
3 
 
3 
3 
3 
 
3 
3 
3 
 
3 
 
3 
3 
4 
 
4 
4 
4 
 
4 
 
 
4 
 
4 
 
4 
 
4 
 
4 
4 
 
4 
4 
4 
 
4 
4 
4 
 
4 
 
4 
4 
 
 
 
Қосымша 10.6.2 
 
  

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Жұмыс  тəртібі:  
Зерттелу  жекелей  
зерттелгендей
 
 топтада  
жүргізіледі. 
Экспериментатор  
сыналушыға  
нұсқаумен  келісе  отырып, сауалнамада  орналасқан  сұрақтар  тізіміне  жауап  беруді, ұсынады  жəне  
сыналушының  жекелей  жұмысталуын  еске  түсіруі  керек. Əрбір  сұрақта  қарқындылық  деңгейі  бойынша  4  
варианты  болуы  мүмкін.  
Нəтижені  өңдеу:  
1. 
Ситуативті  жəне  тұлғалық  үрейленушілікті  кілт  көмегімен  көрсеткішін  анықтау. 
2. 
Үрейлену  деңгейін  бағалау  негізінде  сыналушының  мінез – құлқын  коррекциялауға  
кепілдеме  құру. 
3. 
СҮ  жəне  ТҮ  орташа  топтың  көрсеткішін  жəне  олардың  салыстырмалы  тəуелділік  анализін, 
мысалға, сыналушының  жынысына  тислілігі
 
 бойынша  бөлеміз.  
   Өзін  бағалау  нəтижесін  анализдеуде  жалпы қорытынды  көрсеткіші  əрбір  шкала  асты  бойынша  20 – дан 
80 ұпайға  дейін  диапазонды  болуы  мүмкін. Осыдан  келіп  жоғары  қорытынды  көрсеткіш  жоғары  
үрейленгіш  деңгейін  (ситуативті  жəне  тұлғалық)  көрсетеді. Көрсеткішті  интерпретациялауда  мынадай  
үрейленушілік  бағалау  ұсынылады:  30 баллға  дейін – төмен, 31 – 44 балл-қалыпты, 45 жəне  одан  көп-жоғары. 
   Əрбір  сыналушының  үрейлену  деңгейі  бағасы  жəне  оны  корреляциялау  кепілдемесінің  қажеттілігі  
бойынша  қорытынды  жазу  ұсынылаы. Сонымен, үрейленушіліктің  жоғары  көрсеткіші  бар  адамның  
жетістікке  сенімділік  сезімін  қалыптастыру  ұсынылады. Оларға  сыртқы  мəселені  қоюда  қызметтің  
мазмұнды  ойлау  жəне  əрбір  міндет  бойынша  нақты  жоспарлауда  талапшылдық, үзілді – кесілділін  жəне  
жоғары  маңыздылын  акцентімен  араластыру  қажет.Төмен  үрейленушілік  адамдарға  керісінше, блсенділікті  
ояту, əрекеттердің  мотивациялық  компоненттерін  нақтылау, қызығушылықты  қоздыру, оң  немесе  сол  
тапсырмаларды  орындауда  жауапкершілік  сезімін  анықтау. Топтық  зерттеу  нəтижесі  бойынша, ситуативті  
жəне  тұлғалық  үрейленушілік  деңгейі  бойынша  топты  бағалауды  тұтастай  қорытынды  жазылып, сонымен  
бірге  жоғары  жəне  төмен  үрейленушілік  адамдар  ажыратылады. 
 
               Бақылау  сұрақтары 
1. 
“Тұлғаның  үрейленгіштік”  жəне  “ситуативті  үрейленгіштік”  түсінігінің  мазмұны  қандай? 
2. 
Үрейленгіштікке  қандай  факторлар  əсер  етеді. 
3. 
Қандай  жағдайда  жоғары  үрейленушілікті  төмендетуге  болады? 
4. 
Оптимальды  үрейленушілік  деңгейі дегеніміз  не? 
 

жүктеу/скачать 1,27 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: