Педагогика факультеті

ОЖСӨЖ-45 мазмұны: 
Тақырып:Психологиялық қызмет бағыттары 
1. Психолг қызметінің негізгі бағыттары. 
2. Психолгтың  кəсіби əдеп кодексі. 
СӨЖ-45 мазмұны: 
1. Психолгтың қазіргі қоғамда алатын орны. 
2. Шет елдеріндегі психологиялық қызмет. 
Əдебиеттер: 
1. Дружинин В.Н. Экспериментальная психология . М.,2004. 169-176 б. 
2.Кулагин Б. Ф. Основы профессиональной психодиагностики .М,1984г  
3.Кумеков Л.В. Психологическое исследование .СПБ ,Наука ,1994 
4. Кэмпбелл Д.Модели экспериментов в социальной психолгии и прикладных исследованиях .М,Прогресс,1980  
5.Крылова А.А., Маничева С.А. Практикум по обшей экспериментальной и прикладной психологии М.,2006..545-
610б. 
15  апта. 
43 кредит сағат. 
№29 Дəріс. 
Тақырып: Психологиядағы белсенді əдістер. 
Дəрістің мазмұны: 
1.Ерлі зайыптылардың  отбасы құндылығын, ролдік ұстанымдары жөніндегі көзқарастарын анықтау. 
2.Психологиялық кеңес берудегі проблемалық жағдаятқа  кіріспе сөз жүргізу. 
3.Аутоген жаттығуын жүргізу. 
4.Алкогализмді емдеудегі топтық спсихотерапия əдісін жүргізу. 
ОЖСӨЖ-44 мазмұны: 
Тақырып: Психологтың топпен жұмыс түрлері. 
1.Психолгтың танысу қызметіндегі Лири тестісін қолдану. 
2.Психологиялық дайындық кезіндегі  топтардағы қыйын жағдайларды талдау. 
3.Фонационды тренинг əдістемесі. 
СӨЖ-43 мазмұны: 
1.Бастауыш жəне орта мектеп жасындағы дислалия кездесетін балалармен психологиялық-педагогикалық түзету 
жұмыстары. 
Əдебиеттер: 
1Кулагин Б. Ф. Основы профессиональной психодиагностики .М,1984г  
2.Кумеков Л.В. Психологическое исследование .СПБ ,Наука ,1994 
3.Крылова А.А., Маничева С.А. Практикум по обшей экспериментальной и прикладной психологии М.,2006.486-
534б. 
44 кредит сағат. 
№30 дəріс. 
Тақырып: : Психолог жұмысының ережесі мен этникалық принциптері. 
Дəрістің мазмұны: 
1.Психологтың міндеттері мен құқтары. 
2.Психологтың  қызметін ұйымдастыру. 
3.Психолг қызметінің ережесі мен принциптерінің мазмұны. 
ОЖСӨЖ-45 мазмұны: 
Тақырып: Психологтың əдеп кодексі. 
1. Психолг қызметінің негізгі бағыттары. 
2. Психолгтың  кəсіби əдеп кодексі. 
СӨЖ-45 мазмұны: 
1. Психолгтың қазіргі қоғамда алатын орны. 
2. Шет елдеріндегі психологиялық қызмет. 
Əдебиеттер: 
1Кулагин Б. Ф. Основы профессиональной психодиагностики .М,1984г  
2.Кумеков Л.В. Психологическое исследование .СПБ ,Наука ,1994 
3.Крылова А.А., Маничева С.А. Практикум по обшей экспериментальной и прикладной психологии М.,2006.486-
534б. 
45 кредит сағат. 
                          №  15 практикалық сабақ. 
Тақырып:Жасөспірімдер мен жеткіншектерді диогностикалау əдістері. 
Практикалық сабақтың мазмұны: 
1.Жасөспірім  жəне жеткіншектермен жүргізілетін психодиагностикалық жұмыстардың ерекшелігі . 
2.Жасөспірімдердің интелектуалдық қабілетін анықтау. 
3.жасөспірімдердің үрейлену деңгейін зерттеу. 
4.Жасөспірімдердің психопатологиялық бұзылыстарын анықтау. 

ОЖСӨЖ -45 мазмұны: 
Тақырып: Жасөспірім кезеңіндегі ауытқушылық түрлерін анықтау. 
1.Жасөспірімдердің мінез акцентуациясын анықтау. 
2. Агрессивті мінез ерешелігін анықтау. 
СӨЖ-45 мазмұны: 
1 .жасөспірімдердегі ауытқушылық мінездің пайда болу себептерін анықтау.  
Əдебиеттер: 
1. Гайда В.К. , Захаров  В.П. Психологическое тестирование . Л,МГУ , 1982г 
2.Ганзен В.А. Балин В.Д. Теория и методология психологического иследования. 
3.Годфруа Дж Что такое психология ? В2 – Ххтомах, М,2001 
4. Готтсдонкер Р. Основы психологического эксперимента .М ,МГУ ,1982 
 
Негізгі жəне қосымша əдебиеттер тізімі, Интернет желісіндегі Web-сайт адрестері  
1.  АдлерЮ.П. Предпланирование эксперимеата М.1978ж  
2.  Анастазии А. Урбина Психологическое тестирование П.2001 
3.  Быков В.В. Методы науки М. 1972. 
4.  Бурлачук Л. Морозов С. Словарь-справочник по пиходиогностике СП1999 г 
5.  Готтсдонкер Р. Основы психолдогического эксперимента М. 1982г. 
6.  Дружинин В.Н. Эксперименталная психология М.2004г. 
7.  Кумеков Л.В. Психологическое исследование СП 1994г. 
8.  Кэмпбелл Д. Модели экспериментов в социальной психологии и прикладноных 
исследованиях М. 1980г 
9.  Лбов Г.С. методы оброботки разнотипных экспериментальных и группавой 
деятельности. М, 1980г  
10. НалимовВ.В. Теория эксперимента М, 2002г.  
11. Хармон Г. Современный факторный анализ м. 1972 
12. Шмелев А.Г. Введение в экспериментальную психосемантику.м,  1983г. 
13. Бодалев А. А. Столин В.В. Общая психодиогностика СП2004г 
14. Крылова А.А. Практику по общей экспериментальной иприкладной пси-и М,2006г. 
15. Хьелл Л. Зиглер Д. Теория личноси М, 2003г. 
16. Романин А.Н. основы психотерапии  Ростов 2004г 
 
Қосымша əдебиеттер тізімі 
Александрова М.Д. Проблемы социальной и психологической геронтологии. Л., ЛГУ, 1974. 
Баярд Р.Т. Ваш беспокойный подросток.  М., 1991.  
Бауэр Т., Психическое развитие младенца. М., 1990. 
Берн Р., Агрессия. СПб., 1997. 
Бреслав Г.М. Эмоциональные особенности формирование личности в детстве. Норма и патология. 
М., 1990.  
Берльер Ф. Старение и старость. М., 1964.  
Практикум по возрастной и педагогической психологий. М., 1987. 
Прокина И.Ф. Практикум по детской психологии. М.,1985. 
Райс Ф. Психология подросткового и юношеского возраста. СПб., 2000. 
Рыбалков Е.Ф. Возрастная и дифференцированная психология. –СПб., 2001. 
Смирнова Е.О. Психология ребенка. М., 1997.  
Улитко С.А. Формирование гуманистической направленности поведения у детей пятого года 
жизни. М., 1993.  
Фельдштейн Д.И. Психологические основы общественно полезной деятельности подростков. М., 
1982. 
Хрестоматия по возрастной психологии. М., 1994. 
Эльконин Д.Б. Детская психология. – М., 1960.  
 
Интернет-көздер: 
 
http://www.petropavl.kz/skoipkppk/pp_12_06/7.shtml 
http://www.yk.kz/news/show/12078 
http://www.nao.kz/research/publication_detail.php?ID=2791 

http://www.e.gov.kz/wps/portal/Content?contentPath=/web  
http://www.balazan.kz/comon/kalendar/detail.php?ID=2391    Контекст  организации  компетентностно  - 
ориентированного образования в Казахстане 
http://www.kontrolnaja.ru/dir/pedagogika/1240 
http://ihtik.lib.ru/ 
http://www.preemsvs.ru/проблема преемственности в воспитании 
http://www.nravstvennost.info/library/news_detail.php?id=2443 виды и уровни анализа воспитательной работы 
http://festival.1september.ru/articles/211999/ структуры организации коллективных творческих дел. 
http://besedka7781.ucoz.ru/publ/tekhnologija_lichnostno_orientirovannogo_obuchenija_metodicheskie_osnovy_postroen
ija_lichnostno_orientirovannogo_uroka/1-1-0-3    технология  личностно-ориентированного  обучения.  методические 
основы построения личностно ориентированного урока 
 
 
5.  «Экспериментальды психология» пəнінен тапсырмаларды орындау жəне тапсыру 
графигі 
 
№ 
 
Жұмыс түрі 
Тапсырма  мақсаты жəне  
мазмұны 
Ұсынылатын 
əдебиет 
Орындалу 
ұзақтығы 
Балл  
Тексеру 
формасы 
1 
Реферат, 
баяндама 
Негізгі баяндама, өз бетімен 
тақырып б/ша ғылыми 
басылымдардан ақпарат 
жинау 
Семинар 
тақырыбына 
сəйкес 
 
Апталық бөлу 
кестесіне сəйкес 
(барлығы 6 
баяндама) 
 
0-
100
 
Семинарда 
реферат жəне 
баяндама 
 
 
2 
Тақырып 
б/ша жазбаша 
сауалнама 
 
 
Оқу мате- 
риалын игеру деңгейіне сəй- 
кес, болашақ- 
тағы жұмыс формасына 
сəйкес 
Семинар 
тақырыбына 
сəйкес 
 
5-10  мин. в конце  
семинара 
0-
100
 
Жазбаша 
жауап  
3 
СООӨЖ 
тапсырмалар
ын 
орындау(барл
ығы 15 
тапсырма) 
 
Аналитикалық жəне 
танымдық қабілеттерді 
дамыту 
 
 
Дəріс жəне 
семинар 
тақырыбына 
сəйкес 
 
 
СООӨЖ –ға 
бөлінген уақыт 
кестесіне сəйкес 
 
 
0-
100
 
Сұрақтарға 
жауап 
беруін, 
тапсырманы
ң 
орындалуын 
тексеру  
4 
Аралық 
тестілеу 
түріндегі 
бақылау 
 
 
Оқу материа- 
лын игеру, логикалық ой- 
лау қабілет- 
терін тексеру 
1-тестілеу 1-7 
тақырыптарға, 
2-тексеру 8-15 
тақырыптарға 
сəйкес 
Семинар №7 
Семинар №15 
0-
100
 
Тест 
бланкілерін 
тексеру 
 
 
5 
Емтихан 
Білімді кешенді тексеру 
15 аптаға 
негізгі əдебиет 
Семестр бойы 
0-
100
 
тест 
 
 
6.  Мəтіндік оқу құралы, авторлық дəрістер 
№1 дəріс 
Тақырып: Эксперименталды психологияға кіріспе. 
Дəрістің мазмұны: 
1.Эксперименталды психология пəні. 
2.Ғылым парадигмасы. 
3.Психолгия бойынша алғашқы зерттеулер. 
Мақсаты:  Студенттреге  эксперименталды  психология  пінінің  зерттеу  обьектісі  мен  жəне  негізгі 
міндеттерімен таныстыру. 
  Экспериментальды  психхология  пəні  -  психологиялық  құбылыстарды  əртүрлі  экспериментальды 
əдістермен зерттеудің жалпы сипаттамасы.     Эксперимент əдістерін қолдану психолоия ғылымының философия 
саласынан  бөлініп  шығуында  үлкен  рол  атқарды.Алғашқыда  экспериментальды  психологиялық  лабораториялар 
қарапайым  қабылдау,  түйсіну,  уақыт  реакцияларын  зерттеумен  айналысты.  Алғашқы  экспериментальды 
зерттеулердің  негізін  қалаған  В.Вундт.  Вундттың  лабораториясынан  көптеген  ғалымдар  дəріс  алып  нəтижесінде  
көптеген  экспериментальды-психологиялық    оқу  орындарының  инициаторы  атанды.  Алғашқы  экспериментальды 
зерттеулер қалыпты үлкен адамның психологиялық құбылыстарын арнайы өзіндік бақылау əдістері арқылы талдау 
болса  кейінен  эксперимент  жануарларға  жасалды    (К.  Ллойд-Морган,  Э.л.Торндайк),  жəне  жандүниесі 
аурытындарға,  балаларға  жасалды.  Эксперименталды  психология  психологиялық  құбылыстарды  дамуынының 

жалпы заңдылықтарын ғана емес, сезімталдықтың жекелеген вариацияларын, уақыт реакцияларын, есте сақтауды, 
ассоциацияны зерттеді. ( Ф. Галтон, Д.Кеттел) 
Кейінгі кездерде экспериментальды психологияның жаңа саласы- индивидуальды психология пайда болды. 
Ол психология арқылы адамдар мен топтардың бір-бірінен айырмашылығ анықталды.                                                                                                                                                                                                                                              
Эксперименталды  психология  курсы  ғылыми  зерттеу  жұмысның  мазмұнын  оның  приципін,  құрылымын 
білгізе  отырып,  жалпы  ғылыми  əдістерінің  негізін  үйретеді.    Сонымен  бірге  бұл  курста  психологияның 
эмперикалық  əдістерін  білуді  үйретеді.  Психологиялық  эксперимент  жүргізу  эксперимент  жүргізудегі 
эксперментальдық  қаррым-қатынасы  қамтылады  сонымен  бірге  эксперимент  жүргізуші  мен  зерттелушінің 
эксперимент кезіндегі іс-əрекеттері эксперименттік таңдау  əрі экспериментальдық жəне экспериментальдық емес 
жоспарлар  мен  психологиялық  өлшеу  эксперимент  нəтижесін  интерпритациялау  оған  қойлатын  талаптар  жəне 
эксперимент  нəтижесін  қарастырды.  Психологиялық  эмпериклық  зерттеу  жұмысның  мазмұны  толықтай 
таныстырады.  
Осы  психологиялық  көпшілік  зерттеу  жəне  оқытушылық  қызметпен  шұғылданды,  ал  осының  аз  бөлігі 
қолданбалы  жұмыстармен  санаулы  ғанасы  кеңес  беру,  психотерапевт,  жүргізуі  мен  яғни  адамға  көмек  етумен 
шұғылданды.  
Елімізде  психология  ғылымы  қоғамның  даму  өзгерісіне  қарай  дамып  кеңейе  түсуде  экспериментальдық 
психология жалпы психологияның бір саласы болып табылады. 
Эксперименталыдық психолгияның 4 ерекшелігі бар:  
1.Эксперименталды 
психология 
барысында 
барлық 
ғылыми 
психология 
жүйесі 
түсіндіріледі. 
Экспериментальдық  алынған  білім  негізінде  зерттеу  енгізді.  Ғылыми  психология  эксперименталдык  психология 
тəжірибесінде тексеріледі.  
2.Эксперименталдық психология кейде нақты зерттеуді қажет етеді.  
3.Экспериментальдық  психология  жалпы психолгиялық зерттеу əдістерінің мəселесімен шұғылданады. Бұл 
ғылыми  маңыздылығы кеңейту үшін жиі қолданылды. 
4.Эксперименталдық  психология  барысында  психологиялық  эксперимент  теориясы  түсіндіріледі.    Жалпы 
ғылыми эксперимент теориясы ең алдымен енгізілген жоспарлау жəне алынған мəліметті өндеумен шұғылданады.   
Психологияның  өз  алдына  дербес  ғылым  болуында  эксперимент  əдістерінің  өзіндік  орны  бар.  Егер  ғылым 
табиғатының  заңдарын  тану  білуін  болмаса,  онда  ғылыми  психология  ғылым  сферасына  өзінің  табиғатының  бір 
бөлігі  ретінде  қарастырды  адам  мен  жануарларды  тануға  əрине  эксперимент  бұл  ғылыми  псиологияны 
экспериментеу  арқылы  алынған  негізгі  сүйенбейді  жəне  сүйенгенін  көрген  жоқ.  Психологиядағы  ерекше  орын 
бақылау  жəне  оның  формалары  алады.  Бірақэксперимент  əдісі  ғылымнын  ретінде  қалды.  Себебі  қандай  да 
болмасын бір құб туралы адекватты біл алу үшін бізге сол құб/ты зертеу іздеу керек. Экспериментті психологияда 
қолдану психологиялық білуіне өзгеруіне, яғни оның бір саласын өз алдына дербес ғылым болуға əкеледі.  
Қозғалыс  психология  ғылымы  дамуы  ондаған  жылдар  бойы  жинақталған  білінің  практикада  көптеп 
қолданылып  келуімен  жəне  білімнің  адамның  іс-əрекетінің  жаңа  салаларында  біртіндеп  кеңеюімен  сипаталады. 
Егер  бұрын  психология  ғылыми  лабораториясында  алынған  апстрактім  білінді,  қазіргі  кезде  психологияның  өте 
тез  қолданылуына  байланысты  эксперимент  кең  пайдаланып  келеді.  Бірақ  бұл  эксперимент  таза  білім  алуға 
бағыталмаған. Ол өмірлік мəселелер мен тапсыманы шешуге бағыталанады. Бұндай экспериментке психологиялық 
ұсыныстардың тиімділігі мен құндарын тексеруге болады.         Эксперимент              медицинада, білім беруде,  
құқық жəне тағы басқа салаларда, қолданады. Осыға байланысты психологияның дамыған салалары ғылыми жəне 
қолданбалы болып бөлінеді.  
Ғылыми  саласы  адам  танымы  психологиясы  байланыс  мəселелерді  жалпы  приципиалды  шешуде  кереекті 
теориялық біл алуға балғана.  
Қолданбалы  сала  ғылым  негізінде  адамның  іс-əрекетінде  жетістік  жетумен  байланысты,  оның    тəртібімен 
психологиялық  даму  деңгейінің  өсумен  байланысты  практикалық  мəселелер  қойылып  шешіледі.  Педогогика 
психология  эксперименталды  ғылымға  психологияда  жəне  экспериментталдық  практикалық  психологияда 
зерттеледі ғылыми танымды жəне қолданбалы                   
Ғылыми танымдық психология педогогикалық зерттеуде.  
Негізінгі  сəйкес  ғылымда  кеңейтеткенгі  біл  алады,  практикада  қолданылып  көбіне  таба  бермейді,  ал 
қолданған  психологиялық  зерттеуде  гипотиза  мен  жорамал  ұсынылады  оларпрактикалық  жүзеге  асырылуы  мен 
тəртібіде өз тиімдін көрсетуі қолданбалы эксперименталды педогогика психология зерттеуін негізгі белгіленеді.  
1.Мəселенін  дұрыс  қойылуы,  яғни  сұрақтын  дұрыс  қойылуымен  өмірлік  маңыздығы  бұл  арнайы  шешімді 
талап етеді. Бұған арнайы эксперименталды ғылыми зерттеу жүргізбеу жауап табу мүмкін емес.  
2.Гипотизаның болуы бұл оның  құрылған сол мəселені қалай шешетіні туралы жорамал 
3.Болжамды  сол  мəселенің  шешімнің  болуы  бұл  мəселеннің  солай  шешілуінің  болып  болмауы  жəне 
дəлелдеуді талап етеді. 
4.Осы гипотизаны шешуге бағытын ғылыми экспериментін жүргізу 
5.Эксперимент қорытындыны жүргізілердін алдында алған қорытындымен салыстыру.  
Психологиядағы эмперикалық əдістері 
1.Психологиялық зерттеу əдістерінің топтастырылуы  
2.Эксперименталдық емес психологиялық əдістер бақылау əңгіме архивті əдіс  
3Проективті əдістерге жалпы сипаттама  

  Б.Г.  Ананьев  көз  қарас  бойынша  психологиялық  зерттеу  əдістері  психологиялық  объктілердін  операция 
жүйелері 
болып 
табылады. 
Сол 
қатар 
психология 
ғылымның,объектілері. 
Ананьв 
психологиядағы 
эмприкалықəдістері  қолдану  мəселелері  қарастыра  отырып  оларның  психологиялық  əдістер  жүйесідегі 
орнынанықтаудан бастау керек деді. Осыған байланысты 5 деңгейді бөліп қарастырды  
1. Əдістеме деңгейі  
2.Əдістемелік тəсіл деңгейі  
3. Əдістің деңгейі (эксперимент бақылау тағы басқалары)  
4. Зерттеу ұйымдеу деңгейі  
5. Əдістемелердің үйлесім деңгейі  
   Бұл қарастынын деңгейі бөліп Пирьевтың бөліп-қарастырғанына ұқсайды. Ол əдістерді  
1. Əдістер  
2. Əдістемелік тəсілдер  
3.  Əдістемелік үйлесім (генет, психофизикалық деп бөліп қарастыру)  
С.А.Губенштейн  өзінін  «жалпы  психология  негіздері»  еңбегінде  психологияның  басты  əдістері  ретінде 
бақылау мен экспериментті бөліп қарастырды. 
Өзін-өзі тексеру сұрақтары: 
1. Эксперименталды психология нені зерттейді? 
2. Алғашқы эксперименталды психологиялық дəрістер қай жылы оқытыла бастады? 
3. Болжам дегеніміз не? 
4. Болжам түрлерін ата? 
 
№ 2 дəріс. 
Тақырып: Ғылым парадигмасы. 
Дəрістің мазмұны: 
1.Ғылыми зерттеулер. 
2.Ғылыми зерттеу принциптері. 
3.Ғылыми теория құрылымы. 
Мақсаты:  Студенттерге    ғылым  туралы,  ғылыми  зерттеудің  негізгі  мақсаттары  туралы  түсінік  беру,  
ғылым негізінде жасалатын теорияның құрылымымен таныстыру. 
 
1.Ғылым адамның өзге іс-əрекеттерінен өзіндік мақсатымен, əдістерімен мотивімен жəне өзге де негіздермен  
ерекшеленеді. 
Ғылымның мақсаты- шындықты анықтау, ал шындықты анықтаудың əдісі- ғылыми зерттеу. 
Зерттеу қоршаған орта жөніндегі таным формаларынан гөрі, ғылыми əдістемелік жағынан белгілі. 
Зерттеулер эмпирикалық  жəне теоритикалық болып бөлінеді. 
Белгілі  болғандай  көптеген  зерттеулер  теоретико-эмпирикалық  негіздерімен  ерекшеленеді.Кез-келген 
зерттеулер толық ғылыми бағдарлама немесе ғылыми бағыттарды дамыту мақсатында болады.Тұлғаның нарцистік 
ерекшеліктері жөнінде Э.Фром зерттеуді ғылыми бағытта агрессияның зиянды жақтарын анықтауда қолданды.Ал 
К.Левиннің  бағдарламасы  жетістіктер  мотивациясы  жəне  квазиқажеттілікті  анықтау  негізіндегі  зерттеу  жұмысы 
болды.Б.Ф.Ломовтың  бағдарламасы қарым-қатынас  жүйесі  мен сенсорлы тапсырлардың шешілу эффективтілігін 
зерттеу болды. 
Зерттеулерді  олардың  сипатына  қарай  фундаменталды  жəне  қолданбалы,  монодисциплинарлы  жəне 
дисциплинараралық , аналитикалық жəне комплексті болып бөлінеді. 
Фундаменталды зерттеу – практикалық əрекеттің қатысынсыз шындықты тануға бағытталады. 
Қолданбалы  зерттеу  -дəл  практикалық  тапсырманы  шешудегі  қолданылатын  білімді  алу  мақсатында 
жүргізіледі . 
Монодисциплинарлы  зерттеу-  бұл  бір  бағыттағы  ғылымда 
жүргізіледі.  Мысалы: 
психология 
дисциплинараралық 
зерттеулер 
сияқты 
бұнда 
да 
зерттеу 
аймақтары 
жəне 
жақтары 
болады.Яғни 
этнопсихологиялық немесе социологияны зерттеу сияқты. 
Комплексті зерттеу -ғалымдардың шындық параметрлерін тануда əдістемелер жүйесімен жұмыс жасау үшін 
қолданылады.  
Бір  факторлы  немесе  аналитикалық  зерттеу  –  бір  зерттеушінің  пікірі  бойынша  шындық  аспектісін  тану 
бағытында жүргізіледі. 
Кез-келген  зерттеу  өзінің  құрамына  мынадай  кезендерді  еңгізеді.  Əрбір  кезеңде  белгілі  бір  тапсырмалар 
шешіледі. Зерттеу жұмысы 
"Не белгісіз″ деген сұрақтан басталады, яғни тапсырманы анықтап алу .Келесі кезенде 
ғалымдар  зерттеп  жатқан  мəселе  туралы  ақпаратты  жинақтап,  оны  талдайды.  Кей  жағдайда  бұл  мəселе  шешіліп, 
бірақ толық қорытындысы шықпауы мүмкін .Егер ғалымдар алынған мəліметке күманданса олар қайтадан əдістер 
арқылы зерттеп, оларды талдап, қайта тексереді. 
Зерттеудің  шығармашылық  кезеңі  болып,  дəл  əдісті  табу  болып  табылады.Дұрыс  əдістеменің  табылуы 
зерттеу жұмысының ғылыми облыстарынан жаңа бағыттарын ашады.Эббенгауездің 
"Мағынасыз буындары" деген 
шығармасы  көп  уақыттық  естің  заңдылықтарын  ашуға  бағытталады.Гальтордың  егіздердің  психикалық 
ерекшеліктерін  салыстыру  бағдарламасы  жаңашыл  психогенетиканың  ашылуына  əкелді.Зерттеудің  келесі 
маңызды  кезеңі  алдын  –ала  жағдайларды  формулалау  жəне  оларға  гипотеза  жасау  болып  табылады.Оларды 

тексеру  үшін  зерттеудің  жоспары  құрылады.Ол  өз  құрлымына  обьект  таңдайды,яғни  экспериментке  жəне 
бақылауға  қатысатын  адамдар  тобын.Зерттеу  жұмысының  пəні  анықталады.Эксперименттің  орны  мен  уақыты 
белгіленеді. 
Құрылған  жоспарға  сай  жүргізілген  зерттеу  келесі  кезең  болып  табылады.Зерттеу  жүргізу  жəне 
қортындылау барысында көптеген қиыншылықтар туындап отырады. 
2.  Зерттеу  нəтижелерінің  фиксациясынан  кейін  алғашқы  анализдеу,матиматикалық  қайта  өңдеу 
,интерпритациялаулар  жəне  жоспарлаулар  жүреді.Бастапқы  гипотезаның  дəлелденгендігі  тексеріледі.Жаңа 
фактілер  мен  заңдар  құрылады.Теория  нақтыланады  немесе  жоққа  шығарылады.Осының  барысында  ұсыныстар 
пайда болады. 
Зерттеудің өткізілу мақсатына байланысты мынандай  типтерге бөлеміз: бірінші болып ізденіс зерттеулерін 
айтамыз.  Кей  уақытта  аналогиялық  зертеулерді  мынандай  мысалдармен  түсіндіруге  болады:
"Былай  істеп 
көрейік,мүмкін  бір  нəрсе  шығар
"деген  сияқты.Осындай  ғылыми  жұмыстар  принципиалды  жаңа  қортындыларды 
анықтауға бағытталады. 
Екінші  типке  критикалық  зерттеуді  жатқызамыз,  олар  қалыптасқан  теорияны,  модельді,  гипотезаны, 
заңдарды немесе екі альтернативті гипотезаның қайсысы дəл екендігін тексеруге арналады.Критикалық зерттеулер 
көбіне теоретикалық жəне эмперикалық білімдерде өткізіледі. 
Көптеген зерттеулер ғылыми нақтыланумен байланысты Олардың мақсаты шекараны белгілеу, яғни теория 
эмпирикалық  заңдармен  фактілерді  қалыптастыру  шегін  қарастырады.Алғашқы  эксперименттік  үлгісімен 
салыстырғанда  ,жүргізілген  зерттеудің  обьектілері  мен  методикасы  ерекше  болады.Алдын-  ала  теоретикалық  
білімнің шындығының қандай ауқымына жатқызатындығы да тіркеледі. 
Оның  мақсаты  алынған  нəтиженің  обьективтілігін  ,сенімділігін  жəне  жеткіліктілігін  анықтау  болып 
табылады.Кез-келген 
зертеудің 
нəтижесі 
зерттелген 
басқада 
жұмыстардың 
нəтижесіне 
ұқсас 
болу 
керек.Сондықтанда  жаңа  эффектілердің,  заңдардың,методикалардың  ашылуынан  кейін  осы  нəтижені  тексеру 
болып  табылады.Экспериметтің  əдісі  мен  нақты  əдістемесі  интерсубъективті  болу  керек.Шынайы  ғылыми 
зерттеудің теориясы алдын-ала болжамға сүйенеді. 
Уақыт  ол  үздіксіз  яғни  өткен  шақтан  болашаққа  өтіп  отырады.Себептен  бұрын  жағдайдың  болуы  мүмкін 
емес.Екіншіден біздің ойымызша барлық жағдайлар болатын кеңістік изотропты. 
Кеңістіктін бір аумағындағы үрдіс оның басқа аумағында да дəл солай болады. 
3.  Қорытындылай келе біз əлемдегі оқиғалар біздің оларды тануымызға тəуелсіз түрде болып жатады.Əлем 
шынайы жəне объективті.Зерттеушінің көмегімен алынған ғылыми нəтиже уақытқа тəуелді түрде идеалды болуы 
керек.  Заңдардың  қалыптасуы  уақытқа  тəуелді  болады.  Сонымен  ғылыми  білім  интерсубьективті,  яғни  ғылыми 
нəтиже зерттеушінің жеке тұлғалық мотивтерімен жəне интуицияларына тəуелсіз болуы керек. 
Соңғы  уақытта  ғылыми  нəтиженін    оның  əдісіне  тəуелді  емес  екендігі  анықталды.Зерттеушінің  объектінің 
танудағы іс-əрекетімен байланысты. 
ХХғ.басындағы ғылыми ойлауда 
"квант- механикалық ревалюция"болып жаңадан теория қалыптасты. 
Белгілі  методолог  М.Бунге  мынандай  ғылымдардың  арасындағы  айырмашылықтарды  тапты.Біріншісі 
зерттеу нəтижесі əдіске тəуелді еместігі.Екіншісі нəтиже мен объект инвариантты болып келеді.  

жүктеу/скачать 1,27 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: