I. Қыс өтіп, күлімдеп көктем, жарқырап жаз келгенде, шұрқырап жатқан қалың жылқы

15 
 
 
-  Жол калай қысқарады?- дейді. 
Жігіт: 
-  Жолдың қысқаруы оңай, екеуіміз бірімізді-біріміз, кезек-кезек арқаласақ болғаны, - 
дейді. Шал ішінен: 
-  Япырым-ай, мынау бір кесапатты адам болмаса игі еді? Мені қалай арқалайды? Өзін 
калай арқаламақшымын?- деп ойлап, жауап қайырмайды. 
Мұнан кейін жігіт те үндемей келе жатады да, пісіп тұрған егінді көріп: 
-  Ата, мына егін сіздің елдікі ме? - дейді. Қарт: 
-  Иә, - дейді. Жігіт: 
-  Олай болганда, бұл желініп қойған егін бе, желінбеген егін бе?- дейді. 
Қарт тағы да бетіне бажырайып қарап қояды да: «Япырым-ай, мынаның 
бір сөзінен бір сөзі сорақы болды-ау! Бұл не айтқаны?» - ден ойлайды. 
Жолда бір елге кездеседі. Бұп елдің адамдары дүниеден өткен кісіні жерлеуге апара 
жатыр екен. Жігіт: 
-  Ата, мына кісі өлген бе, өлмеген бе? - деп сұрайды. Қарт шыдай алмай: 
-  Өлмесе жерлемейді ғой! - деп жігіттің бетін қайырып тастайды. Жігіт үндемейді. 
Олар қабірге бірге барады. Шыққаннан кейін: 
-  Ата, әлгі кісі өлмеген екен, - дейді. «Я, қүдай, жерленген адам калай тірі болады?»,- 
дейді қарт ішінен. 
Күн кеш болады, екеуі қарттың үйіне келеді. Қонағын уйіне кіргізеді де, қызын 
шақырып алып: 
-  Шырағым, үйге бір жігіт келді, мейман ет! Бірақ сүйкімсіз мінезі бар. Сөзінде 
кесапаты зор адам, - дейді. Қыз қонақпен сөйлесіп көрсе, сөзі магыналы екен. Қыз: 
«Япыр-ау, әкемнің айтқаны осы кісі ма екен?» - деген ой.мен әкесіне келеді де: 
-  Әке, сізбен неше кісі келді? - дейді. 
Әкесі: 
-  Жалғыз, - дейді. 
Қыз: 
-  Онда сөзінде кесапаты зор деген адамыңыз осы болса, мұнан қандай кесапат 
көрдініз? - дейді. 
Қарт: 
-  Ойбай-ау, оның сөйлеген сөзінде кесапатсыз бір сөз жоқ. Әуелі ол: «Жол 
кысқартайық», - деді. Мен: «Жол калай қысқарады?» - деп едім. Ол: «Бірімізді-біріміз 
кезек арқалап отырайық», - деді. Мұнысы былай тұрсын. Орылмаған егінді көріп: «Ата, 
мына егін желініп қойган ба, желінбеген бе?» - деп сұрады. «Орылмай тұрған егінді кім 
жеп қояды?» - дедім мен. Бұл 
мұнымен тұрсын. Бір ауылдан қаза тапқан кісіні көріп: «Ата, мына кісі өлген бе, 
өлмеген бе?» - дейді. Онан шығып келе жатыр едік: «Ата, жанагы адам өлмеген екен», - 
деді. Міне, мен оның осындай төрт кесапатты сөзін естідім, - дейді. 
Сонда қыз тұрып: 
-  Әке, бұл сөздер зор магыналы сөздер ғой. Сіз оның айткан сөзіне түсінбеген екснсіз. 
Онын бірінші айтқаны. «Кезекпе-кезек әңгіме айтып отырайық, жол қысқарсын»,-- 
дегені. Екіншісі: «Егін байдікі ме, кедейдікі ме?» - дегені. Байдікі болса - өз көлігімен, 
кісі жалдап жыртып, өз тұқымын себеді, өнімін ертен өзі алады, желінбеген болып 
саналады. Кедейдікі болса, ол сорлы тұқымды несиеге сатып алады, жерді көлік жалдап 
жыртады, түскен өнімі борыштан аспайды. Сондықтан ол шикідей жеп қойғанмен 
бірдей болады. Үшіншісі: «Баласы бар ма?» - дегені. Балаларын көрген ол: «Өлмеген 
адам екен»,- дегенді айтқан. Сіз ол жұмбагын шеше алмаған екенсіз, - деген соң, карт 
қателігін мойындап. жігіттің қолын алып: 
-  Мен сенін айтқан сездеріңе түсіне алмай. ішімнен саган қатты ренжіп едім. Олай 
емес. сен ақылды жігіт екенсің, - ден, қызын соған беріпті. 
13.  Мәтіндегі жігіт пен қарияның іс-әрекетіне қатысты нұсқа 
A) Жер тозса - тақыр, ер тозса - пақыр 
B) Сабақты ине сәтімен 
C) Көңілсіз жұмыс -өнімсіз 
Д) Жолаушыны жол сынайды 
Е) Қысқа жіп күрмеуге келмейді 

16 
 
 
14.  Қарияның жігіт туралы ойын 
өзгерткен жагдай 
A) Қызының ақылдылыгы 
B) Шаһар жолының ұзактығы 
C) Қазақтың қонақжайлылығы 
Д) Қызының өтініші 
Е) Жігіттің көңілділігі 
15.  «Ащы енбекке тұщы нан» деген 
мақал мазмұнымен сәйкес келетін 
жас жігіттің «кесапатты сөзі» 
A) Төртінші «кесапатты сөз» 
B) Үшінші «кесапатты сөз» 
C) Барлық «кесалатты сөз» 
Д) Бірінші «кесапатты сөз» 
Е) Екінші «кесапатты сөз» 
16.  Жігіт айткан «кесапатты төрт сөздің» тортіншісінің мазмұнын анықтайтын 
мақал 
A) Қонақ койдан да жуас, май берсе де жей береді 
B) Жарлының аузы аққа тисе, мұрыны қанайды 
C) Ескі дос келгенде, жаңа достың көзінен жас шыгады 
Д) Үйіңе келгенде. үйдей окпеңді айтпа 
Е) Бала - артта қалган із. Бақыт - ұзатылған қыз 
17. Мәтін бойынша жігіттің «жол 
қысқартайық» деген сөзінің 
мағынасы 
A)Тынығып, демалу 
B)Бір-бірін арқалау 
C)Басқа жолмен журу 
Д)Бір-бірімен әигімелесу 
Е) Бір-бірін конақ ету 
19.Жігіттің «Өлмеген адам екен» 
деген созінің мәні 
A)Ауылдастары көп екен 
B) 
Туысы жок адам екен 
C) 
Баласы жоқ адам екен 
Д)Жора-жолдасы көп адам екен 
Е)Артында тұяқ қалған адам 
18.Қариянын «жігіттің суйкімсіз 
мінезі бар» деуінің себебі 
A)Қызын сақгандырғандықтан 
B) 
Жас жігіт болғандықтан 
C) 
Әңгімесін түсінбегендіктен 
Д) Қонақ қылгысы келмегендіктен 
Е) Жігітті жақтырмагандықган 
 
20.Байдың егініне сипаттама 
A) 
Жалга алган жерге егілетін егін 
B) 
Борышты өтеуге берілетін егін 
C) 
Көлікті жалга алып жыртатын егін 
Д)Тұқымы карызға алынған егін 
Е) Желінбеген егін 
 
1126 нұсқа 
1-мәтін 
Бір үзім нан 
Подъезден шыққан кішкентай қыз қолындағы жұқа дорбаны әрең көтеріп, қоқыс 
жәшігіне әкелді де, аудара салды. Жапырақтай-жапырақтай кесІлген, жартылай 
желінген аппақ нандар! 
Мұны көзі шалып қалган Ғаббас қария: 
-  Әй, балам-ау, обал емес пе? - дегенше қыз подъезд есігіне зып беріл кіріп кстгі. 
Нұржан мектептен қайтып келе жатқан. Корші қарияның рсижіп, басын шайқап 
отырғаиын коріп: 
-  Ата, кімге ренжіп отырсыз? -деп сұрады. 
-  Е-ей, балам-ай! Біреу тойып секіреді, біреу тоңып секіреді. Сонау сұрапыл Ұлы Отан 
соғысы жылдары біз он-он бір жастағы бала едік. Қарнымыз тойып тамақ та ішпейміз. 
Нанды мөлшерлеп береді. Жегіміз кеп, тәбетіміз тартып тұрса да сұрамаймыз... Қазір 
ше? Нанды қадірлемейміз. Қатып қалса, қоқыс жәшігіне әкеп тастаймыз. Ысырапқа жол 
беріп, аяқасты етеміз. Олай жасауға болмайды, 
1. Әңгіменің дұрыс реті 
1.  Кішкентай қыз 
2.  Нан үзімдері 
3.  Нұржан 
4.  Ғаббас қария 
5.  Естелік 
А) 4,5,1,2,3 
B) 2,3.4,5,1 
C) 1,2,4,3.5 
Д) 1,2,3,4,5 
Е)  3.4,5,1,2 

17 
 
 
2. Қарияны ренжіткен жағдай 
A) Жастардың ысырапқа жол беруі 
B) Қыздың қарт адамга көңіл бөлмеуі 
C) Сұрапыл соғыстың есіне түсуі 
 
Д) Заманның, уақыттың өзгергендігі 
Е) Нанды мөлшерлеп бергені 
 
2- 
мәтін 
1.  Перзенттің шыр етіп дуниеге келуі туған ата-анасының қуанышы ғана емес, бүкіл 
ауылдың қуанышы болып есептеледі. Міне, осы күндері «шілдехана», «шілде той», 
«шілдехана күзет» өткізіледі. Тойға жиналғандар сәбиге ізгі тілектерін білдірісіп, ән 
айтып, ойын ойнап, көңіл кетереді. 
2.  Шілдехананы Жетісу өңірінде «шілде кузету» деп атайды, Әдетте, шілдеханаға ауыл 
үлкендері катыспайды. Жаңа туған нәрестені әр түрлі жын- шайтан, перілердің 
салқынынан қорғап, күзету - халық сенімі бойынша тек жастардың міндеті болған. 
Ерте заманда бесіктегі нәрестені күзету Ұмай анаға жүктелген. «Жаңа туған баланы 
алғашқы күндері шырақ жағып күзетпесе, оны перілер әкетіп, орнына басқа бала 
тастап кетеді» деген сенім болған, Осы сенімнің сілемі казак арасында соңгы уақытқа 
дейін сақталган. Шырақ жағып күзету - соның бір түрІ. 
3.  Немерелі болған әже сүйінші сұратып, жас балаларын жан-жаққа жібертеді. Суйінші 
сұраушылар «Кім туды?» деген сұраққа ұл болса - «тізгін ұстар», «күл шашар», «ноқта 
жетектер», ал қыз болса - «қырық жеті» деген сияқты тұспал сөздермен жауап қатады. 
Сүйіншіге ағайын-туыстары мал атап, кейбіреулер ақшалай-заттай сый-сияпат беріп, 
әйтеуір қолын бос қайтармайды. Бөпелі болған қуанышты отауға ізгі ниеттерін 
білдіруге келген ауыл адамдары «Бауы берік болсын!» деп, жылы лебіз, жақсы 
тілектерін айтады. 
4.  Жаңа туған нәрестенің той-томалағында жүрген әйелдер бөпені көрсетіп, 
келушілерден көрімдік алады. Қутты болсын айтып келгендер: «Тіпә, тіпә! Тіл- көзім 
тасқа, өзі жаман бала екен!»-деп түкірген болады. 
5.  «Туғанда дүние есігін ашады өлең» деп ұлы Абай айтқандай, қазақта ән- жырсыз 
өтетін мереке, куанышты күндер жоқ. Тойда жастар суырып салып өлең айтып, сөз 
қағыстырады. 
3.  Халықтың ескі наным-сенімі мәтіннің кай бөлігінде сөз болады? 
A) Бірінші 
B) Бесінші 
C) Тортінші 
Д) Екінші 
Е) Үшінші 
4.  Құтты болсын айтып келгендердің: «Тіпә, тіпә! Тіл-көзім тасқа, өзі жаман бала 
екен!» деуінің мәнісі 
A) Ел ішінде сәбиді еркелетудің сондай салты қалыптасқан 
B) Балага коз тимесін деген ниет көрінісі 
C) Баланың түр-тұлгасына қарата айтады 
Д) Баланың дені сау болып өссін деген ниет 
Е) Нәрестеге көңілі толмағандықтан 
5.  Бірінші және бесінші азатжолдардың мазмұндық ұқсастығы 
A) Қуаныштың он мен жыр арқылы тойлануы 
B) Тіл-көзден сақтау ырымдары 
C) Шілдехананың әр өңірдегі ерекшеліктері 
Д) Ескі наным-сенімдердің сақталуы 
Е) Немерелі болған әже қуанышы 
6.  Суйінші сұраушылар қыз бала дуниеге келгенін жұртқа қалай жеткізген? 
A) «Ноқта жетісктер» деген сөз арқылы 
B) «Тізгін ұстар» деген сөз арқылы 
C) «Күл шашар» деген сөз арқылы 
Д) «Қырық жеті» деген сөз арқылы 
Е) «Ат ұстар» деген сөз арқылы 
3- 
мәтін 
Ырыс пен берекет 
Ертеде Бегайдар деген саудагер жігіт болыпты. Ойдан орып, қырдан қырып, табыс 
тауыпты. Үйіне дуниені канша үйсе, ол согұрлым кеми береді екен. Байлығынын 

18 
 
 
берекесі болмапты. Бегайдардын үйлі-баранды көршісі бар екен. Оның мал дегенде 
бес-алты ешкісі болады. Бірақ тұрмысы күннен күнге гүлдене береді. Бір күні Бегайдар 
көршісінен: 
-  Әй, көршім, 
СЕНІҢ 
бала-шаган бар. Мал дегенде бес-алты тоқал ешкің гана бар. Бірақ 
отбасың берскелі, қарның тоқ. Ал мен жалғыз тұрамын. Үй көрмей сауда жасап, мол 
ақша табамын. Бірақ берекесі жоқ. Сыры неде? - деп сұрады. 
Көршісі: 
- Қаратаудың басында мың жасаган данышпан бар. Содан ақыл сұра, - деп жауап берді. 
Беғайдар ертесіне дорбасын артынып, жолға шықты. Шаршап- шалдығып қеле жатып, 
бір лашыкқа тап болды. ішіне кірсе, шал, кемпір және бір бойжеткен қыз бар екен. 
Бегайдар сусын ішіп, дәм татқаннан кейін шалга жағдайын баяндады. Шал: 
-  Балам. данышпанға бара жатсаң, менің аманагымды ала кет. Үйде қызым бойжетіп 
отыр. Соны қандай адамға берсем болады? - деді. Бегайдар: 
-  Жарайды. ақсақал, данышпанға тілегіңізді жеткізем, ден аттанып кетті. Тағы да 
ұзақжол жүріп. шаршап-шалдығып, бір бәйтеректің түбіне келіп демалды. Сол кезде 
бәйтерекке тіл бітіп: 
-  Әй, Беғайдар, данышпанга барсаң, сұра. Мен тамырымды тереңге жайдым, бірақ 
бұтақтарым жеміс бермейді. Сыры неде екен? - деді. Бегайдар онын да аманатын 
арқалап, жолға шығады. Бір қүні әрең дегенде данышпанға жетті. Данышпан: 
-  Иә, балам қандай мұратпен жүрсің? - деді. Бегайдар: 
-  Терлеп-тепшіп, аяғымнан тозып табыс табамын, бірак берекесі болмайды. 
Көршімнін бес-алты ешкісі, көп бала-шағасы бар, табысы аз. Бірақ берекесі мол. Соның 
сырын іздеп жүрмін. Жолда шал мен кемпірге, алып бәйтерекке жолыктым. Олардың 
да тілегін әкелдім, - деп, жолда көрген- білгенін жеткізді. Данышпан басын шайқап: 
-  Ай, балам-ай, үйдің берекесі әйелдің алаканына жасырылған. Көршіңе береке 
кіретіні акылды әйелі бар. Енді кейін қайт. Жолда кездескен байтеректің түбінде ат 
басындай алтын көмілген. Соны қазып ал. Алтынды шал мен кемпірге беріп, қызын 
сұра. Ақылды жар алсаң, берекең кіреді, - деді. 
Бегайдар данышпанның айтқанын істеді. Бәйтеректің түбінен алтынды казып алды. 
Оны қыздың қалыңмалына беріп, оған үйленді. Ұзамай отбасына береке кіріп, ырысы 
түрақтайды. Осылайша. әйелі екеуі барша мұратына жетіпті. 
7.  «Үйдің берекесі әйелдІң алақанына 
жасырылған» сейлемінің магынасы 
A) Әйел - үйлестіруші, үйдің кұты 
B) Әйел - сыншы, бағалаушы 
C) Әйел - әдемі, сұлу 
Д) Әйел - үйретуші, тәлімгер 
Е) Әйел - қорғаушы, бақылаушы 
9. Мәтін мазмұнының реттілігі 
1.  Данышнан ақылы 
2.  Көршісінің кеңесі 
3.  Бәйтеректің өтініші 
4.  Лашыктағы әңгіме 
A) 4, 1,2,3 
B) 2, 3,4,1 
C) 3, 4, 1,2 
Д)2, 4,3, 1 
Е) 1,2,3,4 
8. Қыздын ата-анасына берілген 
нәрсе 
A) Күміс 
B) Жеміс ағашы 
C) Мал-мүлік 
Д) Бес-алты ешкі 
Е) Қалыңмал 
 
10. Бәйтеректің жеміс бермеуінің 
сыры 
A) Суғатапшы болғандықтан 
B) Ауа райы колайсыз болғандыктан 
C) Түбіндегі алтын өсірмегендіктен 
Д) Ағаш кәрі болғандықтан 
Е) Тамыры теріңде болғандықтан 
 
11. Көрші үндің берекесінің сыры 
A) Мол табысында 
B) Ақылды әйелінде 
C) Бес-алты ешкісінде 
Д) Қоңырқай тұрмысында 
Е) Бала-шағасында 
12. Әңгіменің түйіні 
A) Ерте түрган әйелдің бір ісі артық. 
B) Бас екеу болмай, мал төртеу болмайды. 
C) Еңбексіз талқан мал есепсіз кетеді. 
Д) Ырыс алды - мнтымақ 
Е) Ерте тұрған еркектің ырысы артық. 

19 
 
 
4- 
мәтін 
1.  1465-1470 жылдар - хандықтың құрылған емес, нығанған уақыты, халықтың ез 
тәуелсіздігін жариялаған емес, көрші жұрттарға біржола танылған мезгілі. Түптеп 
келгенде, мұның бәрі қазақ тарихыиың бастауын мүмкін болғанынша кейіндету 
талабының бір көрінісі ғана. Қазақ хандыгының құрылуы жөнінде бірден-бір дерек 
«Тарих-и Рашиди» еңбегіне сүненетін болсақ, Қаззқ хандыгыныц негізін қалаушылар 
Кереіі мен Жэнібек хан Шибан эулетінен шыққан Әбілқаііыр ханмен жауласуынан 
кейін оның бнлігінсн бас тартып, Шу езенінің бойындағы Қозыбасы дсйтін қоныста 
дербес Қазақ хандығының туын көтереді. Алғаш туымыз тігілгсн Қозыбасы жері - ХІУ- 
ХҮ ғасыр басында емір сүрген Моғолсган мсмлскетінін батыс бөлігіндегі аумақ. 
Қозыбасы атауының түп мағынасы төңірегіндегі жоталардан оқшау тұрган 
ҚОЗЫІІЫҢ 
басындай гана жұмыр, аласа шоқы төбені білдірсе керек. 
2.  Қазақ хандығы құрылғанда алдымен Керей ақ киізгс отырғызылыи, хан кетеріліпті. 
Керейдің нақгы қай жылы қайтыс болғаны бслгісіз. Одан соң Жэнібек хан эмір 
жүрғізсді. Сірэ, қазак жұртының Әбілқайырды женіп, біржола іргеленуі Жэнібек 
тұсында болса керек, жана хандықгын өзіндік кұрылымы мен заң жүйесі де осы 
Жэнібек заманында жөнге түскен сияқты. Жэнібектің қазақ тарихындағы айрықша 
тұлға сксндігінің бір бслгісі - оның халық санасында эулиеге пара-пар, ақылды эрі 
эділетті эмірші ретінде танылуы, Ол ұлтгық тарнхымызда жай ғана Жәнібек хан деп 
аталмайды, Әз-Жэнібек хан деп аталады. 
3.  Әз-Жәнібек — қазақ жұртының іргесін бекітіп, ордасын орнықгырған ұлы хан ғана 
емес, сол халықгың бар иғілігіне ұйытқы болган асылы, ұлы әулеттің де негізін 
салушы. Қазақ Ордасының құдіретті эміршілсрі, қазақ халқының ұлы перзентгері 
Қасым хан, Хақ-Назар хан, Әз-Тәуке хан, Абылай хан, Кенесары хан, ұлы ғалымдарымыз 
Шоқан, қайраткер Әлихан Бөкейханоатар - осы эулие Әз-Жэиібек хаиның тікелей 
ұрпақгары. 
4.  Тұғырлы көк байрағымызды аспанда желбіретіп ұстау енді келешегі кемел, білімді 
болашақ ұрпақтың еншісінде. Бүкіл дүнне жүзі халықтары бүгінгі күнде қазақ халқын 
картадан ғана емес, оны жер байлығы мен экономикасы дамыған алдыңғы қатарлы 
мсмлскеттсрдің санатынан керуі - Елбасымыздың көреген саясатының жемісі. Сонау 
Қасым хан негіздегсн «Қасым ханның қасқа жолы», «Есім ханның ескі жолы» жэне 
Епбасы салған сындарлы сара жолмен жүріп келс жатқан слімізде «Қазақстан - 2030» 
стратегиясының бүгінгі күндс мерзімінен бұрыи орындалуы, 2010 жылы ЕҚЫҰ-ға 
төрағалық етуі, Әлемдік діндер ұйымының конференцнясының, 2010 жылы Қысқы 
Азняда ойындарының, ЕХРО-2017 көрмесінің етуі қазақ халқының дүнне жузі 
алдындағы бірлігі жарасқан, толераптты мемлскст екенін дәлелдеді. 
5.  Мәңгілік Ел - елдің біріктіруші күші, сшқашан таусылмас қуат кезі. Ол «Қазақстан- 
2050» стратегиясының ғана емес, XXI ғасырдағы Қазақстан мемлекетінің мызғымас 
идеялық тұғыры! Жаңа Қазақстандық патриотизм дегеніміздін өзі - Мәңгілік Ел! Ол — 
барша Қазақстан қоғамының осындай ұлы құндылығы. Өткен тарихымызға тағзым да, 
бүгінгі бақытымызға мақганыш та гүлденген келеіпекке сенім де «Мэңгілік Ел» дегеи 
құдірстті ұғымға сыйып тұр. 
13.  Өткен  тарихымызға  тағзым, 
бүгінгі бақытымызға мақтаныш 
білдіру идеясы 
A) «Қасым ханның қасқа жолы» 
B) «Қазақстан-2050» 
C) «ЕХРО-2017» 
Д) «Қазақстан - 2030 стратегиясы» 
Е) «Мәңгілік Ел 
 
15. Мәтіндегі ойга сай мақалды анықтаңыз. 
A) Кергені жақсы көш бастар. 
B) Ел ерімен, ер елімен мықты. 
14.  Қозыбасы атауының түп 
мағынасы 
A) Қозының басындай ғана төбені 
білдірсе керек. 
B) Қозы көш жерден көрінгендіктен 
C) Қозы өрбіткен жер болса керек. 
Д) Қозының жайылым орынын білдірсе 
керек. 
Е) Қой қоздаған аласа шоқы болса 
керек. 

20 
 
 
C) Хан қарашасыз болмас,Дау арашасыз болмас. 
Д) Хан екі айтса, қадірі кетеді,Қараша екі айтса, ары кетеді. 
Е) Ұят - елімен күшті. 
16.  2010 жылы Қазақстанда Қысқы Азияда ойындарының етуі 
A) Қазақстан климатының қысқы ойындарға қолайлы екендігін дәлелдейді. 
B) Азия жерінің ұлан ғайыр екенін дәлелдейді. 
C) Бірлігі жарасқан ұйымшыл, төзімді, толерантты мемлекет екснін дәлелдеді. 
Д) Еліміздегі ескелең ұрпақтың салауатты өмір салтын қолдайтынын дәлелдейді. 
Е) Елімізде еңбекқор жастардың көп екенін дәлелдейді. 
17.  Мәтін бойынша халық санасында 
акылды әрі әділетті әмірші ретінде 
таңбаланган хан 
A) Кенесары хан 
B) Әбілқайыр хан 
C) Абылай хан 
Д) Әз-Жәнібек хан 
Е) Әз-Тәуке хан 
19. Алашорда көсемі болған Әз- 
Жәнібек ханның ұрпағы. 
A) Шоқан Уәлиханов 
B) Әлихан Бекейхаиов 
C)  Абылай хан 
Д) Хақ-Назар хан 
Е) Әз-Тәуке хан 
18. Мәтін мазмұнына сай тақырып 
А) Тәрбие басы -тал бесік. 
B) Ел боламын десең, бесігіңді түзе! 
C) Рухы мықты ұлтымның ұлы 
жетістіктері. 
Д) Тәуелсіздік тірегі - тіл. 
Е) Күішті бірді, білімді мыңды жеңер. 
 
20. Керей мен Жәнібек хандардың 
тарихтағы орны 
A) Отарлау саясатынан құтқарушылар 
B) «Жеті жарғыны» енгізген хандар 
C) Саяси бітімгерлер 
Д) Соғыс әдіс-тәсілінің білгірлері 
Е) Қазақ хандығынын негізін 
калаушылар 
 
1127 нұсқа 
1-мәтін 
Тасып жүргенім жоқ... 
Сырым Нұралыға наразы болып жүргенде: «Аз бен көпті, ақ пен қараны, нашар мен 
мыктыны теңгере алмадың, біреу біреуді шауып жеп жатыр, оны баскара алмадың», - 
деп окпелепті. Нұралыға бір кез келгенде Сырым амандаспай жүре береді. Сонда 
Нұралы: 
- Батыр, қайырылтып сәлем бергің келмейді, тасып жүрсің-ау! - депті. Сонда Сырым: 
Хан, тасып жүргенім жоқ, алты алаштың басын қоса алмай сасып журмін, - депті. 
1.  Сырым Нұралы ханның қандай 
әрекетіне өкпелі? 
A) Әділетсіздігіне 
B) Өктемдігіне 
C) Көпшілдігіне 
Д) Тілінің кыршаңдыгына 
Е) Қаталдыгына 
2.  Мәтінде қолданылмайтын қарама- 
қарсы ұғымдар 
A) Тату мен араз 
B) Аз бен көп 
C) Тасу-сасу 
Д) Ақ пен қара 
Е) Нашар мен мықты 
2-мәтін 
Ұрпақ заманынан озбаса 
Мұрат ұнемі әкесінен нені болса, соны сұрайтын. Әкесі де оган өте ыждахатпен жауап 
беретін. Бірде ол әкесінен: 
-  Әке, неге осы ат жүргенде аллыңғы аяқтары басқан ізінен артқы аяқтарының баскан 
ізі асып түседі? - дсеп сұрады. Әкесі: 
-  Балам, ол солай. Алдыңғы аяқтары басқан ізден артқы аяқтары басқан ізі озып түсіп 
отыратын қасиет тек жуйрік, бәйге аттарында ғана болады. Оны сен аңғарған екенсің 
демек, сенен де бір ақылды адам шығар. Ол тағы: Бұрын шыққан құлақтан кейін 
шыққан мүйіз озатынының да белгісі, - деді. 
Бала: 
-  Бұрын шыққан құлактан кейін шыққан мүйізоза ма? Неғс?-деп сұрады әкесінсн. 
Әкесі: 

21 
 
 
- Иә, балам. Мәселен, құлақ туа бітеді. Ал мүйіз болса малдың төлі туғанда болмайды. 
Кейін, үлкейе келе, біртіндегі өсе келе кұлақтан да озып, ұзарып кетеді. Өзін қарашы, 
ана ала тайыншаның туғанда мүйізі бар ма еді? Жоқ болатын. Ал құлағы ше? Құлагы 
бар болатын. Бір айдан кейін мүйіз шыга бастады. Келер жылы мүйізі құлагынан 
әлдеқайда ұзын болып өседі. Сен ақылдысын. Демек, Ақбақайдың артқы аяғы алдыңғы 
аяғынан озып түскеніндей, ала тайыншаның туғанда жоқ мүйізінің туғанда бар 
құлағынан асқанындай сен де үлкейгенде қатарыңнан озасың, балам. Олай етпесең, 
сенің менен туған ұрпақ болғаның қане? Ұрпақ заманынан озбаса, қатарынан озбаганы 
да. Мен сенің менен озғаныңды қалаймын, -деді әкесі. 
3.  Баланың әксіне қатысты сипаттама 
A) Адал 
B) Сымбатты 
C) Еңбекқор 
Д)  Көңілді 
Е) Сабырлы 
4.  Әкесінің «Үрпақ заманынан озбаса, қатарынан озбағаны да. Мен сенің менен 

жүктеу/скачать 4,57 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: