Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі Әрінов Қ. К., Мұсынов Қ. М., Апушев А.Қ

 

260 

Көп  жылдық  шөптердің  қыртысынан  кейін  себудің  оңтайлы 

мөлшері  -    гектарына  7-8  млн  өнгіш  дән,  көп  жылдық  шөптің 

айналымынан  кейінгі  танаптарға  7,0-8,5  млн,  ал  мелиорациялық 

танапқа 6,0-8,5 млн өнгіш дән себіледі. 

Күрішті  СЗТ-3,6,  ЗРН-3,6  дән  сепкіштерімен  тар  қатарлы  немесе 

тоғыспалы әдіспен 1,0-1,5 см тереңдікке себеді. 

Күріш вегетация кезеңінде суда тұрып өсетін дақыл, сондықтан 

суарудың бірнеше тәсілдері қолданылады:  

1)  Үзбей-тұрақты  суару,  тұқым  себілген  егістікке  үздіксіз 

жіберілетін  су  деңгейі  күріш  піскенше  бірқалыпты  тұрады.  Бұл  ең  кең 

тараған тәсіл. 

2)  Тарта  суару,  су  деңгейі  күріш  көктеп  шығысымен  3-5  см-ге 

дейін,  түптенгесін  10-15  см-ге  көтеріледі  де,  қамырланып піскенше  сол 

қалыпта ұсталады. 

3) Узбелі суару, тұқым себілгеннен кейін атыздарды 6-10 күн бойы  

10-12  см  су  қабатында  ұстайды,  содан  кейін  5-6  күн  су  жіберілмейді, 

осылайша  кезектеп  суару  әдісін  дәннің  сүттеніп  пісуіне  дейін 

қайталайды. 

4)  Қезеңді  суару,    күріш      егістігін    жаңбырлату  әдісімен    немесе 

қатараралықтағы  су  жолдарымен  күрішті  көктеу,  түптену,  сабақтану 

және дән салу кезеңдерінде ғана суарады. 

Қүріш егістігін суару негізінен егістіктің арамшөптермен (күрмек) 

ластануына және топырақтың сортаңдануына тікелей байланысты.  

Көптеген  шаруашылықтарда  тұқым  себіліп  бітісімен  2-3  күн 

ішінде  атызға  3-5  см  деңгейінде  су  жіберіледі.  Күріш  түптенгеннен 

кейін су деңгейі 12-15 см-ге дейін көтеріледі. 

Арамшөптерден  таза,  сортаңданбаған  егістікте  суды  көп  ұстамай, 

топырақты  ылғалдандырған  жөн.  Күріштің,  үшінші  жапырағы  пайда 

болысымен,  атыздарға  жіберілген  су  биіктігі  жапырақтын  1/4 

ұзындығынан  аспауға  тиіс.  Түптенудің  басында  суаруды  тоқтатып, 

үстеме  қорек  беріледі  де  су  деңгейі  3-5  см-ге  төмендетіледі,  артынан 

дәннің сүттене пісуіне дейін су деңгейі 12-15 см-ге дейін көтеріледі. 

Егістікте  күрмек  арамшөбі  көбейіп  кетсе,  атыздағы  су  деңгейі 

арамшөптен  5-6  см,  керек  жағдайда  20  см  жоғары  болуы  тиіс. 

Арамшөптер өлгеннен кейін су деңгейі 3-5 см-ге қайта төмендетіледі. 

Күріш  егістігіндегі  бір  жылдық  астық  тұқымдас  арамшөптерді 

жою  үшін  себу  алдында,  сепкеннен  кейін  және  көктеу  кезінде  тиген 

жеріне әсер ететін және жүйелі гербицидтер қолданылады. 

Себу  алдында  (себуге  2-3  күн  қалғанда)  ялан,  ордрам  (4-7  кг/га) 

немесе  сатурн  (4-5  кг/га)  қолданылады,  бұл  гербицидтерді  жерге  жеңіл 

тырмалармен жедел сіңіру қажет, өйткені олар тез буланып өзінің күшін 

жоюы мүмкін. 

  Көп  жылдық  арамшөптерді  құрту  үшін  өсімдіктің  толық  түптену 

кезеңінде  2,4-Д  тобынан  40%  амин  тұзын  (1,2-2,0  л/га),  2М-4Х  (1,0-1,5 

л/га),  базагран  қолданылады.  Бұл,  жүйелі  гербицидтер  тобы 

 

261 

арамшөптердің  жер  бетіндегі  мүшелеріне  ғана  емес,  тамыр  жүйесіне  де 

әсер етіп оларды толық жойып жіберуге мүмкіншілік береді.  

Жүйелі  гербицидтермен  күрішті  көктегеннен  түптену  кезеңі 

басталғанға дейін  өңдеуге болмайды, өйткені  күріштің  өзі зақымданады. 

Оңтайлы  өңдеу  мезгілі:  күріштің  түптену  кезеңінде,  сабақтану  кезеңі 

басталғанға  дейін,  ал  арамшөптер-түйнекөлеңнің  8-10  жапырағы, 

бақажапырақ  алисманың,  жебежапырақтың  майда  жапырақтары    пайда 

болғанда. Гербицидтер енгізгенде судың тереңдігі 7-10 см болуы керек. 

Күріш  егістігінде  ең  ерте  пайдаланатын  гербицид-базагран.  Бұл 

селективті гербицид күрішті қай кезеңде болсын зақымдамайды 

Күтіп-баптау жұмысына күрішті үстеп қоректендіру де жатады. 

Балдырларды  жою  үшін  суға,  гектарына  0,5-1,0  кг  мөлшерінде 

тотыяйын  қосып  суарады.  Ол  үшін  су  жіберетін  арықтың  басына 

тотыяйынды  мәрліге  орап  байлап  қояды,  сонда  тотыяйын  суда  біркелкі 

ериді.  Балдырлар  тым  көбейіп  кетсе  егістіктің  суын  7-8  күнге  ағызып 

жіберіп топырақ беті кептіріледі. 

Көктеу  кезеңінде  жағалау  шыбыны  және  күріш  масасына  қарсы 

25%  э.к.  ровикурт  (0,3-0,6  л/га)  немесе  актеллик  500  э.к.  (0,5  л/га) 

инсектицидтері қолданылады. 

Күрішті  жинау  -  ең  жауапты  кезең.  Оны  ору  қыркүйек  -  қазан 

айларында  жүргізіледі.  Дестеге  түсіру  кезінде  жер  толық  құрғақ  болуы 

үшін  күріштің  дәні  қамырлана  бастағанда  су  беру  тоқтатылады.  Яғни, 

күріш толық піскен кезде атыздардағы су тартылап, жер құрғайды. Күріш 

негізінен екі кезеңді бөлектеп жинау тәсілімен іске асырылады: 

ең  алдымен  ЖНУ-4,  ЖРК-5  дестелегіштерімен  шашақ  бастағы 

дәннің  85-90%  толық  піскенде  күріш  дестеге  шабылады,  содан  3-5 

күннен  кейін  СҚД-5Р,  СКПР-6,  СКГД-б  комбайндарымен  жинап, 

бастырылады. 

 

жүктеу/скачать 12,59 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: