Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі Әрінов Қ. К., Мұсынов Қ. М., Апушев А.Қ

Күздік  кара  бидай  тамыры  2  м  тереңдікке 

дейін  кететін,  топырақ  кұнарлылығын  аса  кажет  етпейтін  құмды,  сазды 

жерлерде  өсе  беретін  дақыл.  Басқа  күздік  дақылдарға  карағанда 

қуаңшылық пен аязға төзімді. 

Күздік  кара  бидайдың  1  тонна  астығы  және  соған  сәйкес 

мөлшердегі сабаны топырақтан шамамен 25-30 кг азот, 10-15 кг фосфор 

жене 20-25 кг калий пайдаланады. Қоректік заттарды түптену кезеңінен 

бастап түтіктену кезеңіне дейін өте көп мөлшерде қажет етеді. 

Негізгі  тыңайтқыш  ретінде  көң  пайдаланылады,  қуаңшылық 

жағдайында  гектарына  15-20  тонна  енгізіледі.  Топыраққа  көңмен  бірге 

фосфорит  ұнын  енгізген  жақсы  нәтиже  береді,  мұндай  компост  10-15 

тонна көңнен, 3-4 ц фосфорит ұнынан тұрады. 

Азотты    ерте  көтемде  тыңайтқыш  түрінде    қосымша  беру-оның  

өнімін  арттырудың  бірден-бір  қолайлы  шарасы.  Күзде  топырақта 

фосфор  мен  калийдің  жеткілікті  болуы  оның  суыққа  төзімділігін 

күшейтеді, бұл дақылдың топырақтағы фосфорды пайдалануы көптеген 

дақылдардан жоғары. 

Қолданылатын  тыңайтқыш  мөлшері  топырақ  типіне,  алғы  дакыл 

түріне  және  жоспарланған  өнім  деңгейіне  байланысты.  Қазақстанның 

ылғал  жеткіліксіз  далалық  аймағында  азот  тыңайтқьшының  тиімділігі 

төмендеп,  керісінше,  фосфор  тыңайтқышының  тиімділігі  жоғарылайды. 

Мысалы,  таза  сүріге  берілген  40-60  кг Р

2

О

  күздік  кара  бидай  өнімін  2-

2,5  центнерге  арттырады.  Тұкыммен  бірге  қолданған  10-15  кг  P

2

O

гектарынан 1-1,5 центнер қосымша өнім жинауды қамтамасыз