Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі Әрінов Қ. К., Мұсынов Қ. М., Апушев А.Қ
жүктеу/скачать 12,59 Mb. Pdf көрінісі
|
index (15)
|
Биологиялық ерекшеліктері . Дәнді бұршақ дақылдары әртүрлі өсіп- даму кезеңдерінде температураға біркелкі талап қоймайды. В.Н.Степановтың деректеріне қарағанда (Кесте 32), олар төмендегідей көрсеткіштермен сипатталады (алымында биологиялық минимум, бөлімінде - температуралық оптимум). Температураға қоятын талаптарына қарай дәнді бұршақ дақылдарын 3 топқа бөледі: шамалы талапты (асбұршақ, жасымық, ноғатық), түқымдарының бастапқы өне бастауына 2°С қажет, егін көгін 3-4°С қалыптастырады, ерте себу мерзімінің дақылдары; орташа талапты (жіңішке жапырақты бөрі бұршақ, атбас бұршақ, ноқат), тұқымдарының бастапқы өну температурасы 3-4°С, көктеуіне 5-6°С қажет, орташа себу мерзімінің дақылдары; жоғары талапты (майбүршақ, бадана), түқымдарының бастапқы өну температурасы 8-10°С, көктеуі 10-13°С-да, кеш себу мерзімінің дақылдары.
322
Кесте 32. Дәнді бұршақ дақылдарының әртүрлі өсіп-даму кезеңдерінде температураға талаптары (°С)
Кезеңдер көктеу
вегетативтік мүшелерін қалыптастыру генеративтік мүшелерін қалыптастыру жеміс салу Асбұршақ 4-5 6-12
4-5 12-16
10-12 16-20
12-10 22-16
Жасымық 4-5
6-12 4-5
12-16 12-15
17-21 12-10
22-17 Ноғатық
4-5 6-12
4-5 12-16
10-12 17-21
12-10 23-19
Жіңішке жапырақты бөрібұршақтар 5-6
9-12 5-6
14-16 8-10
16-20 10
20-16 Атбас бұршақ 5-6 9-12
5-6 12-16
8-10 16-20
10 22-16
Ноқат 5-6
9-12 5-6
17-18 12-15
17-21 15-22
24-20 Майбұршақ 10-12 15-18
10-11 15-18
15-18 18-22
12-10 22-18
Бадана 12-13
15-18 12-13
16-26 15-18
18-25 15-12
23-20
Мынадай заңдылық байқалады: тұқымның өну температурасы неғүрлым төмен болса, соғүрлым егін көгінің үсу темпсратурасы да төмен. Айталық, асбүршақ пен жасымық көктеу кезеңінде - 8°С бозқырауды (аязды, үсікті) көтереді, бөрібұршақ пен атбас бұршақ - 6°С дейін, ал майбұршақ - 3-4°С дейін аязды көтереді. Бозқырауға барынша сезімтал дақыл - бадана, оның егін көгі - 1°С температурада үсіп кетеді. Әртүрлі дәнді бұршақ дақылдарында өеіп-даму кезеңдеріне байланысты қиын-қыстау температуралары бірдей емес (Кесте 33).
Кесте 33. Дәнді бұршақ дақылдарының әртүрлі өсіп-даму кезеңдеріндегі ауадан зақымдану температурасы, °С (В.Н. Степанов деректерінен)
Дақыл
Егін көгі Гүлдену
Пісу Бозқырауға барынша төзімді
Асбұршақ -7, -8 -2.-3
3,-4 Бозқырауға төзімді
Көкшіл бөрібұршақ -6,-8 -3
-3 Атбас бұршақ -5,-6 -2,-3
-3 Бозқырауға орташа төзімді
Сары бөрібұршақ -4,-5 -2,-3
-
Бадана
-1,-1,5 -0,5,-1
-2 323
Бозқыраудан болатын астық өнімінің шығынын азайтудың тиімді тәсілі - суыққа төзімді сорттарды шығару және дәнді бұршақ дақылдарын жекелеген танаптардың микроклиматын ескеріп орналастыру. Дәнді бұршақ дақылдары өсімдіктеріне тұқымның толысу және пісу кезеңдерінде жоғары температураның маңызы ерекше, ал бұл ерекшелік себу жұмыстарын кешеуілдетуге мүмкіндік бермейді және олардың кейбірін солтүстік аудандарға қарай жылжытуға кедергі келтіреді. жүктеу/скачать 12,59 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|