Ж. Нысамбаев, Н. С. Уалиев
жүктеу/скачать 1,36 Mb. Pdf көрінісі
|
Akparattik kauipsizdik zhane akparattyk korgau Nysambaev
| Ақп
ар атты қ к ҥр ес тің обье к тіле р і Әле уме ттік -би олог и ялық Ақп ар тты қ -те хн и к ал ық Адам ж ән е он ың п си хи к ас ы Жан уар лар әле мі Ӛсімд ік те р ә ле мі , би олог и ялы қ ж ән е г еолог и ялы қ қ ҧр ылы мд ар Қ оғ амдық с ан ан ы қ алыптас тыруд ың ҧй ымдаст ырушы - лық қ ҧр ылы мд ар ы Ақп ар атты қ ан али ти к ал ық ж ҥй еле р Бас қ ар уд ың ан али ти к алы қ -те хн и к алық ж ҥй еле р і Ақп ар атты қ р ес ур стар Ин ди ви дуум Т оп Қ ауымдасты қ М емле к ет Бай лан ыс тар Т еле к оммуни к ац и ял ар Ради оэл ек тон и к а қ ҧр алд ар ы Т ехн олог и ялы қ ӛн ді - р іст ер ,ж ән е тр ан сп ор т ж ән е т.б. 2 -с уре т. Ақп ара тт ық к ҥре ст ің обь ек тілері н жік те у 25 Ықпал ету объектілерін техникалық (олар негізінен ақпараттық-техникалық кҥрес мақсаттары сферасында болады) және әлеуметтік-биологиялық (оларға ақпараттық-психологиялық кҥрес барысында ерекше кӛңіл бӛлінеді) деп бӛлуге болады. Техникалық объектілер деп мемлекеттік басқару және байланыс жҥйесін, қаржылық-экономикалық әрекеттерін т.б. қарастыруға болады. Әлеуметтік- биологиялық объектілерге жеке индивидтерді, әлеуметтік топтарды, қоғамды, мемлекетті, әлемдік қауымдастықты, жануарлар әлемін, геологиялық қҧры- лымдар мен ӛсімдіктер әлемін жатқызуға болады. Қоғамның негізгі әлеуметтік элементтері әлеуметтік топтар мен жекелеген индивидтер болады. Әлеуметтік объектілерді негативті ықпалдардан қорғау глобалдық ГАТ- тың кезінде мемлекеттік қауіпсіздіктің қҧрамдас бӛлігі ретіндегі ақпараттық- психологиялық қамсыздандыру жҥйесін жасау болып табылады. Бҧл жҥйе мемлекеттің саяси элитасы мен халқын негативті ақпараттық-психологиялық ықпалдан сақтауды қамтамасыз етуі керек. Оның негізгі міндеті – халық пен мемлекеттің элитасының психологиялық қауіпсіздігін қамтамасыз ету. Ақпараттық-психологиялық ықпал ету (АПЫЕ) дегеніміз ақпараттық- психологиялық ортаның жҧмыс істеуі мен дамуына халық пен мемлекеттің саяси элитасына тікелей (оң немесе теріс) әсер ететін арнайы ақпаратты әдейі тҥрде ӛңдеу мен тарату. Психологиялық және ҥгіт-насихаттық ықпал ету ақпараттық-психология- лық ықпал етудің бір тҥрі болып табылады. Бҧқаралық ақпараттық қҧралдардың пайда болуы мен оның тез дамуына байланысты қоғамдағы саяси процестерге, қоғамның ақпараттық-психоло- гиялық ортасына зор әсерін тигізетін қоғамдық пікірдің рӛлі кҥрт кҥшейді. Сондықтан қоғамдық пікірді қалыптастыру ақпараттық-психологиялық қамсыз- дандыру объектілерінің бірі болып отыр. Ақпараттық қару – ол ақпараттық кҥрес барысында қарсы жаққа ең ҥлкен зиян келтіруге арналған әдістер, қҧрылғылар мен қҧралдар. Ақпараттық қаруды адам психикасына қарсы тікелей немесе жанама тҥрде пайдаланғанда, әңгіме ақпараттық-психологиялық кҥрес туралы болуы тиіс. Практика жҥзінде әрқайсысы белгілі бір ақпараттық кҥрестің типіне жататын ҥш объектіні айтуға болады. Олар: апараттық-техникалық жҥйелер (ӛзіне адамды қоспайтын) және апараттық ресурстар (3.2 суретті қара). Апараттық қауіптердің кӛздері табиғи (объективті) және қасақана болуы мҥмкін. Ақпараттық соғыс сияқты, ақпараттық тайталастың ҥш тҥрлі қҧрамдас бӛлігі бар, олар: 1) стратегиялық саяси және әлеуметтік- экономикалық талдау; 2) ақпараттық ықпал ету; 3) ақпараттық тайталас. Саяси және әлеуметтік-экономикалық сфералардағы ақпараттық тайталастың теориясы тҧрғысынан қарастырғанда оның стратегиялық, оперативтік және тактикалық деңгейде іске асатынын ескеру керек. 26 Технологиялық және ҥгіт-насихаттық ықпал ету ақпараттық-психоло- гиялық ықпал етудің бір тҥрі болып саналады. Ақпараттық ықпал етулердің зияндылығы мен пайдалылығы олардың ӛздерінде ғана емес, сонымен бірге қуатты заттық-энергетикалық процестерді іске қосып, оларды басқаруында. Ақпараттың аса ірі әсері оның әлеуметтік процестерді «нҥктелік» тҥрде бақылай алуында, басқару ақпаратына қарағанда бірнеше есе жоғары ретті параметрлеріне әсер етуінде. Инфологемаларды пайдаланудың ерекше маңызы бар. Инфологема - ӛтірік, бҧрмаланған немесе толық емес ақпарат, ол нақты оқиғаларды идеологиялық мифтермен саяси ҥгіт-насихаттық ойдан шығару- лармен айырбастайды. Инфологемалар саналы тҥрде, арнайы баағытталған трҥрлендірілген әрекеттердің нәтижесі ретінде пайда болады, ал кӛбінесе ойланбай жасалған адасулардың нәтижелерінде байқалады. Олар әлемнің суретін жеке адамдардың, топтық және бҧқаралық санада қалыптастырды, сонымен бірге жеке адамдық және әлеуметтік тәртіптің орнықты стеротиптері, қҧндылық қондырғылар және келешек ҧрпақты бағыттау ретінде жасалады. Кәсіптік ақпараттық соғыстың міндеті қарсылық инфологемаларын дер кезінде кӛріп және уақытында жауап қайтару. Инфологемаларды жасаудың әрқашанда деструктивті сипаттамасы бар. Олар бҧқараның ашу кернеген психологиясының «қҧнарлы топырағына» тҥседі, бірден ақпараттық каналдарға тҥседі және рухани ӛмірдің әртҥрлі облыстарына оңай ауысады. Инфологемалар әсіресе сайлау науқанында, яғни сайлау процесі кезіндегі саяси жағдайдың асқынған кезінде ӛте тиімді. Сонда олар саяси технологтардың негізгі ӛнімдері болып саналады. Саяси кеңесшілер, оның ішінде ӛздерінің материалдарын басқа және электрондық БАҚ-да, интернетте жариялайтын журналистер инфологемаларды сайлау алдындағы науқанда кең тҥрде пайдаланады. Кӛп кездесетін мысалдардың бірі «ҥндемейтін фигура» (кандидант сотта болғанын айтады, бірақ тәртіп бҧзушылықтың мағынасы мен уақыты туралы ештеңе айтылмайды). Жалпы алғанда ҧқыпты тҥрде бӛлектенген ақпарат сайлаушылардың кандидантар мен олардың бағдарламалары туралы тҥсініктердің ӛңін айналдырады. Әлеуметтік-саяси инфологемалардың кӛпшілік бӛлігінің екі ерекшелігі бар, олар: 1. ксенофобия, басқаны жек кӛру 2. ӛз басына туған бәлелерге кінәліні немесе жауды табу. Нәтижесі дҥдәмал болатын сайлау процесіндегі кризистік жағдайларда инфологемалар тӛмендегі функцияларды атқарады: 1. кҥзетшілік; 2. аргументтеуші; 3. тҥсінік беруші; 4. жария етуші; 5. кӛңіл бҧрушы; 6. жасырушы; 7. жалған бағыттаушы (басқа бағытқа бҧрып жіберу); |