Материалдары

264 
талап жасаушысы, зерттеушісі, тҧтынушысы жҽне насихаттаушысы қызметін атқарады. Осы ҥдерісті басқару 
мҧғалімнің ҿз қызметінде ҽріптестерінің тҽжірибесі немесе ғылымдағы жаңа идеялар, ҽдістемелерді дҧрыс 
таңдап, бағалау жҽне қолдануын қамтамасыз етеді. Ал педагогикалық қызметте инновациялық бағыттылықты 
қазіргі заманғы білім беру, қоғамдық жҽне мҽдени даму жағдайында педагогикалық қызметтің инновациялық 
бағыттылығының қажеттілігі бірқатар жағдайлармен айқындалады [1]. 
Біріншіден, қоғамда жҥріп жатқан ҽлеуметтік-экономикалық қайта қҧрулар білім беру жҥйесін, ҽдістемесі мен 
тҥрлі типтегі оқу орындарының оқу тҽрбие ҥдерістерін ҧйымдастырудың технологиясын тҥбірінен жаңартуды 
талап етуде. Педагогикалық жаңалықты жасау, игеру жҽне пайдалануға негізделген мҧғалім мен тҽрбиеші 
қызметінің инновациялық бағыттылығы білім беру саясатын жаңартудың қҧралына айналуда. 
Екіншіден, білім беру мазмҧнын ізгілендірудің кҥшеюі, пҽндердің кҿлемі мен қҧрамының ҥнемі ҿзгеріске 
ҧшырауы, жаңа оқу пҽндерінің енгізілуі жаңа ҧжымдық формалар мен оқыту технологиясын ҥздіксіз іздестіруді 
талап етуде. Осы жағдайда мҧғалімдер арасында педагогикалық білімнің рҿлі мен беделі арта тҥсіп отыр. 
Ҥшіншіден, мҧғалімнің педагогикалық жаңалықты игеру жҽне қолдануға деген қатынасы сипатының ҿзгеруі. 
Оқу-тҽрбие ҥдерісінің мазмҧнын қатаң тҽртіпке бағындырып қойған жағдайда мҧғалімнің ҿз бетінше 
бағдарлама оқулық таңдаудан бҧрын педагогикалық қызметтің жаңа ҽдіс-тҽсілдерін пайдалануға мҥмкіншілігі 
болмады. Егер бҧрынғы уақытта инновациялық қызмет негізінен жоғарыда ҧсынылған жаңалықтарды 
практикада қолданумен шектелсе, қазіргі уақытта ол барынша баламалы, зерттеушілік сипат ала бастады. 
Сондықтан да мектеп, білім беру органы басшыларының қызметіндегі маңызды бағыттардың бірі 
мҧғалімдердің енгізген инновациясына талдау жасап, баға беру, оны іске асыруға, қолдануға қолайлы жағдай 
жасау болуы тиіс. 
Тҿртіншіден, жалпы білім беретін оқу орындарының нарықтық қатынастарға енуі, жаңа типті сынып ішінде 
мемлекеттік емес оқу орындарының қҧрылуы нақты бҽсекелестік ахуал туғызуда. 
Қазіргі заманғы мектепте нақты педагогикалық қызметте іске асыруға болатын орасан зор педагогикалық 
тҽжірибе жинақталған, бірақ олардың бҽрі бірдей қолданыла бермейді, ҿйткені кҿптеген мҧғалімдер мен 
басшыларда ол тҽжірбиені зерттеу жҽне қолдану қажеттілігі қалыптаспаған, сол сияқты ол тҽжірбиелерді 
таңдау мен талдаудың дағдысы мен іскерлігі жетісе бермейді. Мҧғалімдер нақты іс-ҽрекетінде ҿзінің, сол 
сияқты ҽріптесінің де педагогикалық тҽжірбиесіне талдау жасаудың қажеттілігіне мҽн бермейді. 
Педагогикалық тҽжірбие кҿпшілік жҽне озық болуы мҥмкін. Озық педагогикалық тҽжірбие тарихилығымен 
ерекшеленеді. Ҿйткені ҽрбір жаңа кезеңде мектептің материалдық, ҽдістемелік, кадрлық жҽне басқа да 
мҥмкіндіктердің кеңеюімен педагогикалық қызметтің жаңа талаптары пайда болады. Сонымен бірге озық 
тҽжірибе педагогика ғылымы мен практикасының қазынасын ҥнемі толықтырушы, жаңартушы қызмет те 
атқарады [2]. 
Мҧғалім қызметінің инновациялық бағыттылығының екінші қҧрамды бҿлігі − психологиялық-педагогикалық 
зерттеулердің нҽтижесін педагогикалық қызметтің практикасына ендіру. Педагогика мен психология бойынша 
ғылыми зерттеудің нҽтижелері уақытылы хабардар ету мҥмкіндігі болмағандықтан мектеп қызметкерлеріне 
белгісіз болып қалады. Білім беру саласында тек мҧғалімнің айтқандарын немесе оқулықты пайдалану қазіргі 
заман талабын қанағаттандырмайды. Біз оқушыларға кҥрделі жҽне кҿлемі ҥлкен материалдарды бергенде 
зейіндерін сабаққа аудара алмай отыратындықтарын жиі байқаймыз. Дҽл осы уақытта оларды белсенді оқыту 
ҽдістері, бейне сабақтар немесе ойын арқылы ықыластарын аударып, сабаққа қарай кҿңілдерін аудару қажет.
Педагогикалық зерттеудің нҽтижелерін практикаға енгізу ҥшін практикалық қызметкерлердің алынған 
нҽтижелермен арнайы танысады, оны іске асырудың орындылығын, сол арқылы осы негізінде ғылыми зерттеу 
нҽтижесін практикада қолдануға деген қажеттілік анықталатындығы В.Е.Груман, В.В.Краевский, 
П.И.Керташева, М.Н.Скаткин жҽне басқа ғалымдар арнайы еңбектерінде атап айтылған. Педагогикалық 
инновацияның критерийлері. Инновациялық бағыттылық белгілі бір жаңа енгізілімнің тиімділігіне баға 
беретіндей нақты критерийлерді пайдалануды қажет етеді. Педагогика бойынша зерттеу тҽжірибелеріне сҥйене 
отырып, педагогикалық жаңалықтың мынадай критерийлер жиынтығын анықтауға болады: жаңашылдық, 
оптималдық, жоғары нҽтижелік, бҧқаралық тҽжірибеде шығармашылықпен қолдану мҥмкіндігі [3]. 
Инновацияның негізгі критерийі ғылыми педагогикалық тҽжірибеге де баға беруде басшылыққа алынатын 
жаңашылдық деп білеміз. Сондықтан инновациялық ҥдеріске араласқысы келетін мҧғалім қолға алған 
жаңалығын мҽнін, оның жаңашылдығының деңгейін анықтап алуы тиіс. Біреулер ҥшін жаңалық болып 
табылатын қҧбылыс екіншілер ҥшін олай болмауы мҥмкін. Осыған байланысты мҧғалімдерді инновациялық 
ҥдеріске тартқанда олардың еріктілігін, тҧлғалық ерекшелігін, дербестік-психологиялық мінездемелері 

265 
ескерілуі тиіс. Жаңашылдықтың бірнеше деңгейін бҿліп кҿрсетуге болады. Олар: абсолютті, локальды-
абсалютті, шартты, субьективті, танымалдық деңгейі жҽне қолдану аймағы бойынша. 
Жалпы білім беру мазмҧнын жаңартудың ғылыми негізіне мектеп оқушысын белгілі бір қажетті біліктілер мен 
дағдыларының иесі, жас ерекшелігіне байланысты ҿз жасын қалыптастыруға кҥш жҧмсап еңбектенетін оқушы 
деп қарастыратын, осыған орай кҿп қырлы қҧрылымды білім мен тҽрбие мазмҧнын анықтап, қҧруға 
кҿмектесетін қазіргі заманғы дамыта оқыту идеясы арқау болады. Сонымен қатар қай мемлекетті айтар болсақ, 
негізгі тірегі-білімді, білікті, іскер, белсенді адамдар екені айқын. Сондықтан қоғам талабына сай ол қоғамды 
кҿркейтетін, дамытатын жастар тҽрбиелеу ең маңызды мҽселе екені даусыз. Қазір білім беру саласында жаңа 
жҥйе жасалып, ҽлемдік білім кеңістігіне ену бағытында елеулі істер атқарылуда. Инновация білім деңгейінің 
кҿтерілуіне жағдай туғызады.
Педагогикалық инновацияны іске асырудың жолдары. «Инновация» деген сҿз − латынның «novus» жаңалық 
жҽне «іn» енгізу деген сҿзінен шыққан, ал оның қазақша аудармасы «жаңару, жаңалық, ҿзгерту» деген 
мағынаны білдіреді [4]. 
Т.И.Шамова, П.И.Третьяковалардың еңбегінде «Инновация дегеніміз − жаңа мазмҧнды ҧйымдастыру, ал 
жаңалық енгізу дегеніміз − тек қана жаңалық енгізу, ҧйымдастыру, яғни инновация ҥрдісі мазмҧнды дамытуды, 
жаңа мазмҧнды, оны енгізудің ҽдіс-тҽсілі мен технологиясын қамтитын қҧбылысты тҥсінеміз» делінген. 
Ал А.И.Кочетов «инновация» ҧғымына тҿмендегідей анықтама береді: «кҿрсетілген деңгейге апаруды 
қамтамасыз ететін теориялық, технологиялық жҽне педагогикалық іс-ҽрекеттің біртҧтас бағдарламасы». Алайда 
Р. Масырова мен Линчевская мҧндай анықтамамен келісепейтіндігін білдіреді. Олардың тҧжырымдамасында, 
«Егер баратын деңгей алдын ала кҿрсетілген болса, ол қандай инновация» делінген. В.Кваша мен Латинаның 
пікірлері бойынша «инновация» − бҧл жаңа ҥлгілердің бағытындағы нақты ҽрекеті, мҿлшердің шегінен 
шығатын кҽсіптік іс-ҽрекеттің жаңа сапалы деңгейге кҿтерілуі болып табылады. 
Демек «инновация» термині анықтауда барлық авторлардың пікірлерін салыстырсақ, аса алшақтаған жоқ десе 
болғандай. Олардың ойынша, «инновация» − педагогикалық категорияға жатады жҽне ол мектептегі қҧбылысқа 
тың жаңалық: жаңа бағдарламаны, оқу жоспарын, ҽдіс-тҽсілдерді оқу жҽне тҽрбие жҧмыстарына енгізу болып 
табылады [5]. 
Қорыта келгенде, белгілі дидакт ғалымдарымыздың ҧсынған анықтамаларын зерделей келе, педагогикалық 
ҽрекетті ҽлеуметтік тҽжірибе мен мҽдениетті ҧрпақтан ҧрпаққа жеткізетін ҽрекеттің дербес тҥрі деп, ал 
педагогикалық технологияны – педагогикалық мақсаттарға жетуге кепілдік беретін, алдын-ала жобаланған, оқу-
тҽрбие ҥрдісі бірізді жҥзеге асатын жҥйе деп тҥсінгеніміз жҿн. 
Бҥкіл оқыту барысында оның ҽртҥрлі жақтарын қамтамасыз ететіндей бір мезетте бірнеше ҽдіс қолдану 
керектігіне мҧғалім назар аударуы қажет. Оқытудың ҽдіс-тҽсілдерінің бір ерекшелігі – оның білімді меңгертуде, 
жеке тҧлғаның танымдық қабілеттерін жҽне танымдық ҥдерістерін: яғни, жадының алуан тҥрлерін (есту, кҿру, 
қимыл ж.т.б) ойлауды, ынтаны, қабылдау қабілетін арнайы жасалған оқу жҽне танымдық жағдайлар арқылы 
танытуға, сондай-ақ жеке тҧлғаның қауіпсіздігін, ҿзін-ҿзі бекіту, қарым-қатынас жасау, ойын, танымдық жҽне 
шығармашылық қажеттіліктерін қанағаттандыруға: белсенді сҿздік қорын (ауызша жҽне жазбаша тілде) 
дамытуға бағытталуында. 

жүктеу/скачать 3,83 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: