Оқулық Алматы : «Нұр пресс»

практикада
тексеруге
құштар
. 
Егер
осыдан
бала
өмір
мен
алған
білімінің
, 
сөзбен
істің
өзара
сай
болмағанын
сезсе
, 
түңіліске
тап
болады
. 
Қалыптасқан
тұрмыстық
, 
өмір
жағдайларын
əсте
ақырын
əрі
бірізділікпен
бірте
-
бірте
ауыстырып
бару
жөн
. 
Жылтың
, 
мезеттік
табыс
қуалау
көп
ұзамастан
тəрбие
мен
өмір
сəйкестігін
шұғыл
жойып
салады
. 
- 
объектив
 
жəне
 
субъектив
 
жағдаяттардың
 
бірлікті
 
əрекетке
 
түсуіне
. 
Субъектив
жағдаяттар
құрамы
: 
тəрбиешілер
мен
тəрбиенушілер
, 
олар
арасындағы
ықпалдастық
, 
қалыптасқан
қарым
-
қатынастар
, 
психологиялық
климат
жəне
т
.
б
., 
ал
объектив
жағдаяттар
: 
тəрбиені
іске
асыруға
қажет
шаралар
-
экономикалық
, 
материалды
-
техникалық
, 
əлеуметтік
, 
санитар
-
гигиеналық
жəне
т
.
б
., 
əрқандай
нақты
тəрбиеге
байланысты
аталған
жағдаяттардың
өзара
ұштаса
күрделі
бірігімге
келуі
тəрбие
процесіне
қайталанбас
, 
өзіндік
сипат
береді
. 
Сөйтсе
де
, 
тиімді
тəрбиені
қамтамасыз
ету
үшін
оған
қолайлы
жағдайлар
түзілуі
қажет
. 
- 
тəрбие
 
мен
 
өзіндік
 
тəрбие
 
қарқындылығына
. 
Өзіндік
тəрбие
- 
өз
тұлғасын
жетілдіруге
бағытталған
оқушы
іс
-
əрекеті
. 
Өзіндік
тəрбие
процесінде
бала
өз
тəрбие
процесінің
субъекті
ретінде
танылады
.
əрқандай
өзіндік
тəрбие
нақты
оқушы
өмірінің
мазмұнымен
,
оның
қызығулары
жəне
жасына
сай
қатынастарымен
тікелей
байланысты
. 
Өзіндік
тəрбие
сырттай
тəрбиемен
сабақтас
əрі
оның
нəтижесі
. 
Тəрбиеленушінің
өзін
өзі
бағалай
білуі
, 
өзінің
ұнамды
қылықтары
мен
келеңсіздіктерін
тануы
, 
жеке
өмірлік
жоспарын
іске
асыруға
кедергі
болар
жəйттерді
ерік
күшін
қосып
жеңе
білуі
- 
өзіндік
тəрбиенің
табыс
кепілдері
. 
Ал
оқушының
өзін
жетілдіре
білуінен
, 
яғни
өзіндік
тəрбиеден
мұндай
кепілдіктер
дамып
, 
ұлғая
түседі
. 
- 
тəрбиеге
қосарлана
 
жүретін
 
даму
 
мен
 
оқу
 
процестерінің
 
тиімділігіне
. 
Белгілі
болғандай
, 
егер
екі
процесс
өзара
байланысты
іске
қосылса
, 
онда
олардың
бірінің
тиімділігі
көтеріледі
не
кемиді
де
, 
екіншісіне
өз
ықпалын
тигізеді
. 
Осыдан
тəрбие
даму
қарқындылығын
асырып
, 
ал
даму
ұтымды
тəрбиеге
жол
ашады
. 
Егер
осы
байланыс
бұзылса
, 
күрделі
кедергілер
туындайды
да
, 
олар
өз
кезегінде
тұлғаның
дамуына
да
, 
оқуына
да
, 
тəрбиесіне
де
жайсыз
жағдайлар
жасайды
.
- 
педагогтың
 
тəрбиелік
 
əрекеттерінің
 
сапасына
.
Біліктілігі
кем
, 
көлемі
тұрғысынан
жетімсіз
не
мерзімінен
кешіктірілген
педагог
істері
тəрбие
қызметінің
төмен
нəтижесіне
себепкер
болады
.
- 
тəрбиеленушінің
«
жан
 
аймағына
» 
жасалған
 
ықпалдардың
 
қарқындылығына
.
«
жан
 
аймағы
»
дегеніміз
тұлғаның
сеп
-
түрткілер
, 
қажеттер
, 
көңіл
-
күй
, 
сана
-
сезім
жүйесі
. 
Тəрбие
процесінде
сыртқы
ықпалдар
оқушының
іштей
табыстарына
, 
яғни
сапа
-
қасиеттерінің
ұнамды
дамуына
, 
ауысады
.
Ал
, 
егер
осы
ықпалдар
ойға
алынғандай

күшті
болса
, 
бала
қажеттеріне
орайлас
келіп
, 
оның
белсенділігінің
көтерілуіне
жəрдем
беретін
болса
, 
тұлғаның
жеке
сеп
-
түрткілері
мен
мақсаттарының
идеалды
күйден
практикалық
нəтижеге
ауысуы
анағұрлым
жеңіл
əрі
жылдам
өтеді
.
- 
педагогикалық
 
ықпалдар
 
мен
 
тəрбиеленушілер
 
мүмкіндіктері
 
арасындағы
 
үйлесімге
. 
Тəрбие
процесінде
дамудың
 
біркелкі
 
болмау
 
заңы
көрініс
береді
, 
себебі
тəрбиеленуші
мүмкіндіктері
тəрбиеші
талаптарына
əрқашан
сай
келе
бермейді
. 
Осыдан
кейбір
теориялық
білімдерге
байланысты
мəселе
, 
сұрақтарды
еркін
де
жеңіл
шеше
білетін
оқушы
практикалық
тапсырыстарды
орындауда
, 
қарапайым
еңбек
операцияларымен
кезіккенде
, 
дене
шынықтыру
жаттығуларын
көрсетуде
ебедейсіздік
байқатып
, 
едəуір
қиналып
қалды
.
Сонымен
, 
тəрбие
заңдылықтары
тəрбие
процесінің
жағдаяттары
, 
шарттары
мен
нəтижелері
арасындағы
басты
байланыстарды
бейнелейді
. 
Тəрбие
тəжірибесінде
нəтиженің
қалыптасқан
қатынастарға
тəуелділігі
, 
мақсат
пен
іс
-
əрекет
, 
практика
мен
тəрбиелік
ықпалдар
, 
субъектив
жəне
объектив
жағдаяттардың
байланысы
, 
əсері
, 
тəрбие
жəне
өзіндік
тəрбие
қарқындылығы
жəне
т
.
б
. 
өз
дəлелін
өмір
барысында
тауып
отыр
.
13. 2. 
Тəрбие
 
принциптері
 
Тəрбие
процесінің
принциптері
(
тəрбие
принциптері
) 
бұл
тəрбие
процесінің
мазмұнына
, 
əдістеріне
, 
ұйымдастыру
жолдарына
қойылатын
негізгі
талаптарды
айғақтайтын
жалпы
бастау
 
тұжырымдары
.
Олар
тəрбие
процесінің
анайылығын
аңдатып
, 
педагогтарға
нақты
педагогикалық
міндеттерді
шешуде
бағыт
-
бағдар
береді
. 
Тəрбие
процесіне
арқау
болар
принциптер
өз
алдына
жүйеге
бірігеді
. 
Осы
жүйедегі
гуманистік
 
педагогика
принциптері
келесідей
: 
- 
тұлғалық
бағыт
принципі
; 
- 
тəрбиенің
жеке
тұлғалық
жəне
қоғамдық
бағыттарының
бірлігі
принципі
; 
- 
тəрбиенің
өмір
, 
еңбекпен
байланыстылық
принципі
; 
- 
тəрбиеде
ұнамды
өнегені
пайдалану
принципі
; 
- 
тəрбиелік
ықпалдар
бірлігі
принципі
. 
Тұлғалық
 
бағыт
 
принципі
.
Тəрбие
процесінде
тұлғалық
бағыт
принципі
тəрбиеленушілердің
жас
ерекшеліктері
мен
даралығын
, 
əсіресе
жалпы
жəне
жеке
адами
қасиет
- 
сапалары
 
мен
мүмкіндіктерін
ескеру
негізінде
іске
асырылады
. 
Адами
қасиет
сапалар
мəні
: 
тұлғаның
өмірлік
бағыт
-
бағдары
, 
тіршілік
жоспары
, 
құндылықты
бағамдары
, 
қалыптасқан
жандүниелік
ұстамдары
, 
іс
-
əрекеті
мен
мінезіндегі

басымды
сеп
-
түрткілер
. 
Тұлғаның
осы
аталған
жетекші
сапаларынан
бөлектене
қарастырылатын
жас
не
даралық
ерекшеліктер
(
мінез
, 
темперамент
, 
ерік
жəне
.
т
.
б
.) 
жоғары
дəрежелі
кісілік
қадір
-
қасиеттерді
қалыптастыруға
бағышталған
тəрбиені
қамтамасыз
ете
алмайды
, 
жас
деңгейін
, 
даралық
ерекшеліктерді
білу
маңызды
, 
солай
да
болса
, 
жоғарыда
аталған
сапалардың
жетекшілік
ролін
тану
ғана
баланың
жас
мүмкіндіктері
мен
жеке
ептіліктерін
дұрыс
пайдаланудың
көзін
ашады
. 
Тұлғалық
бағыт
принципінің
тəрбиеші
алдына
қоятын
талаптары
:
1) 
тəрбиеленушілердің
жеке
темпераменттік
ерекшеліктерін
, 
мінез
бітістерін
, 
көзқарастарын
, 
талғамдарын
, 
əдеттерін
үздіксіз
зерттеп
, 
жете
білу
; 2) 
тəрбие
процесін
диагностикалаумен
бірге
баланың
ойлау
қабілеті
, 
сеп
-
түрткілер
, 
ұстанымдары
, 
өмірлік
бағыты
, 
өмір
мен
еңбекке
деген
көзқарасы
, 
құндылықты
бағамдары
, 
тіршілік
жоспарлары
секілді
тұлғалық
сапалардың
нақты
қалыптасу
деңгейін
түбегейлі
тану
; 3) 
əр
оқушыны
тұлғаның
ілгерілей
дамуын
қамтамасыз
етуші
күш
-
қуатына
сəйкес
əрі
біртіндеп
күрделеніп
баратын
тəрбиелік
істерге
ұдайы
қатыстырып
бару
; 4) 
мақсатты
іске
асыруға
кедергі
болар
себептерді
өз
уақытында
анықтау
əрі
аластау
, 
ал
егер
бұл
мүмкін
болмаса
, 
жаңа
жағдайлар
мен
шарттарға
тəуелді
тəрбие
бағытына
дер
мезетінде
өзгерістер
енгізу
; 5) 
барынша
тұлғаның
өз
белсенділігін
арқау
ету
; 6) 
тəрбиені
тұлғаның
өзіндік
тəрбиесімен
ұштастыру
, 
оқушыға
өзіндік
тəрбие
мақсаттарын
, 
əдістері
мен
формаларын
таңдауға
жəрдем
беру
; 7) 
оқушыда
дербестік
, 
ынталылық
, 
өзіндік
іс
-
əрекет
қабілеттерін
дамыту
, 
тек
басшылықпен
шектелмей
, 
табысқа
жеткізер
іс
-
əрекеттерді
ұтымды
ұйымдастыру
жəне
бағыттай
білу
. 
Осы
талаптардың
бірлікті
орындалуы
мектеп
тəжірибесінде
бұрыннан
танымал
жас
ерекшеліктері
мен
даралық
ескеру
принциптерінің
қарабайырлығын
жояды
, 
тəрбиешіні
процестің
үстірт
белгілеріне
шегеленбей
, 
тереңде
жатқан
мəн
-
мағыналық
байланыстарға
назар
аударуға
бағыттайды
, 
осы
процесте
көрінетін
тəрбие
заңдылықтары
мен
себеп
-
салдарлы
қатынастарды
тануға
жетекшілік
етеді
. 

жүктеу/скачать 1,76 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: