Оқулық Алматы : «Нұр пресс»

орындауға
жəне
əлеуметтік
үйлесімге
келген
тұлғаны
қалыптастыруға
бағытталуы
тиіс
. 
Мемлекет
қызметіндегі
тұлға
ретінде
тəрбиеші
тəрбие
саласындағы
мемлекеттік
тапсырысты
орындайды
. 
Егер
мемлекет
жəне
қоғам
мүдделері
сəйкес
келсе
, 
азаматтардың
жеке
мүдделерімен
үйлесімді
болса
, 
онда
тəрбие
принциптері
де
тəрбие
мақсаттары
мен
міндеттерінің
саласында
өзіне
тиісті
орын
алады
. 
Ал
бұл
жағдай
керісінше
болса
, 
принцип
іске
аспай
қалады
, 
себебі
тəрбиешінің
тəрбие
істері
қорына
толыққанды
тəрбие
үшін
қажет
нақты
деректер
түспейді
. 
Бұл
принципті
іске
асыру
барысында
əсіре
ұрандаудан
, 
желікпе
үндеулерден
, 
бөспе
сөзділіктен
аулақ
болған
абзал
, 
себебі
тəрбие
ең
алдымен
құнды
əрекет
-
қылық
жəне
қарым
-
қатынас
тəжірибесін
жинақтауға
мүмкіндік
беретін
пайдалы
іс
-
əрекет
, 
қызмет
процесінде
жүзеге
келеді
. 
Алайда
, 
оқушы
араласқан
нақты
іс
-
əрекет
(
ойын
, 
еңбек
, 
қоғамдық
істер
, 
оқу
, 
спорттық
жəне
т
.
б
.) 
тəрбиелік
мəнге
ие
болуы
үшін
, 
оның
субъекті
- 
балада
сол
əрекетке
деген
қоғамдық
құнды
сеп
-
түрткілерді
қалыптастыру
қажет
. 
Егер
олар
жоғары
ізгілікті
, 
қоғамдық
мəн
-
мағынасымен
елеулі
болып
келсе
, 
əрекет
-
қылықтар
нəтижесінде
орындалатын
қызмет
те
үлкен
тəрбиелік
ықпалға
ие
болады
. 
Əр
тұлғаның
əлеуметтік
сапаларын
орнықтыруда
оқушылардың
қоғамдық
пайдалы
еңбегі
олардың
мақсатты
бағытталған
сана
-
сезімін
қалыптастыру
істерімен
ұштасуы
қажет
. 
Баланы
қандай
да
іс
-
əрекетке
ойыстыруға
қолданылған
сөз
, 
ауызекі
нұсқау
, 
нақты
тұрмыстық
пайдалы
қызмет
пен
ұнамды
əлеуметтік
тəжірибеде
өз
бекімін
табуы
тиіс
. 
 
Тəрбиенің
 
өмір
 
жəне
 
еңбекпен
 
байланыстық
 
принципі
. 
« 
Мектеп
үшін
емес
- 
өмір
үшін
» - 
ұранымен
күтіп
алады
екен
ежелгі
Рим
мектептері
өз
оқушыларын
. 
Адамзаттың
алғашқы
қадамдарының
өзінде
–
ақ
адам
тəрбиесімен
шұғылданған
тұлғалар
өмір
мен
тұрмыс
практикасынан
ажыралған
тəрбиенің
мағынасыз
болатынын
түсінген
. 
Адам
тұлғасын
қалыптастыру
оның
іс
-
əрекетімен
, 
қоғамдық
жəне
еңбектік
қатынастарға
келуімен
тікелей
тəуелді
байланыста
. 
Адамның
ұнамды
сапалары
еңбекте
ғана
дамиды
: 
неғұрлым
ол
ауқымды
, 
мақсатқа
орай
болса
, 
тұлғаның
дамуы
мен
əлеуметтену
деңгейі
де
жоғары
келеді
. 
Осыдан
да
тəрбиеленушілерді
қоғамдық
өмірге
, 
əрқилы
пайдалы
істерге
араластырумен
оларға
болған
ұнамды
көзқарас
пен
қарым
-
қатынастарын
қалыптастырып
бару
міндетті
шара
. 
Тең
құқықты
мүше
ретінде
еңбек
процесіне
қатыса
отырып
, 
бала
адамгершілікке
баулынады
, 
рухани
жəне
тəндік
дамуға
келеді
, 
еңбектің
қоғамдық
мəнді
сеп
-
түрткілерін
ажырататын
болады
, 
өзінің
моральдық
сапа
-
қасиеттерін
бекітеді
, 
одан
əрі
жетілдіреді
. 
Тəрбиені
өмірмен
байланыстыру
принципі
педагогтардан
екі
бағытта
белсенді
қызмет
атқаруды
талап
етеді
: 1) 
тəрбиеленушілерді
адамдардың
қоғамдық
өмірі
жəне
еңбегімен
қолма
-
қол
əрі
кең

таныстырып
, 
жалпы
тұрмыста
болып
жатқан
əлеуметтік
өзгерістерді
мезетінде
түсіндіріп
бару
; 2) 
тəрбиеленушілерді
шынайы
өмір
қатынастарына
тартып
, 
араластыру
, 
қоғамдық
пайдалы
іс
-
əрекеттердің
сан
-
алуан
түрлеріне
қызығулары
мен
бейімділіктеріне
сəйкес
қосып
, 
оның
нəтижесінен
рахат
сезінуге
баулу
. 
Аталған
принципті
іске
асыру
барысында
педагог
орындауы
тиіс
міндеттер
төмендегідей
:
- 
қоғам
мен
адам
өміріндегі
еңбектің
маңызын
əр
балаға
жете
түсіндіру
; 
- 
материалды
жəне
рухани
дүние
өндіруші
еңбек
адамдарына
болған
құрметке
баулу
; 
- 
шаршап
-
жалықпай
еңбектену
қабілетін
дамыту
, 
қоғам
жəне
өз
мүддесі
үшін
адал
да
шығармашылықпен
іс
қылу
ниеттерін
өрістете
түсу
; 
- 
қазіргі
заман
өндірісінің
жалпы
негіздері
жөніндегі
ақпараты
жеткізу
; 
- 
еңбек
аясында
өз
басы
мүдделері
мен
қоғамдық
міндеттерді
үйлестіре
білуге
, 
қоғам
қажеттері
мен
өз
ниеттеріне
орай
кəсіп
таңдауға
үйрету
; 
- 
қоғамдық
игілік
жəне
табиғат
байлықтарына
құндылықпен
қатынас
жасауға
баулу
; 
- 
қоғамдық
мүлікке
байланысты
ысырапшылдыққа
, 
жауапкерсіздікке
, 
талан
-
тараждыққа
, 
табиғат
байлықтарына
болған
жыртқыштыққа
төзбеушілік
сезімін
ояту
. 
Тəрбиені
өмір
жəне
еңбекпен
ұтымды
ұштастыру
мақсатында
келесі
ережелерді
ұстанған
жөн
: 
1. 
Желең
сөз
емес
, 
оқушылардың
нақты
əрі
қолынан
келер
ісі
пайдалылау
.
Осыған
орай
тəрбиеші
сабақ
жəне
сыныптан
тыс
жұмыстарға
қойылатын
талаптар
бағдарламасын
түзіп
, 
оларды
бірізділік
принципі
негізінде
іске
асырып
баруы
шарт
. 
2. 
Өз
əрекеттерін
жанұя
талаптарымен
үйлестіре
отырып
, 
тəрбиеші
əр
оқушыға
оның
басты
міндеті
оқу
екенін
жете
түсіндіруі
лазым
. 
Бұған
қосымша
–
үйге
жəрдемдесу
, 
əлі
жететін
басқа
да
тапсырмаларды
орындау
. 
3. 
Бала
, 
əдетте
,
қандай
да
істі
орындауға
құштар
; 
енжарлық
, 
селқостық
, 
іссіздік
-
бала
табиғатына
жат
құбылыстар
. 
4. 
Дəрістер
мен
сыныптан
тыс
тəрбие
жұмыстарында
өлкетану
материалдарын
пайдаланған
өте
тиімді
. 
5. 
Ересектермен
қатар
еңбекке
араласуынан
балалар
қолға
алған
жұмыстарды
жауапкершілікпен
бағамдауға
үйренеді
, 
ал
бұл
олардың
азаматтық
сапаларының
дамуына
жəрдем
береді
. 
6. 
Бала
тəрбие
процесінде
өз
еңбегінің
басқа
адамдарға
, 
қоғамға
қажет
əрі
пайдалы
екенін
сезінуі
тиіс
.
 

Тəрбиеде
 
өнеге
-
үлгіні
 
сүйеніш
 
ету
 
принципі
.
 
Егер
өз
тəрбиеленушісінде
педагог
тырнақтай
да
жақсылық
нышанын
байқап
, 
оны
тəрбие
процесінде
пайдаланатын
болса
, 
оның
шəкірт
жанына
жол
тауып
, 
тезірек
табысқа
жетуі
сөзсіз
. 
Дана
педагогтар
тіпті
тəрбиесі
жетімсіз
балалар
мінезінен
де
ұнамды
бітістер
тауып
, 
оларды
тəрбие
мақсатына
орай
басқа
да
қасиет
-
сапаларды
қалыптастырып
, 
тұрақтандыруға
шеберлікпен
қолдана
алған
. 
Ұнамды
үлгі
-
өнегелерді
сүйеніш
ету
принципінің
талаптары
қарапайым
: 
педагог
баланың
ұнамды
мінез
бітісін
табады
, 
оны
пайдаланып
, 
басқа
, 
əлі
қалыптаспаған
не
кері
кеткен
мінез
бітістерін
дамытады
, 
қажетті
деңгейге
жетілдіріп
, 
өзге
əрекет
-
қылық
сапаларымен
үйлестіреді
. 
Баланың
ұнамды
сапалары
(
жануарларға
мейірім
, 
тума
қайырымдылық
, 
ықыластылық
, 
жомарттық
жəне
.
т
.
б
.) 
келеңсіз
қасиеттермен
(
уəдесіздік
, 
өтірік
айту
, 
еріншектік
жəне
т
. 
б
.) 
бірге
жүреді
. 
Бірақ
түгелдей
«
бұзық
» 
не
тума
«
сүйкімді
» 
бала
болмайды
. 
Адамдағы
болымды
қасиеттерді
молынша
көбейтіп
, 
кері
сапаларды
мүмкіндігінше
азайту
–
тұлғаны
ізгілендіру
жолындағы
тəрбие
қолынан
келер
маңызды
міндет
. 
Тəрбиеші
қызметі
табысты
болып
, 
тез
əрі
ұнамды
нəтижеге
жетуі
үшін
, 
ол
келесі
ережелерді
ұстануы
қажет
: 
1. 
Тəрбие
процесінде
дау
-
дамайға
, 
тəрбиеші
мен
тəрбиеленуші
арасындағы
қайшылыққа
, 
күш
жəне
көзқарас
тайталасына
жол
бермеу
міндетті
. 
Тек
қызметтестік
, 
ымырашылдық
пен
шыдамдылық
жəне
бала
тағдырына
мүсіркей
араласумен
ғана
ұнамды
нəтижелерге
жету
мүмкін
. 
2. 
Оқушы
қылық
-
əрекетіндегі
тек
олқылықтар
мен
кемшіліктерге
ғана
назар
аудара
беру
қателік
. 
Əрдайым
жақсы
нышандарды
тауып
, 
қолдау
шарт
, 
əлбетте
, 
келеңсіз
сапаларды
түзету
қажет
. 
Дегенмен
, 
мүмкін
болғанша
, 
алдымен
ұнамды
қасиеттерді
анықтап
, 
қажет
болса
қалыптастырып
, 
одан
əрі
оларды
жетілдіре
түсу
тиімді
. 
3. 
Педагогикалық
тұрғыдан
тəрбиеленушілердің
ұнамды
қызығулары
мен
бейімділіктеріне
(
танымдақ
,
эстетикалық
,
табиғат
жəне
жануарларға
қайырымдылық
жəне
т
. 
б
) 
арқа
сүйеген
тиімділеу
, 
олар
жəрдемімен
көптеген
еңбек
, 
имандылық
, 
эстетикалық
тəрбие
міндеттерін
шешуге
болады
. 
Ұнамды
үлгі
-
өнегені
пайдалану
принципі
тəрбие
процесінің
табиғатына
берілген
жетекші
өзекті
таба
білуге
байланысты
. 
Əр
нақты
жағдайға
орай
осы
өзекті
табу
-
бала
тəрбиесі
жолында
жанпидалыққа
түскен
қай
педагогтың
да
қолынан
келетін
іс
. 
4. 
Ұнамды
тəрбие
аясын
(
фон
) 
түзу
-
өнеге
пайдалану
принципінің
жəне
бір
шарты
. 
Бұл
ая
құрамы
- 
тəрбиеленушілердің
тіршілік
, 
іс
-
əрекет
ауқымы
мен
тəрбиелік
қатынастар
стилі
. 
Байыпты
, 
іскерлік
жағдай
жасалып
, 
əркім
өз
ісімен
шұғылданып
, 
басқаларға
кедергі
болмаса
, 
еңбектену
мен
тынығу
жоғары
дəрежеде
ұйымдастырылса
, 

«
қабырға
да
көмектесіп
» 
дегендей
сергек
те
сенімді
алға
ілгерілеу
болады
. 
Жұмыс
орнының
барша
қолайлылықтары
алдын
ала
ойластырылып
, 
үйлесімді
əрекеттер
мен
бірдің
екіншіге
болған
қамқорлығы
сезілсе
, 
мұның
бəрі
қызмет
бабындағы
адамға
ұнамды
əсер
етпей
қоймайды
. 
5. 
Қателіктерінен
үздіксіз
кері
əсерге
ұшыраған
бала
өзіне
, 
өз
күш
-
қуаты
мен
мүмкіндіктеріне
сенуден
қалады
. 
Тəжірибелі
педагогтар
ғұлама
Гомерден
қалған
«
Мадақ
бар
жерде
-
Жаратқан
мен
сəби
жүреді
» 
қанатты
ойды
ұстанып
, 
балаға
деген
жылы
, 
қолдау
лебізін
бір
де
аямайды
, 
болашақта
қолға
кіретін
жетістіктері
үшін
де
алдын
ала
мақтауға
жомарт
келеді
. 
Олар
баланың
жақсы
қылығын
күні
бұрын
жобалап
, 
оның
нəтижелі
боларына
баланы
сендіреді
, 
өз
шəкірттерін
қызметтес
жолдасына
айналдырып
, 
қателескен
жерінде
қол
ұшын
береді
. 

жүктеу/скачать 1,76 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: