Оқулық Алматы : «Нұр пресс»

болатынын
анықтап
, 
оларды
бірқатар
тəрбиелеңіз
, 
екіншіде
қай
сапа
қандай
қасиетке
негіз
боларын
біліп
алып
, 
оларды
бірінен
соң
екіншісін
қалыптастырыңыз
. 
6. 
Көндіру
тілектестік
пен
мүдделілікке
негізделген
, 
бірақ
бірқалыпты
қатаң
, 
үздіксіз
бақылау
бар
жерде
нəтижесін
береді
. 
Бақылау
оқушының
өзіндік
бақылауына
ұласуы
қажет
. 
7. 
Көндірудің
педагогикалық
тиімді
нəтижесі
ойынмен
бірге
келеді
. 
Бала
белгілі
қағидаларды
ойын
барысында
еш
зорлықсыз
-
ақ
, 
өз
қалауымен
орындайды
. 
Көндіру
үшін
баланы
ойынға
тартудың
себептері
: 1) 
қажетті
іс
-
əрекет
мақсаты
оқушылар
үшін
тартымсыз
болса
; 2) 
мақсатқа
жету
жолы
іс
логикасына
орай
баланы
жалықтыратын
, 
қолайсыз
болса
. 
Тапсырыстар
 
беру
 – 
балаларды
ұнамды
қылық
-
əрекеттерге
жетелеудің
тиімді
жолы
. 
Тапсырыстар
түрі
əрқилы
: 
сырқат
жолдасынан
хабар
алып
, 
оның
оқуына
жəрдемдесу
; 
қамқорлыққа
алынған
балабақшаға
ойыншықтар
дайындау
; 
сынып
бөлмесін
мейрамға
безендіру
жəне
т
.
б
. 
Қажетті
сапаларды
дамыту
үшін
де
тапсырмалар
қолданылады
, 
мысалы
, 
нақтылығы
мен
ұқыптылығы
кем
балаларға
– 
дəл
əрі
орынды
жасау
əрекеті
, 
шыдамсыздарға
– 
байсалдылық
талап
ететін
жұмыстарды
тапсырып
тəрбиелеуге
болады
. 
Тапсырыстың
орындалуын
ежелеп
, 
түсіндіріп
жатудың
қажеті
жоқ
. 
Тəрбиелік
жағдайлар
– 
арнайы
жасалған
шарттарға
орай
тəрбиеленуші
іс
-
əрекеті
мен
мінез
-
қылығын
қалыптастыру
əдісі
. 
Тəрбиелік
жағдайлар
(
ситуация
) 
тиімділігін
көтерудің
екі
жолын
еске
ұстаған
жөн
: 
- 
жағдай
жалған
, 
жасанды
болмай
, 
нақты
өмірде
кездесетін
қарама
-
қарсылықтары
мен
қүрделіліктерден
құралуы
тиіс
. 
Тəрбиеші
əдейі
жағдай
туындатушы
шарттарды
түзеді
, 
ал
ситуациялар
табиғи
қалпында
өтуі
тиіс
. 
Мектеп
өмірі
мұндай
ситуацияларға
бай
: «
Оқушы
– 
мұғалім
», «
Оқушы
– 
жол
тəртібінің
сақшысы
», «
Оқушы
– 
ертеңгі
серуен
басшысы
» 
жəне
т
.
б
. 
тосын
жағдайлар
. 
Мұғалім
ескертпесін
күткен
тəрбиеленуші
оған
алдын
ала
дайындалады
, 
ал
əрекет
тосын
болса
, 
көп
жағдайда
бала
мұғалім
айтқанына
көнеді
. 
Оқушының
тосын
қылығына
мұғалім
кеңпейілділік
, 
қайырымдылық
танытуы
лазым
. 
Бірақ
бұл
жағдайдағы
басты
шарт
: 
бала
мұғалім
əрекетін
дұрыс
түсініп
, 
оны
əлсіздік
, 
сенімсіздік
демей
, 
жоғары
адамгершілік
тұрғысынан
қабылдауы
тиіс
. 
Қай
жағдайда
да
мұғалімнің
ситуация
дамуына
тікелей
араласпағаны
жөн
. 
Аталған
əдіс
басқа
тəрбие
əдістерінің
баршасымен
тығыз
байланысты
. 
Тұлға
мінез
-
қылығын
қалыптастыру
əдістері
тəрбиеде
өте
қажет
. 
Олардың
бəрі
тəрбие
процесінің
өзегін
құрайды
. 
Атап
айтсақ
, 
бұл
əдістер
: 
жаттықтыру
, 
талап
, 
көндіру
, 
тəрбиелік
жағдайлар
(
ситуациялар
). 

15.4. 
Ынталандыру
 
əдістері
 
Тəрбиеленушіні
белгілі
іс
-
əрекетті
орындатуға
талаптандыру
ниетімен
қолданылатын
əдістер
тобында
ынталандырудың
орны
өз
алдына
. 
Бұл
əдістің
ежелден
-
ақ
мадақтау
мен
жазалау
түрі
белгілі
. 
XX 
ғасыр
педагогикасы
жəне
бір
өте
əсерлі
ынталандыру
əдісі
– 
жарыстыру
əдісін
алға
тартып
отыр
. 
Кейінгі
он
жылдықта
дəстүрлі
ықпал
əдістеріне
қосымша
субъектив
-
прагматикалық
 
əдістің
тиімділігі
жариялануда
. 
Ғылыми
зерттеулер
мен
практика
нақтылағандай
, 
бүгінгі
жастардың
ерекшелігі
- 
өмірге
болған
прагматикалық
(
пайдакүнемдік
) 
қатынасы
. 
Осыдан
қазіргі
заман
оқушысы
өзіне
, 
өз
жолдастарына
тəрбие
маған
не
береді
, 
неге
, 
қай
уақытта
ол
қажет
, 
одан
түсер
пайда
қандай
жəне
қаншалықты
деген
сұрақтарды
үстемелеп
қоятын
болды
. 
Осы
секілді
пайдакүнемдік
– 
прагматикалық
бағытты
ескере
отырып
, 
кейбір
шет
ел
педагогикалық
жүйелері
тəрбие
процесін
тəрбиеші
мен
тəрбиеленуші
арасындағы
коммерциялық
қатынас
сипатында
бағалайды
. 
Ал
мұндай
қатынас
өзегі
– 
пайда
. 
Əдіс
əлі
қалыптасып
, 
ресми
қабылданған
емес
, 
бірақ
тұрмыста
тəрбиеші
мен
тəрбиеленушілер
арасында
түзілетін
келісім
-
шарттар
жүйесімен
біртіндеп
тұрақтануда
. 
Мадақтау
– 
тəрбиеленушілер
 
əрекетіне
 
ұнамды
 
баға
 
беру
. 
Мадақтау
ықпалы
оқушының
ұнамды
көңіл
-
күй
сезімін
көтеруге
негізделген
. 
Осыдан
да
мадақтау
балада
өзіне
деген
сенім
орнықтырып
, 
жұмысқа
деген
жағымды
көңіл
қатынасын
оятады
, 
жауапкершілік
арттырады
. 
Мадақтау
түрліше
орындалуы
мүмкін
. 
Олар
арасында
тəрбие
процесінде
жиі
қолданылатындары
– 
қолдау
, 
қуаттау
, 
алғыс
жариялау
, 
құрметті
құқықтар
беру
, 
мақтау
қағаздары
мен
сыйлықтар
беру
жəне
т
.
б
.
Қарапайымды
бола
тұра
, 
мадақтау
өте
жауапкерлі
де
іс
. 
Мадақ
шектен
тыс
əсіреге
айналып
кетпей
, 
орынсыз
кем
де
болмауы
керек
. 
Санамен
сарапталмаған
əсіре
мадақ
баланы
бұзады
. 
Осыдан
мадақтаудың
психологиялық
қырлары
мен
оның
салдарын
ескерген
жөн
: 
1. 
Мадақ
-
марапат
сырттай
көзге
түсіп
, 
əйгілену
ниетімен
емес
, 
мақтаушы
мұғалім
мен
марапатталушы
оқушының
, 
яғни
екі
тараптың
бірдей
жан
дүниелік
қалауы
мен
қабылдауынан
болуы
шарт
. 
2. 
Мадақтау
арқылы
тəрбиеленушіні
басқа
балаларға
қарсы
қойып
алмауды
да
ойластырған
жөн
. 
Сондықтан
тек
табысқа
жеткен
оқушыны
ғана
мақтап
шектелместен
, 
шын
ықыласымен
еңбектенген
, 
өз
ісіне
адалдық
танытатындардың
бəріне
де
жылы
лебіз
, 
мадақ
сөзді
аянбаған
жөн
. 

3. 
Мадақ
қолдана
отырып
, 
кім
, 
не
үшін
, 
қаншалықты
сыйға
тұрарлық
екенін
сараптауды
ұмытпаңыз
. 
Əсіре
мадақ
астамшылдыққа
апарады
. 
4. 
Əрқандай
мадақ
жеке
тұлғалық
ерекшеліктерді
ескерумен
беріледі
. 
Өзіне
сенімі
жоқ
, 
үлгерімі
төмен
оқушыны
қолдап
-
қуаттау
қажет
. 
Қандай
да
ұнамды
сапасын
танып
, 
педагог
сол
арқылы
балада
сенім
оятады
, 
ұмтылыс
пен
дербестік
, 
кедергілерден
сескенбеу
қасиетін
баулиды
. 
Өзіне
тəрбиеші
, 
төңірегіндегі
адамдар
сенімін
артқан
бала
, 
өз
кемшіліктерін
де
«
жүгендеп
», 
оңды
жолға
түсе
бастайды
. 
5. 
Бүгінгі
мектеп
тəрбиесіндегі
басты
міндеттерден
жазбау
. 
Мадақтау
мəселесін
шешуде
өз
шəкірттеріңізбен
пікір
алысуды
да
жадтан
шығармаңыз
. 

жүктеу/скачать 1,76 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: