Адамгершілік
тəрбиесі
.
Бұл
қоғамдық
талаптар
жəне
əрекет
-
қылық
нормаларын
ескерумен
іс
жасауға
мүмкіндік
беруші
ептіліктер
мен
дағдыларды
қалыптастыруға
бағытталған
тəрбие
процесінің
мəнді
бір
бөлігі
.
Мəдениет
тарихында
адамгершілік
тəрбиесі
мəнін
түсінудің
төрт
негізгі
дəстүрі
қалыптасқан
:
-
патерналистік
(
патер
-
лат
. «
əке
»,
үлкендерге
құрмет
түріндегі
адамгершілік
тəрбиесі
);
-
діни
-
дəстүрлік
(
діни
наным
сенімдер
мəртебесін
қолдау
түріндегі
адамгершілік
тəрбиесі
);
-
ағартушылық
(
ғылыми
білімдер
игерудің
нəтижесі
түріндегі
адамгершілік
тəрбиесі
);
-
коммунитаторлық
(
коммуна
-
лат
. «
қауым
», «
бірлестік
»;
ұжымшылдық
сезімін
қалыптастыру
сезімі
түріндегі
адамгершілік
тəрбиесі
).
Адамгершілік
тəрбиесінің
мақсаты
-
өз
іс
-
əрекетіне
жауапкершілікті
,
адал
,
намысты
,
жалғандық
пен
кəззаптықтан
жаны
аулақ
адамды
тəрбиелеу
.
Алайда
адамгершілік
тек
сырттай
форма
ретінде
игерілуі
мүмкін
емес
,
ол
адамның
тұлғалық
дербестігіне
негізделіп
,
əр
тұлғаның
өзіндік
заңы
күйінде
танылады
.
Адамгершілік
қалаған
уақытта
,
қалаған
нақты
жолмен
орындалатын
жəй
мақсат
емес
.
Ол
адами
іс
-
əрекеттің
өз
негізінде
жатқан
мақсаттардың
мақсаты
.
Адамгершілік
тəрбиесі
негізінде
қалыптасушы
сапа
-
қасиеттер
түрі
келесідей
:
шыдамдылық
,
жомарттық
,
əдептілік
,
ізгіліктілік
;
адамдар
арасындағы
өзара
сыйластық
,
өзара
жəрдем
жəне
жолдастық
,
үлкенге
сый
,
кішіге
қамқорлық
,
əйел
жəне
ер
арасындағы
құрметтеу
қатынасы
;
өзіндік
тəртіптілік
,
өзіндік
қадағалау
,
өзіндік
басқарым
,
өзін
өзі
тану
,
өзін
өзі
реттеу
қабілеттері
.
Əр
адам
өзі
қалаған
əдет
-
қылықтарды
ардақтау
арқылы
өз
адамгершілігінің
дамуына
ықпал
жасауы
мүмкін
.
Адамгершілік
тəрбиесіне
орай
іс
-
əрекеттер
мазмұны
:
-
ұжымдық
оқу
жəне
қоғамдық
пайдалы
іс
-
əрекеттерді
ұйымдастыру
арқылы
тəрбиеленушілерді
қамқорлыққа
баулу
;
-
қайырымдылық
пен
жауыздық
проблемаларын
талдай
білуге
үйрету
;
-
шынайы
жəне
бейнақты
гуманизмді
айыра
білуге
жаттықтыру
;
-
əлеуметтік
əділдік
пен
əділетсіздік
мəнін
түсінуге
баулу
;
-
гуманизм
идеялары
мен
олардың
жалпы
адамзаттық
сипатын
түсіне
,
бағалауға
дағдыландыру
.
Экологиялық
тəрбие
.
Бұл
тəрбиенің
мақсаттары
-
тəрбиеленушілерде
қоршаған
ортаға
деген
жауапкершілік
;
табиғатты
ұлттық
жəне
жалпы
адамзаттық
құндылық
ретінде
тану
мен
оған
жауапкершілікті
қатынастар
жасау
жөніндегі
білімдер
қалыптастыру
;
нақты
тіршілік
аймағы
табиғатын
зерттеп
,
мүмкін
болар
экологиялық
жағдайлардың
ауысуынан
туындайтын
зардаптардың
алдын
алуға
үйрету
;
сонымен
бірге
қоршаған
ортадан
лəззат
(
халықаралық
экологиялық
қауымдастықтың
ұраны
)
алу
арқылы
табиғат
субъекттерінің
баршасына
қатысты
қайырымдылық
сезімін
тəрбиелеу
.
Экологиялық
тəрбиеге
байланысты
іс
-
əрекеттер
мазмұны
:
-
тəрбиеленушілердің
қоршаған
табиғатты
зерттеп
,
тануы
;
-
табиғаттың
экологиялық
қалпына
талдау
жүргізу
;
-
əлем
,
ел
,
оқушы
жасап
жатқан
ортаның
экологиялық
жүйесі
проблемаларымен
танысу
;
-
адам
əрекет
-
қылығын
зерттеп
,
нақты
аймақ
пен
бүкіл
əлемдік
экологиялық
жағдай
,
одан
болар
ықпалдарды
(
ұнамды
не
кері
)
зерттеп
,
білу
.
Эстетикалық
тəрбие
.
Бұл
тұлғаның
эстетикалық
көңіл
-
күй
–
сезімдік
жəне
тұлғалық
сана
мен
оған
сəйкес
іс
-
əрекет
қалыптастыру
жəне
дамыту
.
Бұл
тəрбие
түрі
тұлғаның
өзіндік
білім
игеруі
мен
өзіндік
дамуы
барысында
іске
асады
əрі
құндылық
мəнін
иелейді
.
Эстетикалық
тəрбие
өз
ішіне
эстетикалық
көңіл
шарпулары
(
эмоция
)
мен
бағамдарын
туындататын
болмыстың
əсем
нысандары
мен
олардың
қасиеттеріне
бағытталған
тəрбие
жұмыстарының
формалары
жəне
əдістемелік
жұмыстар
түрлерін
қамтиды
.
Эстетикалық
тəрбие
жəне
білім
алудағы
мақсаттар
:
тұлғаның
өнер
мен
қоршаған
болмыс
нысандарын
қабылдау
,
игеру
жəне
бағалау
дайындығын
дамыту
;
көркем
өнер
,
рухани
жəне
дене
шынықтыру
мəдениеті
саласында
шығармашылық
қабілеттерін
қалыптастыру
.
Эстетикалық
тəрбие
тұлғаның
əсемдікті
тануға
орайласқан
санасын
(
сезімі
,
бағамы
,
талғамдары
,
ұғымдары
,
мұраттары
,
құндылықтары
мен
көзқарастары
),
оның
қасиеттерін
,
бағалау
-
эстетикалық
қатынастарын
жəне
олардың
əрекет
-
қылық
пен
мінезде
,
өз
қалаулары
мен
іс
-
əрекеттеріндегі
(
қабылдауында
,
бағалауында
,
шығармашылық
қызметтестік
пен
өзіндік
жасампаздық
,
сезіне
жауапқа
келуінде
,
талдауда
)
көрінісін
ашуға
,
анықтауға
бағытталған
.
Қазіргі
заман
жағдайларына
орай
аса
маңыздылары
ретінде
эстетикалық
тəрбиенің
келесі
бағыттары
алға
тартылуда
:
көркем
өнерлік
білімді
үздіксіз
дамыту
;
оқушылардың
əн
-
күй
мəдениетін
қалыптастыру
,
театрға
байланысты
тəрбие
мен
білім
беру
,
көркем
əдебиеттік
қабілеттер
дарыту
жəне
дамыту
,
т
.
с
.
с
.
Əсемдікке
тəрбиелеудің
нəтижелік
көрсеткіштері
:
тəрбиеленушілердің
эстетикалық
санасының
даму
деңгейі
;
олардың
эстетикалық
құнды
заттар
,
құбылыстар
,
көркем
шығармалар
əлемінен
игерілген
қорға
шығармашылдықпен
қатысы
.
Эстетикалық
тəрбие
бойынша
қызметтер
мазмұны
:
мұражайлар
мен
көрмелерге
саяхаттар
ұйымдастыру
,
көркем
əдебиет
туындылары
бойынша
конференциялар
өткізу
;
дөңгелек
үстел
төңірегінде
кездесулер
ұйымдастыру
;
əйгілі
орындаушылар
(
жеке
əншілер
,
хор
,
оркестрлер
)
күйтабақтарын
жинақтау
;
тірі
табиғат
бұрышын
жəне
т
.
б
.
жасау
.
Дене
тəрбиесі
–
тəн
-
денелік
бой
тіктеу
үшін
қажетті
білімдер
мен
əдістерді
ұрпақтан
ұрпаққа
ауыстыра
жеткізуге
бағытталған
педагогикалық
ұйымдасқан
процесс
.
Дене
тəрбиесінің
мақсаты
–
адам
тұлғасының
,
оның
дене
қасиеттері
мен
қабілеттерінің
жан
-
жақты
жетілуі
,
қозғалысты
дағдылары
мен
ептіліктерінің
қалыптасуы
,
тəн
саулығын
көтеру
.
Дене
тəрбиесінің
негізгі
құрал
-
жабдықтары
–
дене
шынықтыру
жаттығулары
,
табиғаттың
тума
күш
көздерін
пайдалану
(
күн
энергиясы
,
ауа
мен
су
ортасы
жəне
т
.
б
.)
гигиена
ережелерін
ұстану
(
əр
адамның
жеке
басына
,
еңбегіне
,
тұрмысына
жəне
т
.
б
.
байланысты
).
Дене
шынықтыруға
арналған
жаттығулар
тəн
-
дене
қабілеттерінің
дамуына
əртараптан
əсер
етеді
.
Олардың
адам
ағзасына
ықпал
жасау
заңдылықтарын
тану
жəне
оларды
орынды
қолдана
білуден
əрбір
оқушы
не
ересек
дене
шынықтыру
мəдениетін
,
дене
тəрбиесі
мақсаттарын
іске
асыруға
пайдалана
алады
.
Бұл
тəрбие
түрі
үш
негізгі
бағытта
орындалып
жатады
:
жалпы
дене
дайындығы
,
кəсіби
дене
дайындығы
,
спорттық
дайындық
.
Дене
тəрбиесіне
орай
іс
əрекеттер
мазмұны
өз
ішіне
таңғы
гимнастиканы
,
таза
ауада
жүріп
-
тұруды
,
кешкі
серуенді
,
салауаттық
күндерін
,
əрқилы
спорттық
бөлімдерге
қатысуды
,
туристік
саяхаттарды
жəне
т
.
б
.
қамтиды
.
Еңбек
тəрбиесі
.
Бұл
тəрбие
түрінің
мақсаты
-
тəрбиеленушіде
осы
заманғы
техника
,
технология
жəне
өндірісті
ұйымдастыру
,
жалпы
еңбектік
ептіліктер
мен
дағдылар
,
еңбекке
деген
жауапкерлі
қатынас
пен
психологиялық
дайындық
,
еңбектенуге
болған
ықылас
-
ниет
,
еңбеккерге
сый
-
құрмет
сезімін
қалыптастыру
.
Еңбек
тəрбиесінің
мазмұндық
негізін
оқу
еңбегі
(
ақыл
-
ес
жəне
тəн
-
денелік
),
өзіндік
қызмет
еңбегі
(
мектепте
жəне
үйде
),
қоғамдық
пайдалы
еңбек
(
демалыс
кезіндегі
тəжірибелік
еңбек
,
құрылыс
отрядтарындағы
жұмыстар
,
орман
қорғау
,
тимур
қозғалысы
жəне
т
.
б
.)
құрайды
.
Достарыңызбен бөлісу: |