«Zoon Politikon» - қоғами жануар деген болатын. Ол
да - адамның тектік қасиеттерінің бірі. Өйткені ол басқа адамдармен бірігіп қана өзінің сан алуан
қажеттіліктерін өтей алады, яғни қоғамның шеңберінде ғана өмір сүре алады. Алғашқы қауымдық
қоғамдағы жазалаудың ең қатаң түрі - адамды остракизмдеу, яғни рудың шеңберінен шығарып
тастау болатынды. Жалғыз қалған адам әрі қарай өмір сүре алмай, жыртқыштарға жем болады.
И.Кант адамның ішкі ар-ұжданына таңғалып, оған «Homo Morales» деген анықтама берген
болатын. Уақытында ұлы Абай оны «нұрлы жүрек» десе, Шәкәрім «үш анықтың» біреуіне
жатқызды. Егерде адамның ар-ұжданы болмаса, ол жануарлардан қулық-сұмдығы жүздеген есе
асатын нағыз жантүршігерлік сайтанға айналар еді. Бүкіл көркем әдебиеттің дәріптейтін аса
құнды адамның қасиеті - оның ар-ұжданы. Қиын-қыстау жағдайда нағыз адам өз ар-ұжданын,
абыройын сақтап қалу жолында өзінің тәнін құрбан етуге дейін барады. Австрия ғалымы
В.Франкл Құдайды Ғарыштан, тіпті оның ар жағынан іздеу керек емес, ол адамның ішіндегі оның
ар-ұжданы деген ғажап ой айтады.