Қазақстан Республикасындағы саяси партиялардың құқықтық институт ретінде қалыптасу кезеңдері

Конституциялық құқықтық ғылымда бұл құқықтық феноменнің көптеген анықтамалары бар. Алайда олардың барлығы бір-бірінен біршама ерекше болғанымен мәні бойынша ұқсас болып келеді, яғни, саяси партияларды заңды түрде тану олардың ерекше құқықтық мәртебесін бекіту және т.б.

В. Евдокимовтың пікірі бойынша, «Саяси партиялардың институционализациясы олардың ерекше құқықтық институт ретінде қалыптасуының және оның қызметінің регламентін білдіреді» [36. 42 бет].

В. Даниленко партиялардың құқықтық институционализациясы, бұл «олардың құрылу және тіркелу тәртібі, қызметінің негізгі бағыттары, мақсат-мұраттары реттелетін, олардың ішкі ұйымдасуы мен қаржыландыруы сұрақтары шешілетін, партия қызметі ұйымдастырылатын және бағытталатын құқықтық базаның құрылуы» деген пікір айтады [55].

Қазақстандық партияның құқықтық институционализациялануы мәселесінде, ғалым Б. Машан былай пайымдайды: «Институционализациялану, өзара байланысты екі бағытта, яғни, партиялардың мәртебесінің негізгі ережелерін Конституцияға енгізу арқылы және саяси партиялар туралы арнайы заңды қалыптастыру арқылы дамиды» [56].

Саяси партиялардың конституциялық-құқықтық институт ретінде қалыптасу процесіне хронологиялық зерттеу жүргізгендердің қатарында Кубеев Е. К., Телебаев Г. Т., Аяғанов Б., Көшербаев Қ., Сартаев Р. С., Дьяченко С. А. және т. б. белгілі заңгер ғалымдар мен саясаттанушыларды атауға болады. Жалпы алғанда авторлар мұндай жаңа құқықтық институтқа қоғамды демократияландыратын фактор ретінде оң баға береді.

Қазақстандық зерттеуші Мусин Қ.Қ. өзінің еңбегінде Қазақстандағы партиялардың құқықтық және саяси институционализациялану кезеңдерін былай бөлген: