мембрана арқылы
әсер ететін
немесе
жасуша ішілік
болып екіге ажыратылады.
Мембрана арқылы әсер ететін дабылдық тҥрткілерге
ӛспелерді жоятын фактор (ӚЖФ) және CD95L молекуласы
жатады.
Бҧлар,
жасуша
мембранасындағы
сәйкес
рецепторларға әсер етіп, апоптоз дамуына әкеледі. Сонымен
бірге апоптоз жасушаның бӛлініп кӛбеюін және жетілуін
реттейтін ӛсу факторлары мен цитокиндердің, гормондардың
болмауынан да дамуы мҥмкін
Жасуша ішілік тҥрткілерге: жасуша ішінде Н
+
-, Са
2+
-
иондарының жиналып қалуы, бос радикалдар, жасуша ішіндегі
вирустар,
ядролық
рецепторлар
арқылы
әсер
ететін
гормондар
(глюкокортикоидтық,
минералокортикоидтық,
тиреоидтық гормондар) жатады. Жасуша ядросында ДНК
молекуласының
қалпына
келуінің
бҧзылуы
да
апоптоз
дамытады.
Жасуша бҥліністерінің тҥрлері.
Жасушаның бҥліністері: жіті және созылмалы, біріншілік
(тікелей себепкер ықпалдан) және салдарлық (себепкер
ықпалдан
пайда
болған
белсенді
биологиялық
әсерлі
заттардың ықпалдарынан), толық және ҥлестік (жасуша
бӛлшектерінің), қайтымды және қайтымсыз, спецификалық
және бейспецификалық болып ажыратылады.
Спецификалық
бҥліністер
деп
туындатқан
себепкер
ықпалға ғана тән ӛзгерістерді ҧғады.
Бҧндай бҥліністер
сирек кездеседі. Мәселен, осмостық қысымның кӛтерілуі
қандай
да
болмасын
жасушаның
ісінуіне,
қабығының
керілуіне және оның тҧтастығының бҧзылуына әкеледі. Қанда
әлдостеронның
деңгейі
кӛтерілуі
әртҥрлі
жасушаларда
натрий ионының жиналуына әкеледі. Жарақаттану кезінде
жасуша мембранасының жыртылуы, синил қышқылының әсерінен
цитохромоксидаза ферментінің белсенділігі жоғалуы осы
бҥліндіргіш әсерлерге ғана тән ӛзгерістер.
Кӛпшілік жағдайларда әртҥрлі бҥліндіргіш ықпалдар әсер
еткеннен кейін жасушаларда біркелкі ӛзгерістер дамиды.
Бҧндай ӛзгерістерді
Достарыңызбен бөлісу: |
