Веналық гиперемияның патогенезі мен салдарлары

261
Ишемия.
Ишемия (грек. іsсhеіп - бӛгеу, бӛгелу, hаіmаtаз - қан) 
- деп артериялық тамырлармен қанның ағза мен тіндерге 
келуі азаюдан немесе мҥлде болмауынан дамитын жергілікті 
қанайналымның бҧзылуын айтады.
Ишемияның себептері: 
● 
а
ртериялық 
тамырдың 
сыртынан 
(бӛгде 
затпен, 
тыртықпен, ӛспемен) қысылып қалуы (
компрессиялық ишемия
); 
● артериялық тамырдың ішінен тромбпен, эмболмен, 
дәнекер тінмен бітеліп қалуы (
обтурациялық ишемия
); 
● артериялық тамырдың жиырылып қалуы (
ангаоспазмдық 
ишемия
). 
Жан кҥйзелістері (қорқыныш, ҥрей, қайғы-қасірет), 
физикалық (суық температура, жарақат), химиялық (улы 
ӛнімдер), биологиялық (бактериялардың уыттары) т. б. қан 
тамырларын жиырылтатын жҥйкелерді қоздырып ангиоспазмдық 
ишемия дамуына әкеледі. Ангиоспазм мида қан тамырларының 
қимылдық орталығы тікелей қозғанда (миға қан қҥйылу, 
қабыну, ӛспе ӛсуі кездерінде, бас сҥйек ішінде қысым 
кӛтерілгенде) 
немесе 
шеткері 
ағзалардың 
аурулары 
кездерінде рефлекстік тҥрде дамуы мҥмкін. Мәселен, 
асқазан мен ішектердің, ӛт жолдарының, қуықтың, ӛкпенің 
аурулары жҥрек тамырларының рефлекстік жиырылуына әкелуі 
ықтимал. Содан коронароспазм дамиды. 
Ангиоспазмның негізінде тамыр қабырғаларындағы тегіс 
салалы ет жа-сушаларының жиырылуы жатады. Әртҥрлі 
(жҥйкелік, химиялык, физикалық т. б.) әсерлерден осы 
жасушалардың ішіне Са
2 
ионының тым артық енуі және 
олардың саркоплазмадан кальцийді жинақтайтын орындарға 
шығарылуы азаюы қан тамырларын жиырады. 
Ишемияның сыртқы кӛріністеріне:
● ағза мен тіннің бозаруы; 
● жергілікті температураның тӛмендеуі; 
● ауыру сезімі немесе қалыптан тыс бҧрмаланған (ағза 
мен мҥшелердің ҧйып қалуы, шаншу, орынсыз жыбырлау) сезім 
(парестезия); 
● ағзаның кӛлемі мен серпімділігінің тӛмендеуі; 
● ағза қызметінің бҧзылуы – жатады. 
Бҧл әйгіленімдер ишемияның нәтижесінде ағзалар мен 
тіндерде 
микроциркуляцияның 
бҧзылыстарынан 
дамиды. 
Оларға: 
● ағып келетін қан азайғандықтан тамырлардың ішіндегі 
қан қысымы тӛмендеуі 
● майда тамырларда қанның ағу жылдамдығы баяулауы 
немесе мҥлде тоқтауы 
● қызмет атқаратын қылтамырлардың азаюы 
● қылтамырлар арқылы сҧйық сҥзілуі азаюы 

262
● лимфа ағып шығуы тӛмендеуі - жатады.
Осылай 
ишемияның 
нәтижесінде 
тіндердің 
қоректік 
заттармен, 
оттегімен 
қамтамасыз 
етілуі 
бҧзылады, 
тіндерден 
зат 
алмасудың 
қалдық 
ӛнімдері 
сыртқа 
шығарылмайды. Ишемияга іліккен ағзаның қызметі мен 
қҧрылымында ӛзгерістер пайда болады, зат алмасу ҥрдістері 
бҧзылады. Бҧл бҧзылыстардың қарқыны ишемияның ҧзақтығына, 
орналасқан 
жеріне, 
гипоксияның 
дәрежесіне, 
қосалқы 
қанайналымның жағдайларына т. б. байланысты. Толық 
обтурациялық немесе компрессиялық ишемиялар ангиоспазмдық 
ишемияға қарағанда біршама ауыр ӛтеді. Тез дамитын және 
ҧзаққа созылған ишемия, қысқа мерзімді және баяу дамитын 
ишемияларға қарағанда, ауыр бҥліністерге әкеледі. Ишемия 
мида, жҥректе ең ауыр ӛзгерістер туындатады. Бірнеше 
минӛттің 
ішінде 
жасушалардың 
мембраналары, 
митохондрийлары бҥлініп, олардың тарақшалары (кристалары) 
жоғалады, бӛлшектенеді. Эндоплазмалық ретикулумдары мен 
жасуша ядросы ыдырайды. Содан жасушалар тіршілігін 
жоғалтып, инфаркт дамиды (10-сызбанҧсқа). 
Ишемияның нәтижесінде некроздың дамуы немесе дамымауы 
ағза мен тіндердегі қосалқы қанайналым жағдайларына 
байланысты болады. Артериялық тамыр бітелгеннен кейін 
бірден ишемия ошағына қан қосалқы тамырмен келіп тҥседі. 
Оның қорғаныстық,-икемделістік маңызы ҥлкен. Қосалқы 
қанайналымды 
ишемияға 
ҧшыраған 
ағза 
бӛлшегінің 
айналасындағы сау тіндерде орналасқан артериялардың 
тармақтары мен бітелген артерия тармақтарының ӛзара 
байланыстары (анастомоздары) қамтамасыз етеді. Ишемия 
ошағына қосалқы тамырлармен қан келу ҥшін ағзаға келетін 
артерияның саңылауы белсенді тҥрде кеңуі қажет. Онда зат 
алмасу ҥрдістері бҧзылуынан қышқыл ӛнімдер жиналады. Олар 
кӛрші сау артерияларды және олардың тармақтарын кеңітеді. 
Бҧл артериялар бітелген артериялардың тармақтарымен 
байланысып, ағзаның қанмен қамтамасыз етілуін қалпына 
келтіруі ықтимал. Бҧндай жағдайларда ағза тіршілігін 
сақтап қалады. Осыған байланысты кейбір ағзаларда (жҥрек, 
бҥйрек, кӛкбауыр) бҧл қосалқы қанайналым тым аз дамыған 
болады. Сондықтан бҧл ағэаларда ақ инфаркт дамиды. 
Ӛйткені артерия бітелгеннен кейін бҥл тамырдың тармақтары 
қатты жиырылады. Қосалқы тамырлармен ишемия ошағына қан 
тҥспейді. Кейбір тіндерде (ӛкпе) қосалқы қанайналым дамуы 
жеткіліксіз болады. Сондықтан ишемия ошағына қан аз 
мӛлшерде, ақырындап қылтамырлар арқылы келеді де, қан 
айналымды 
қалпына 
келтіре 
алмайды. 
Осыдан 
келіп 
қанайналым бҧзылған ағзада некроз дамиды да, эритроциттер 
қылтамырларда жиналып қалады. Артынан олар диапедез 

жүктеу/скачать 6,76 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: