Педагогика факультеті «Педагогика және психология» кафедрасы
жүктеу/скачать 1,69 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Қабылдаудың тұтастығы
- Қабылдаудың мағыналығы
| Қабылдаудың тұрақтылығы – (константтылығы) деп өзгерген сыртқы жағдайларға қарамастан, заттың кейбір қасиеттерінің біртекті сақталуын айтамыз. Көбінесе зат түрі, түсі көлемі, формасы.
Қабылдаудың тұтастығы – заттарды тұтастай қабылдау. Қабылдау обьектісі жекеше қасиеттерден, жеке бөліктерден тұрғанымен, біз оларды бүтіндей тұтастай қабылдаймыз. Мысалы, әуеннің алғашқы ырғағы естілгенде өандай әуен екенін тұтас қабылдау. Қабылдаудың мағыналығы – қабылданған нысанның тұтас, оның мәні сөзбен беріледі, мазмұны мағыналығымен тұжырымдалады. Қабылдау нәтижесінің жеке психикалық өміріне, оның тұлғалық ерекшелігіне тәуелділігі апперцепция деп атайды. Қабылдау барысында адамның өткен өмір тәжірибесі үлкен роль ойнайды. Әрқашан да қабылданатын затқа не құбылысқа қабылдау сәйкес келе бермейді. Қабылдау нәтижесінің жеке психикалық өміріне, оның тұлғалық ерекшелігіне тәуелділігі апперцепция деп атайды. Түрлі себептерге байланысты шындықтағы обьектілерде қате қабылдауды иллюзия деп атайды. Иллюзиялар сан алуан себептерге байланысты пайда болады. Көру қабылдауда иллюзиялар жиі кездеседі. Көру қабылдау барлық адамдарда болады. Түрлі себептерге байланысты шындықтағы обьектілерді қате қабылдауды иллюзия деп атайды.Иллюзияның түрлері өте көп.Соның ішінде көру қабылдауында иллюзиялар жиі кездеседі.Бұл көбінесе заттардың кеңістікке орналасу жағдайын адамның жөнді білмеуінен туады.Көру иллюзияларына:контраст,перспектива,қашықтық,заттың жоғары жағын артық бағалау,түзу кесіндінің ығысу иллюзиясы т.б жатады.Мәселен,перспектива иллюзиясын алайық.Айталық үш бағананың биіктігі бірдей дейік.Ал көріп тұрған кезінде олардың ең әрідегісі бәрінен үлкенсияқты болып көрінеді.Мұның себебі-нәрсе алыстаған сайын оның бейнесі кішірейе беретіндіктен,нәрсе өзінен кішкентай нәрсенің қасында тұрса-үлкейіп,үлкен нәрсемен қатар тұрса-кішірейіп көрінеді.Иллюзияларды адамның жүйке жүйесінің ауруға шалдығуынабайланысты туатын заттардың жалған,теріс бейнелері-галлюциналардан ажырату керек.Иллюзиялар аффективті,вербальді және парейдалигалық болып 3-ке бөлінеді.Аффек-тивті (аффект-аз уақыт су мерзімді қатты эмоционалды қозу).Бұл жағдайда тіпті ілгіште ілініп тұрған киім де ұры болып,ал жай өтіп бара жатқан кісі де өлтіруші болып көрінуі мүмкін.Вербалды-бұл иллюзия айналадағы адамның әңгімесінің мазмұнын қабылдауға негізделеді.Бұл әңгімелер сол адам оның жаман қылықтары туралы,оны жәбірлеу туралы айтып жатқан сияқты көрінеді.Парейдалигалық иллюзиялар өте қызық және танымды болып табылады.Оған обойдағы өрнектер,төбедегі және сынып кеткен жарылып кеткен жерлер әр түрлі көлеңкелеу ашық түсті картинкалар сияқты,ертегінің кейіпкерлері,фантастикалық құбылыстар,таңғажайып өсімдіктер түрінде қабылданады.Қабылдаудың адамның жалпы психикалық тұрмысы мен өткен тәжірибесінің мазмұнына байланыстылығын апперцепция дейді.Апперцепция тұрақты және уақымша болып 2-ге бөлінеді.Тұрақты апперцепция адам-ның қызығуы мен мамандығы,білімі мен дүниетанымына байланысты болып отырады.Мәсе-лен «түбір» деген сөзді әр адам түрліше қабылдау мүмкін.Тіл маманы осы сөзді ести салысы-мен сөздің түбірі жайлы айтқысы келеді.Ал ботаник болса,шөптің түбірін,математик санның түбірін айтып беретідігі белгілі.Апперцепция затты түрлі жағынан бағалай алу,адамның оны өзіншеталқылап,өзінше көзқарасын білдіре алуы.Әр түрлі иллюзиялардың негізінде адам жақсақ пікірде болады,мұны уақытша апперцепция дейді. Қабылдау барысында адамның өткен өмір тәжірибесі үлкен роль ойнайды. Әрқашан да қабылданатын затқа не құбылысқа қабылдау сәйкес келе бермейді. Түрлі себептерге байланысты шындықтағы обьектілерде қате қабылдауды иллюзия деп атайды. Иллюзиялар сан алуан себептерге байланысты пайда болады. Көру қабылдауда иллюзиялар жиі кездеседі. Көру қабылдау барлық адамдарда болады. Жүйке жүйесінің ауруға шалдығуына байланысты жалған теріс, бұрмаланған бейнелер туындайды. Мұндайдағы қабылдау галлюцинация деп аталады. жүктеу/скачать 1,69 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|