Қандай да бір заңдылықтардың байланысын байқалатын шарттарды педагогикалық құбылыстан бөлу.
Педагогикалық эксперименттің табиғи және лабораториялық түрлерімен ерекшеленеді. Алғашқы жағдайда эксперимент жай ғана табиғи жағдайларда оқыту мен тәрбиелеу мектепте, сыныпта өткізіледі. Зерттеуші әрекеттің бастапқы күйін байқайды. Оқушылардың тәртібін басқа да мінездерімен де ғылыми зерттеудің мазмұны шығады. Содан кейін зерттеушінің өзі немесе мұғалім мазмұндағы, формасындағы оқу-тәрбие әдістеріндегі іс-әрекетіндегі өзгерістерді сипаттайды.
Содан кейін тәрбиенің деңгейі, дамуы, қайтадан оқытылады немесе оқушылардың оқуындағы жетістіктерді және табиғи жағдайдағы жүйенің өлшеміне тиімді ауыстырылатын қорытынды жасайды.
Педагогикалық тәжірибені дайындығы мен өткізілу этапы, әр этаптың мәні Тәжірибенің этаптары оның кейбір бөлімдерін және кезектілігін анықтайды. Әр бөлімде болжауда қарастырылған шаралардың жүзесін асыруға мүмкіндік береді және нақты уақыт интервалында өтетін әрекеттің кезектілігін белгілейді. Түзету және оларды бағалау және аралық нәтижелерді белгілеу этаптардың қызметі ретінде қарастырылады. Осы мәселені қарастыру кезінде мынаған назар аудару керек.
1. Аналитикалық этап: Мектепте ке-келген арнайы эксперименттің қажеттілігі.
2. Диагностикалық этап: Мұғалімдердің басқару жетекшілерінің қиындықтарын талдау, мәселе бойынша оқыту тәрбиелеупроцесінің жағдайын талдау,
3. Болжау этапы: Мақсатын қою, тәжірибенің міндеттерін дұрыс болжау, жаңа технология бойынша модельдер құру. Болжаудың құрылымы, болжауда күткен нәтижелер және де болатын заңдылықтардың қыңырлық қасиетін жоғалту.
4. Ұйымдастыру этапы: Тәжірибенің материалдық базаға дайындығын, қаржылай дайындығын қамтамасыз етілуін басқару, материалды эксперимент жүргізетін мұғалімдердің дайындығы, консультантардың ғылыми жетекшілердің дайындығын ұйымдастырылуын қамтамасыз етеді.
5. Практикалық этап: жүйелік өлшемдердің іске асуы, жаңа технологиялардың іске асыруы. (әдістер, жүйе, және өлшем т.б).
6. Жалпылау этап: мәліметтерді өңдеу, тәжірибеге қойылған мақсаттардың нәтижелердің анализі, нәтижелердің түзете отырып болжау қатынасы (жаңа технологияларды, модельдер) тәжірибелердің нәтижелердің баяндау және қағаз бетіне тіркеу.
7. Енгізу этап: жаңа әдістемені педагогикалық ұжымға тіркеу немесе басқару процесі ретінде енгізу. Эксперимент барысындағы ұжымның тәжірибелерін іске асыру.
Эксперимент нәтижесі: тәжірибелік жүйенің шаралардың нәтижелерін жүзеге асыру; жағдайлардың эксперимент нәтиже берген сипаттамасы; эксперименттік әсердің субъективтік ерекшеліктерін белгілеу; уақыт туралы мәлімет; экспериментті жүргізу мен ұйымдастыру сынақтан босатылады: Зерттеушіге жалпы эксперименттің талаптарын мектепте, ауданда және лайықты ғылыми жұмыста басқаруға, оқытуға, тәрбиелеуге дайын екенін көрсетеді. Ғылыми зерттеу жұмысына болысу.
Тәжірибелік үрдіс жұмысы көп, үздіксіз зерттеудің динамикалық бөлігі. Оны тоқтату мүмкін емес. Тәжірибе жоспарланған үзілістерді болдырмайды. Тәжірибе барысында зерттеуге міндетті:
Үздіксіз талаптарды қолдау, тәжірибе мен ритімнің өзгемеуін қамтамасыз ету, тәжірибенің бақылау ұжымы мен сәйкестілігі мен айырмашылығын көрсету.
Басқару жағдайлары мен фактілерді өзгерту және реттеу соңғы нәтижелерге бағытты әсер етеді.
Тәжірибелік үрдісті бағалау, өлшеу, бөлу., белгілеу жүйелі жүргізеді.
Тәжірибемен қатар алғашқы факті материалды жүйелі түрде қайта құру.