Пән: Биология, Бөлім: III тарау. Сабақтың бойлап және жуандап өсуі

1.Өте тез өсетін ағаш емес өсімдік:

A.Қияр

B.Австралия орхидеясы

D.Қарағай

E.Жүзім

Өсу – тіршіліктің белгісі. Өсу жылдамдығы барлық өсімдіктерде бірдей емес. Мысалы, ағаштар баяу өссе, бамбук (ол ағаш емес) өте тез өседі. Сабан сабақтың әрбір буынаралықтарының түбінде түзуші ұлпа болады. Өсуі күндіз де, түнде де қарқынды жүреді.

2.Қолтық бүршіктерден:

A.Шөптер, өркендер дамиды

B.Жанама тамырлар дамиды

C.Жемістер дамиды

D.Бұтақтар, тамырлар дамиды

E.Бұтақтар (жанама өркендер) дамиды

Қолтық бүршіктерден бұтақтар (жанама өркендер) дамиды. Үлкен қалаларда, демалыс орындарындағы ағаштар мен бұталардың ұштарын шырпып белгілі пішінге келтіреді.

3.Камбий:

A.Соратын ұлпаға жатады

B.Қорға жинайтын ұлпаға жатады

C.Түзуші ұлпаға жатады

D.Сүзгілі ұлпаға жатады

E.Өткізгіш ұлпаға жатады

Камбий түзуші ұлпаға жатады. Камбийдің бір маусым ішінде бөлінген жас жасушалары қабық пен сүрекке қарай ығысады. Сүрек бөліміне ығысқан жасушалар тобы көбірек болғандықтан сүрек қабаты қалыңдау болады. Бұл құбылыс жыл сайын қайталанатындықтан сабақ жуандай береді.

4.Ағаш діңінің көлденең кесіндісіндегі жылдық шеңберден:

A.Жапырақтардың тіршілігін

B.Сүзгілі жасушалар тіршілігін білуге болады

C.Ағаштағы бүршіктердің тіршілігін

D.Тіршілік жағдайының қолайлы, қолайсыз болғандығын

E.Ағаштағы гүлдердің тіршілігін

Ағаш діңінің көлденең кесіндісіндегі жылдық шеңберден тіршілік жағдайының қолайлы немесе қолайсыз болғандығын аңғаруға болады: жылына бір шеңбер түзілетіндіктен, жылдық шеңберге қарап, өсімдіктің жасын анықтайды.

5.Органикалық заттар қабықтағы:

A.Ағаштағы бүршіктер арқылы қозғалады

B.Сабақтың қабығы арқылы қозғалады

C.Жапырақтардың талшықтары арқылы қозғалады

D.Ағаштағы гүлдер арқылы қозғалады

E.Тін талшықтары (сүзгілі түтік) арқылы қозғалады

Жарықта жапырақтағы крахмал суда ерімейтіндіктен, крахмал күйінде сабақ бойымен қозғалмайды. Крахмал қантқа айналуы керек. Қант суда жақсы еритіндіктен қабықтағы сүзгілі түтіктер арқылы өсімдіктің барлық мүшелеріне барады. Органикалық заттар қабықтағы тін талшықтары (сүзгілі түтік) арқылы қозғалады.

6.Сабақтың сояуға айналып, түрін өзгертуінің себебі:

A.Түрін өзгерткендіктен

B.Жай сабаққа айналуынан

C.Ылғал жетіспегендіктен

D.Түрі әр түрлі болғандықтан

E.Күрделі сабақ болғандықтан

Долана ағашының сояуын бөліп алу өте қиын. Сүрегі ілесе жұлынады. Сабақтың сояуға айналып, түрін өзгертуінің себебі: 1) ылғал жетіспегендіктен; 2) жабайы өсетіндіктен, қолайсыз жағдайға бейімделуден.

7.Шырынды сабақтар:

A.Бидайық, қоңырбас

B.Сүмбілшаш, қоңырбас

C.Кактус, сүттіген

D.Пияз, сарымсақ

E.Бүлдірген, шыршай

Шырынды сабақтар кактус, сүттіген өсімдіктерінде болады. Ылғал жетіспегендіктен бұл өсімдіктер сабақтарына су және онда еріген заттарды жинайды, жасыл түсті болғандықтан органикалық заттар сабақтарында түзіледі.

8.Түрі өзгерген, үлкен, алып бүршік:

A.Кактус, сүттіген

B.Сүмбілшаш, қоңырбас

C.Кауданды (кочан) қырыққабат

D.Бүлдірген, шыршай

E.Пияз, сарымсақ

Кауданды (кочан) қырыққабат түрі өзгерген, үлкен, алып бүршікке жатады. Жан-жағындағы қоршап жатқан шырынды жапырақтарының ішкі жағында орналасқандары ақшыл түсті. Қауданын дәл ортасынан қақ жарып қарасақ, алып бүршік екенін ажырату қиын емес.

9.Түйнектің сыртын:

A.Тоз қабық қаптайды

B.Бүршік қаптайды

C.Тамырсабақ қаптайды

D.Сояу, тоз қабық қаптайды

E.Түйнектң өсінділер қаптайды

Түйнектің сыртын тоз қабық қаптайды. Картоп өсімдігінің түбіне топырақты неғұрлым көбірек үйіп түптесе, соғұрлым түйнектер көбірек түзіледі.

10.Картоп жемісі:

A.Жидек жеміс

B.Жидек, алмұрты жеміс

C.Бүршік жеміс

D.Тамырсабақты жидек жеміс

E.Түйнекті жидек жеміс

Картоп жемісі – жидек жеміс, жер асты түйнегі түрін өзгерткен өркен. Жер асты түйнекке жер алмұрты (топинамбур) жатады.

Пән: Биология, Бөлім: III тарау. Сабақ бойымен қоректік заттардың қозғалуы

1.Жапырақтағы крахмал суда ерімейтіндіктен:

A.Құрғақ күйінде сабақ бойымен қозғалмайды

B.Қант күйінде сабақ бойымен қозғалмайды

C.Крахмал күйінде сабақ бойымен қозғалмайды

D.Сұйық күйінде сабақ бойымен қозғалмайды

E.Қоймалжың күйінде сабақ бойымен қозғалмайды

Жарықта жапырақтағы крахмал суда ерімейтіндіктен, крахмал күйінде сабақ бойымен қозғалмайды. Крахмал қантқа айналуы керек. Қант суда жақсы еритіндіктен қабықтағы сүзгілі түтіктер арқылы өсімдіктің барлық мүшелеріне барады.

2.Органикалық заттар қабықтағы:

A.Қабыршақтар арқылы қозғалады

B.Гүлдер арқылы қозғалады

C.Тін талшықтары (сүзгілі түтік) арқылы қозғалады

D.Тамыр арқылы қозғалады

E.Ағаш талшықтары арқылы қозғалады

Органикалық заттар қабықтағы тін талшықтары (сүзгілі түтік) арқылы қозғалады. Қабығы кесілген бұтақта қосалқы тамырлар кесілген жерінің жоғарғы жағынан шығады. Кесілген жердің төменгі жағында тамырлар пайда болмайды. Қоректік зат кесілген жерден төмен қарай өте алмайды. Ал қабығы кесілмей салынған бұтақта қосалқы тамырлар бұтақтың ұшынан дамиды. Бұл органикалық заттар тек қабықпен қозғалатынын дәлелдейді.

3.Өсімдіктің өсе бастаған жас мүшелерінің қорегіне жұмсалады:

A.Қатты заттар

B.Желім заттар

C.Қоймалжың заттар

D.Органикалық заттар

E.Құрғақ заттар

Органикалық заттар өсімдіктің өсе бастаған жас мүшелерінің қорегіне жұмсалады. Қорекке ортақ етпей, күнбағыс, жүгері, қызанақ сияқты өсімдіктердің түбінен қаулап шыққан артық өркендерін жұлады. Жапырақ қолтығынан шыққан өркендерді де жұлып тастайды. Мұндай жағдайда жүгерінің собығы, күнбағыстың себеті өте ірі болады.

4.Су мен минералды заттар сабақтың:

A.Жапырағымен қозғалады

B.Тамырымен қозғалады

C.Сүрек қабатымен қозғалады

D.Қабықша қабатымен қозғалады

E.Тамыр оймақшасымен қозғалады

Боялған суға салынған өркеннің жапырағы мен гүлін ұстарамен көлденеңінен және ұзынынан теңдей екіге қақ жарып қараса (ұлғайтқыш әйнекті пайдаланып). Қабық пен өзек қабаты боялмай, тек сүрек қабатының боялғаны байқалады. Бұл тәжірибеден су мен минералды тұздар сабақтың сүрек қабатымен қозғалатынын білеміз.

5.Жүгерінің собығы, күнбағыстың себеті өте ірі болуы үшін:

A.Жапырақ қолтығынан шыққан өркендерді жұлып тастайды

B.Қабықша қолтығынан шыққан өркендерді жұлып тастайды

C.Сабақ қолтығынан шыққан өркендерді жұлып тастайды

D.Сүрек қолтығынан шыққан өркендерді жұлып тастайды

E.Тамыр қолтығынан шыққан өркендерді де жұлып тастайды

Органикалық заттар өсімдіктің өсе бастаған жас мүшелерінің қорегіне жұмсалады. Қорекке ортақ етпей, күнбағыс, жүгері, қызанақ сияқты өсімдіктердің түбінен қаулап шыққан артық өркендерін жұлады. Жапырақ қолтығынан шыққан өркендерді де жұлып тастайды. Мұндай жағдайда жүгерінің собығы, күнбағыстың себеті өте ірі болады.

6.Су мен минералды тұздар сабақтың қай қабатының бойымен жылжиды?

A.Қабықтың бойымен

B.Тамырдың бойымен

C.Түзуші ұлпаның бойымен

D.Сүректің бойымен

E.Өзектің бойымен

Су мен минералдық заттар сүрек бойымен қозғалады. Тәжірибе жасау арқылы, сүрегі алып тасталған өсімдіктің тез қурап қалатынын көруге болады.

7.Жарықтың әсерінен крахмал өсімдіктің қай бөлімінде түзіледі?

A.Тамырда

B.Жапырақта

C.Сабақта

D.Жемісте

E.Түйнекте

Жарықтың әсерінен жапырақта крахмал түзіледі. Ол суда ерімейтіндіктен, сабақ бойымен қозғалмайды.

8.Тамыр қысымына байланысты сабақ бойымен не көтеріледі?

A.Органикалық заттар

B.Қанттар

C.Су

D.Майлар

9.Органикалық заттар қозғалатын тін талшықтары немесе сүзгілі түтіктер қайда орналасқан?

A.Сүректе

B.Камбийде

C.Өзекте

D.Тамырда

E.Қабықта

Органикалық заттар қабықтағы тін талшықтары арқылы қозғалады. Суда еріген қоректік заттар осы сүзгілі түтіктер арқылы өсімдіктің барлық мүшелеріне барады.

10.Күнбағыс, жүгері, қызанақ сияқты өсімдіктердің түбінен қаулап шыққан артық өркендерді неліктен жұлып тастайды?

A.Өсімдіктердің тамырын шірітіп жібермеуі үшін

B.Өсімдіктердің жанындағы орындарды босату үшін

C.Өркендердің ары қарай өз бетінше дамуы үшін

D.Күн көзін көлеңкелемеуі үшін

E.Қорекке ортақ етпеу үшін

Қорекке ортақ етпеу үшін күнбағыс, жүгері, қызанақ сияқты өсімдіктердің түбінен қаулап шыққан артық өркендерді жұлып тастайды. Жапырақ қолтығынан шыққан өркендерді де жұлып тастайды. Мұндай жағдайда жүгерінің собығы, күнбағыстың себеті өте ірі болады.

Пән: Биология, Бөлім: III тарау. Сабақтың түрөзгерістері

1.Долана, жабайы алмұрт, жабайы алма ағаштарындағы тікенекті сояулары:

A.Түрін өзгерткен бұтақ

B.Түрін өзгерткен сабақ

C.Түрі өзгерткен тамыр

D.Түрін өзгерткен өркен

E.Түрін өзгерткен жапырақ

Долана, жабайы алмұрт, жабайы алма ағаштарындағы тікенекті сояулары түрін өзгерткен сабақ. Сояу сабақтың бұтақтарына жатады. Долана ағашының сояуын бөліп алу өте қиын. Сүрегі ілесе жұлынады. Сабақтың сояуға айналып, түрін өзгертуінің себебі: 1) ылғал жетіспегендіктен; 2) жабайы өсетіндіктен, қолайсыз жағдайға бейімделуден

2.Шырынды сабақтар:

A.Қарағаш, сүттіген өсімдіктерінде болады

B.Кактус, сүттіген өсімдіктерінде болады

C.Герань, раушан өсімдіктерінде болады

D.Гегань, түймедақ өсімдіктерінде болады

E.Кактус, алма өсімдіктерінде болады

Шырынды сабақтар кактус, сүттіген өсімдіктерінде болады. Ылғал жетіспегендіктен бұл өсімдіктер сабақтарына су және онда еріген заттарды жинайды, жасыл түсті болғандықтан органикалық заттар сабақтарында түзіледі.

3.Кауданды (кочан) қырыққабат:

A.Саны өзгерген, үлкен, бүршікке жатады

B.Сабағы өзгерген, алып бүршікке жатады

C.Түрі өзгерген, үлкен, алып бүршікке жатады

D.Тамыры алып бүршікке жатады

E.Үлкен, жуан алып бүршікке жатады

Кауданды (кочан) қырыққабат түрі өзгерген, үлкен, алып бүршікке жатады. Жан-жағындағы қоршап жатқан шырынды жапырақтарының ішкі жағында орналасқандары ақшыл түсті. Қауданын дәл ортасынан қақ жарып қарасақ, алып бүршік екенін ажырату қиын емес. Қырыққабат – 2 жылдық өсімдік, бірінші жылы қаудан түзсе, екінші жылы ұзын сабақ, гүл шығарып, жеміс береді. Жемісі құрғақ, бұршаққын деп аталады, сондықтан қырыққабаттың қауданы жеміс емес.

4.Тамырсабақ, түйнек, пиязшық:

A.Түрін өзгерткен жер асты өркендерге жатады

B.Үлкен, түрін өзгерткен жуан алып бүршікке жатады

C.Сабағы өзгерген, алып бүршікке жатады

D.Саны өзгерген, үлкен, бүршікке жатады

E.Түрі өзгерген, үлкен, алып бүршікке жатады

Тамырсабақ, түйнек, пиязшық түрін өзгерткен жер асты өркендерге жатады. Тамырсабақтың буын аралығының ұзын немесе қысқа болуына байланысты ұзын тамырсабақты, қысқа тамырсабақты өсімдіктер деп бөлінеді. Тамырсабақтар – жатаған (бидайық, қоңырбас, бетеге), қысқарған (бүлдірген, шыршай), шырынды (қырлышөп, құртқашаш), түйнек тәрізді (канна) деп бөлінеді. Тамырсабақта қоректік заттар қоры мол жиналатын дықтан суыққа өте төзімді.

5.Тамырсабақ:

A.Тамыр шығармайтын көп жылдық жер асты өркен

B.Жеміс беретін көп жылдық жер асты өркен

C.Сабақ шығаратын көп жылдық жер асты өркен

D.Жапырақ шығармайтын көп жылдық жер асты өркен

E.Гүл шығармайтын көп жылдық жер асты өркен

Тамырсабақ – жапырақ шығармайтын көп жылдық жер асты өркен. Тамырсабақтың тамырдан айырмашылығы: 1) тамырсабақтың ұшында – бүршік, ал тамыр ұшында оймақша болады; 2) тамырсабақ буын және буын аралығынан тұрады.

6.Жер асты қолтық бүршіктен дамитын өркеннің ұшындағы бүршік:

A.Жеміс

B.Жапырақ

D.Түйнек

7.Түрін өзгерткен шырынды, қысқарған жер асты өркен:

A.Пиязшық

B.Сабақ

D.Жеміс

8.Тамырсабақта қай салаларда пайдаланатын әр түрлі заттар қорға жинақталады?

A.Медицина мен тоқыма өнеркәсібі

B.Машина жасау өнеркәсібі

C.Жеңіл және тамақ өнеркәсібі

D.Өнеркәсіп пен медицинада

E.Қағаз жасау өнеркәсібі

Тамырсабақта өнеркәсіп пен медицинада пайдаланатын әр түрлі заттар қорға жиналады. Мысалы, бояғыш заттар, эфир майы мен ұшқыш қышқылдары бар шүйіншөп, қант, крахмал және т.б.

9.Картоптың жемісі қандай?

A.Бұршаққап

B.Сүйекті жеміс

C.Құрғақ жеміс

D.Түйнек

10.Жер асты пиязшықты өсімдіктерге төмендегілердің қайсысы жатады?

A.Лалагүл

B.Құртқашаш

C.Долана

D.Бидайық

E.Картоп

Пиязшық – түрін өзгерткен шырынды, қысқарған жер асты өркені. Пиязшықтар жер астында да, жер үстінде де дамиды. Жер асты пиязшықты өсімдіктерге – пияз, сарымсақ, сүмбілшаш, лалагүл, бәйшешек жатады.

Пән: Биология, Бөлім: IV тарау. Жапырақ. Жапырақтың ішкі құрылысы

1.Жапырақтың қызметі:

A.Көбеюге қатыспау

B.Азот шығару

C.Органикалық зат түзбеу

D.Органикалық заттарды қорға жинау

E.Органикалық заттарды ыдырату

Қызметі: 1) ауадан көмірқышқыл газы мен су буын сіңіріп, жарықтың әсерінен органикалық зат түзу (фотосинтез); 2) жасушадағы артық суды буландыру; 3) газ алмастыру; 4) органикалық заттарды қорға жинау; 5) көбеюге қатысу.

2.Қынапты жапырақтар:

A.Аршада, қамыста, балдырғанда, күріште

B.Шыршада, бидайда, жүгеріде, қамыста

C.Қарағайда, бидайда, балдырғанда, күріште

D.Бидайда, жүгеріде, қамыста, балдырғанда, күріште

E.Шырмауықта, жүгеріде, күріште

Қынапты жапырақтар – бидайда, жүгеріде, қамыста, балдырғанда, күріште және т. б. болады.

3.Жапырақтың өсуі, тіршілік ету ұзақтығы:

A.Өсуі 25-30 күнге созылады

B.Өсуі 10-20 күнге созылады

C.Өсуі 30-40 күнге созылады

D.Өсуі 15-18 күнге созылады

E.Өсуі 20-25 күнге созылады

Жапырақтың өсуі, тіршілік ету ұзақтығы. Жапырақ ағаштың бір жылдық өркенінде түзіледі. Алдымен жапырақ ұшынан өседі. Өсуі 30-40 күнге созылады

4.Саусақ салалы күрделі жапырақты өсімдіктер:

A.Беде, бөрібұршақ, қарасора

B.Асбұршақ, бөрібұршақ, қарасора

C.Терек, бөрібұршақ, қарасора

D.Атбас талшын, бөрібұршақ, қарасора

E.Соя,бөрібұршақ, қарасора

Саусақ салалы күрделі сағақта 5-7, одан да көп жапырақшалар саусаққа ұқсап бір жерден таралып орналасады, мысалы: атбас талшын, бөрібұршақ, қарасора.

5.Жұп қауырсындылар:

A.Терек, сары қараған, чина, қоянбұршақ

B.Бидай, сары қараған, чина, қоянбұршақ

C.Соя, қарабидай, жүгері, арпа

D.Сары қараған, чина, қоянбұршақ, жүгері

E.Асбұршақ, сары қараған, чина, қоянбұршақ

Жапырақша саны жұп болса жұп қауырсынды, тақ болса тақ қауырсынды күрделі жапырақ дейді. Жұп қауырсындылар – асбұршақ, сары қараған, чина, қоянбұршақ.

6.Жапырақтары қауырсын тәрізді торлы жүйкелі өсімдіктер:

A.Жолжелкен, тал, терек, алма, алмұрт

B.Інжугүл, жолжелкен

C.Үйеңкі, үпілмәлік (кенедән), бегония

D.Бидай, жүгері өсімдіктері

E.Тал, терек, алма, алмұрт

Қауырсын тәрізді торлы жүйкелену негізгі орталық жүйкенің жан-жағынан жанама жүйкелер теңдей таралады. Майда жүйкелері торлап жатады ( тал, терек, алма, алмұрт ағаштарының жапырақтары).

7.Жапырақтары параллель (қатарласа) жүйкелі өсімдіктер:

A.Тал, терек, алма, алмұрт

B.Үйеңкі, үпілмәлік (кенедән), бегония

C.Бидай, жүгері өсімдіктері

D.Інжугүл, жолжелкен

E.Тал, терек, алма, алмұрт

Параллель (қатарласа) жүйкеленуде жүйкелер жапырақтың ұшына дейін қатарласа созылады (бидай, жүгері өсімдіктері).

8.Жарық мол түсетін үстіңгі өңнің астына жанаса жататын жасуша:

A.Бос жасушалар

B.Торлы жасушалар

C.Бағаналы жасушалар

D.Жанаспалы жасушалар

E.Астыңғы жасушалар

Бағаналы жасушалар жарық мол түсетін үстіңгі өңнің астына жанаса жатады. Бағана тәрізді ұзын, бір-біріне тығыз орналасқандықтан осылай аталады.

9.Жасушалары тығыз орналаспай арасында кеңістіктері болатын:

A.Бағаналы жасушалар

B.Астыңғы жасушалар

C.Жанаспалы жасушалар

D.Бопылдақ жасушалар

E.Торлы жасушалар

Жасушалары тығыз орналаспай арасында кеңістіктері болса – борпылдақ жасушалар деп аталады. Жапырақ жүйкелері де осы қабатта. Су мен минералды заттар жапыраққа жүйке арқылы өтеді.

10.Күн сәулесі мол түсетін жерлерде өсетін өсімдіктердің жапырақтарында:

A.Астыңғы жасушалар саны көп

B.Торлы жасушалар саны көп

C.Бағаналы жасушалар саны көп

D.Бопылдақ жасушалар саны көп

E.Жанаспалы жасушалар саны көп

Күн сәулесі мол түсетін жерлерде өсетін өсімдіктердің жапырақтарында бағаналы жасушалар 2-3 қатар болып орналасқан. Жанаспалы жасушалар саны көп. Көлеңкеде өсетін өсімдіктердің жапырақтарында бағаналы жасушалар 1-2 қатар немесе тіпті болмайды. Хлоропластары ірі, хлорофилдері көп.

Пән: Биология, Бөлім: IV тарау. Жапырақта органикалық заттардың жарықта түзілуі

1.Жапыраққа күн сәулесі түскенде:

A.Өзекті жасушалар ауадан көмірқышқыл газын сіңіреді

B.Жасушалар ауадан көмірқышқыл газын сіңіреді

C.Өткізгіш жасушалар ауадан көмірқышқыл газын сіңіреді

D.Жанаспалы жасушалар ауадан көмірқышқыл газын сіңіреді

E.Хлоропластар ауадан көмірқышқыл газын сіңіреді

Жапыраққа күн сәулесі түскенде хлоропластар ауадан көмірқышқыл газын сіңіреді. Жарықтың әсерінен хлоропластарда күрделі процесс жүреді.

2.Фотосинтез:

A.Жасушалардың қатысуымен көмірқышқыл газын сіңіреді

B.Күн энергиясының қатысуымен болатын құбылыс

C.Оттегімен байытады

D.Өткізгіш жасушалар қатысуымен болатын құбылыс

E.Хлоропластардың қатысуымен болатын құбылыс

Ауаны көмірқышқыл газынан тазартып, оттегімен байытады. Күн энергиясының қатысуымен болатын құбылысты фотосинтез дейді.

3.Өсімдіктердегі қанттың түзілуі:

A.Жасушалардың қатысуымен көмірқышқыл газын сіңіреді

B.Көмірқышқыл газының қатысуымен тек тамырда болады

C.Тамырдың қатысуымен болатын құбылыс

D.Жарық, су, көмірқышқыл газының қатысуымен тек хлоропластарда болады

E.Сабақтың қатысуымен болатын құбылыс

Өсімдіктердегі қанттың түзілуі жарық, су, көмірқышқыл газының қатысуымен тек хлоропластарда болады.

4.Көмірқышқыл газы мен тамырдан келген су қосылып:

A.Ауа түзеді

B.Тамыр түзіледі

C.Түйнек түзіледі

D.Алдымен қант (глюкоза) түзіледі

E.Қант кристалға айналады

Көмірқышқыл газы мен тамырдан келген су қосылып, алдымен қант (глюкоза) түзіледі. Бөлінген оттегі өңдегі жанаспалы жасушалардың саңылауы арқылы ауаға таралады. Қант хлоропластарда өзгеріп крахмалға айналады. Қараңғыда крахмал қайтадан қантқа айналып, суда еріп, басқа мүшелерге тарайды.

5.Фотосинтездегі хлорофилдің рөлін алғаш сипаттаған:

A.К.А.Тимирязев

B.В.А. Селевин

C.Ж.М.Кудерин

D.Б.М.Мусин

E.А.Ы.Жандеркин

Фотосинтездегі хлорофилдің рөлін алғаш сипаттаған атақты орыс ғалымы Климент Аркадьевич Тимирязев (1843-1920).

6.Фотосинтездің ашылу тарихы қай жылдан бастау алады?

A.1920 жылдан

B.1689 жылдан

C.1774 жылдан

D.1630 жылдан

E.1818 жылдан

Фотосинтездің ашылу тарихы 1630 жылдан басталады. Голландиялық Ван Гельмонт өсімдіктер органикалық заттарды топырақтан алмай өздері түзетінін дәлелдеген.

7.Алғаш өсімдіктердің органикалық заттарды өздері  түзе алатындығын дәлелдеді?

A.В.И.Вернадский

B.С.Н.Виноградский

C.Ван Гельмонт

D.К.А.Тимирязев

E.Дж.Пристли

Голландиялық Ван Гельмонт өсімдіктер органикалық заттарды топырақтан алмай өздері түзетінін дәлелдеген.

8.Фотосинтез әсерінен түзілген қант хлоропластарда өзгеріп, қандай затқа айналады?

A.оттегіге

B.крахмалға

C.суға

D.нәруызға

Қант хлоропластарда өзгеріп крахмалға айналады. Қараңғыда крахмал қайтадан қантқа айналып, суда еріп, басқа мүшелерге тарайды.

9.Жапырақта бөлінген оттегі ауаға қалай таралады?

A.бағаналы және борпылдақ жасушалар арқылы

B.өң жасушалары арқылы

C.жанаспалы жасушалар арқылы

D.борпылдақ жасушалар арқылы

E.бағаналы жасушалар арқылы

Көмірқышқыл газы мен тамырдан келген су қосылып, алдымен қант (глюкоза) түзіледі. Бөлінген оттегі өңдегі жанаспалы жасушалардың саңылауы арқылы ауаға таралады.

10.Жарық әсерінен фотосинтез кезінде атмосфераға қандай зат бөлінеді?

A.көмірқышқыл газы

B.крахмал

C.сутегі

D.су

Фотосинтез кезінде оттегі бөлінеді. Жасыл өсімдік оттегіні тек жарықта ғана бөлетіні белгілі болды.

1.Өсімдіктер суды:

A.Жапырақтары арқылы буландырады

B.Сабағы арқылы буланады

C.Ауа арқылы буландырады

D.Жапырақтары арқылы буландырады

E.Тамыр арқылы буландырады

Өсімдіктер суды жапырақтары арқылы буландырады. Су – жапырақ өңіндегі жанаспалы жасушалардың саңылаулары арқылы буланады. Су жеткіліксіз болса, саңылау жабылып, булану тоқтайды. Өсімдікке су жетіспесе өсуі баяулайды, солып, қурайды.

2.Судың қатысуымен жапырақта:

A.Жапырақта органикалық заттар түзіледі

B.Минералды заттар топырақта түзіледі

C.Органикалық тұздар сабақта түзіледі

D.Қышқыл тұздар жапырақта түзіледі.

E.Органикалық заттар тамырда түзіледі

 Судың қатысуымен жапырақта органикалық заттар түзіледі. Су булануының маңызы – ыстық күндері жапырақты күн сәулесінен қызып кетуден сақтайды. Ауық-ауық суды буландырып тұратындықтан жапырақтар ыстық күндері жап-жасыл қалпында сақталады. Жапырақтың суды буландыруы фотосинтезбен тығыз байланысты. 

3.Жапырақ тақтасы түгелдей тікенге айналған өсімдіктер:

A.Түйетікен, шағыртікен

B.Сарыағаш, кактус, кәріқыз, қарлыған

C.Итмұрын, кәріқыз, қарлыған

D.Қырыққабат, кәріқыз, қарлыған

E.Сексеуіл, кәріқыз, қарлыған

Жапырақ тақтасы түгелдей тікенге айналғандар: сарыағаш, кактус, кәріқыз, қарлыған.

4.Бунақденелілерді (насекомдарды) ұстау құралына айналған жапырақтар:

A.Сексеуіл, мұртша, қабыршақ

B.Сарыағаш, кактус, мұртша, қабыршақ

C.Түйетікен, мұртша, қабыршақ

D.Тікен, мұртша, қабыршақ, шырынды жапырақ

E.Мұртша, қабыршақ кәріқыз, қарлыған

Түрін өзгерткен жапырақтар: тікен, мұртша, қабыршақ, шырынды жапырақ, бунақденелілерді (насекомдарды) ұстау құралына айналғандар.

5.Мұртшаға айналған жапырақтар:

A.Үрмебұршақ, қабыршақ

B.Бұршақ, кәріқыз, қарлыған

C.Асбұршақ, үрмебұршақ

D.Түйетікен, асбұршақ, үрмебұршақ

E.Тас бұршақ, үрмебұршақ, шырынды жапырақ

Мұртшаға айналған жапырақтар: асбұршақ, үрмебұршақ және т.б. өсімдіктердегі жапырақтарының орталық жүйкесі мен майда жапырақшалары мұртшаға айналған. Мұртшалары әлсіз сабақтарының жарыққа қарай көтеріліп, өсуіне сүйеніш.

6.Қабыршаққа айналған жапырақтар:

A.Асқабақтың ішкі бөліктерін зақымданудан қорғайды

B.Пиязшықтың ішкі бөліктерін зақымданудан қорғайды

C.Үрмебұршақтың ішкі бөліктерін зақымданудан қорғайды

D.Асбұршақтың ішкі бөліктерін зақымданудан қорғайды

E.Сабақтың ішкі бөліктерін зақымданудан қорғайды

Бүршіктердің сыртындағы қабыршақтар, тамырсабақтағы қабыршақтардың барлығы түрін өзгерткен жапырақтар. Бүршіктің, пиязшықтың ішкі бөліктерін зақымданудан, улы газдардың зиянды әсерінен қорғайды. Орамға айналған жапырақтар жүгері собығының сыртын орап тұрады.

7.Шыбынжұттың (шыбын аулағыш) жапырақ тақтасы:

A.Қаусырмалы, бес жақтаулы

B.Қаусырмалы, төрт жақтаулы

C.Қаусырмалы, үш жақтаулы

D.Қаусырмалы, алты жақтаулы

E.Қаусырмалы, екі жақтаулы

Шыбынжұттың (шыбын аулағыш) жапырақ тақтасы қаусырмалы, екі жақтаулы. Жақтауларының жиектері ұзын түкті, беті қысқа сезімтал түкті. Сағағы жалпақ болғандықтан қонған шыбын жапырақ тақтасына жеткенде сезімтал түктердің әсерінен жақтаулар қусырылады.

8.Жанаспалы жасушалардың саңылаулары арқылы:

A.Фотосинтезге көмірқышқыл газы енеді

B.Жапыраққа көмірқышқыл газы енеді

C.Қоршаған ортаға көмірқышқыл газы шығады

D.Сабаққа көмірқышқыл газы сіңеді

E.Жапыраққа тыңайтқыш енеді

Жанаспалы жасушалардың саңылаулары арқылы жапыраққа көмірқышқыл газы енеді, су буланады. Жапырақта қант түзілу үшін күн сәулесі керек. Күн сәулесі жапырақты қыздырады. Судың булануы жапырақты салқындатады.

9.Шөл, шөлейтті жерде өсетін өсімдіктердің жапырақтары:

A.Жапырақтары ірі, қою жасыл түсті

B.Жанаспалы жасушалары да көп

C.Жапырақтары ұсақ, түкті болғандықтан суды аз буландырады

D.Фотосинтез процесі сабақтарында жүреді

E.Өсуі баяулайды, солып, қурайды

Шөл, шөлейтті жерде өсетін өсімдіктердің жапырақтары ұсақ, түкті болғандықтан суды аз буландырады. Кейбіреулері қабыршаққа айналып, түрін өзгерткен, бозғылт сұр түсті. Қазақстанда өсетін сексеуілдің жапырақтары өте майда қабыршаққа айналған.

10.Су жеткіліксіз болса:

A.Өсуі баяулайды, солып, қурайды

B.Саңылау жабылып, булану тоқтайды

C.Жапырақтары ұсақ, қою қызыл түсті.

D.Жанаспалы жасушалары аз

E.Жапырақтары ұсақ, түкті болғандықтан суды аз буландырады

Су – жапырақ өңіндегі жанаспалы жасушалардың саңылаулары арқылы буланады. Су жеткіліксіз болса, саңылау жабылып, булану тоқтайды.