Пән туралы мәлімет: Атауы: «Әдебиет тарихын дәуірлеудің теориялық негіздері» Кредит саны: «Әдебиет тарихын дәуірлеудің теориялық негіздері»
Тақырып: Қазақ прозасындағы мифтік-аңыздық қолданыс Қарастырылатын сұрақтар: 1
жүктеу/скачать 1,17 Mb.
|
Әдебиет тарихын дәуірлеудің теориялық негіздері, Ж.Ж.Шайекенов
Тіл тарихын дәуірлеу СИЛЛАБУСЫ, Үстеу тақырыбына деңгейлік тапсырмалар
| Тақырып: Қазақ прозасындағы мифтік-аңыздық қолданыс
Қарастырылатын сұрақтар: 1. Әлем әдебиетіндегі мифтік шығармашылық қолданыс. 2. Мифтік қолданыстың төл әдебиетімізге ене бастауы, тың бағытта, соны бір рухани серпіліс қуатымен дамуы. 3. Көркем шығарманың стильдік ерекшелігін, сюжеттердің құрылымдық мәнін, оның идеялық, эмоцианалдық, эстетикалық әсерін терең де айшықты суреттеудегі ықпал етуі Мақсаты: қаламгерлердің стильдік ерекшеліктерін анықтап, жазушылық шеберліктерін меңгерту. Прозадағы миф-аңыздардың көркемдік қызметін зерттеу мәселесі қазақ әдебиеттану ғылымында соңғы жылдары ғана қолға алына бастады. Проза жанры кенжелеп дамыған қазақ әдебиетіндегі ХХ ғасырдың алғашқы ширегінде дүниеге келген әңгімелердің өзінде миф-аңыздардың қолданыла бастауы бүгінгі әдебиеттанушыларға көп ой салары сөзсі. Қазақ прозасында аңыздық желіні алғашқылдардың бірі болып М.Әуезов «Қорғансыздың күні» атты повесінде қолданды. Суреткер ел ауызнда бар, халыққа кең танымал «Күшікбай батыр» туралы аңызды шеберлікпен пайдаланған. Әдебиеттің басты предметі адам болса, жазушы сол адам образы арқылы өмір шындығын танытады. Ал өмірдің шытырман шындығы сол адам өмір сүрген ортамен, оның өткен тарихымен, болмыс-бітімімен, таным-талғамымен тікелей байланысты. Сонымен қатар, көркем образдың ұлттық дара қасиетін де естен шығармағанымыз жөн. Ал ұлтық ерекшеліктің қайсы бір факторы аңыздар мен мифтерде көрініс тапқан. Әрбір аңыздық сюжетке өзіне тән болмыс-бітімі, сол халықтың арман-тілегі жатады. Қазақ жазушылары да осы идеяларды бүгінгі адам баласының ой-мақсаттарымен шебер ұштастыра білді. Мұнда йқаламгерле қатарында қазіргі қазақ жазушыларынанҮ І.Есенберлин, Т.Ахтанов, Ә.Әлімжанов, Ә.Кекілбаев, С.Жүнісов, М.Мағауин, О.Бөкеев, Т.Әлімқұлов, Д.Досжанов, С.Санбаев және т.б. қаламгерлеріміздің шығармаларын атасақ та жеткілікті. №9 Тақырып: Әдеби бейне жасаудың рухани және көркем арналары Қарастырылатын сұрақтар: 1. Көркем әдебиеттегі уақыт пен кеңестік категориясы. Автордың идеядағы уақыт пен кеңістік. Дәуір, адам, көркемдік шешім. 2. «Рухани екі ұдайылық». Мақсаты: Жазушы шеберлігіне үңілу. Көркем әдебиеттегі уақыт пен кеңістік категориялары әдеби кейіпдің қалыптасу жолдарымен сабақатасады. Қандай да бір көкрем бейненің жасалуы – авторлық идеядан туындайды десек, қаламгер белгілі бір ойын айтып, кейіпкерін дүниеге әкелу үшін, алдымен шартты уақыт пен кеңістікті таңдайды. Осы тұрғыда көркем бейненің сомдалуын шығармада таңбаланған уақыт пен кеңістіктен ажыратып қарау мүмкін емес. Әдеби шығармның тақырып, идея, композиция, сюжет, жанр, стиль секілді негізгі компоненттеріндей уақыт пен кеңістік те айырқша маңызға ие. Олардан басты айырмасы – уақыт пен кеңістік те айырықша маңызға ие. Олардан басты айырмасы – уақыт пен кеңістік ілгеріде аталған компоненттердің сипаты мен ерекшеліктеріне қарай солардың негізінде көрсетіледі. Яғни, тақырып пен идея, композиция мен сюжет, жанр мен стиль көркем туындыдағы уақыт пен кеңістіктің болмысын анықтайды. Адам болмысының қиындығы мен күрделелігі, дәуір мен адам арасындағы сабақтастық пен қарама-қайшылық жиырмасыншы ғасырдағы қазақ прозасының талай үлгілеріне арқау болды. Бұл арналы, үлкен тақырып болашақта жазылмақ көркем туындыларда әр қырынан бейнелене бермек. Суреткердің басты міндеті – адам жаны мен жүрегіндегі терең иірімдердің күрделі сырын ашу, күнделікті болып жатқан өмір оқиғаларына адам жанының қатысын анықату, оқитғаға адамды емес, оқиғаның сырын адамның болмысы арқылы ашу. Адамның екіұдай күй кешуін, адамның ішкі өңіріндегі мүлгіп жатқан сезіміні, күштердің бас көтеруін суреттеген қаламгерлеріміздің бірі – Төлен Әбдіков. Адам жанының осындай екіұдай күйін ол «Оң қол» әңгімесінде «ішкі тұлғаның екіге жарылуы» деп атап, айдар тақты. №10 жүктеу/скачать 1,17 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|