Түсінік хат
Химия пәнін оқып – үйренгенде есептер шығарып, жаттығулар орындаудың маңызы өте зор. Есеп шығарып, жаттығулар орындау білімді тексеру ғана емес, сонымен қатар оқушыларды өздігінен ізденуге де дағдыландырады. Оқушылар өз білімдерінің жетіспейтін жерлерін анықтап, онымен жұмыс істеуге, қосымша және арнайы әдебиеттерді пайдалануға үйренеді. Есеп шығару барысында оқушының білімі, зердесі, ойлау қабілеті дамумен қатар, химиялық білімді, заңдарды, құбылыстарды тереңірек түсінуі қалптасады.
Бағдарлама 9 сыныптарда химия пәнінен деңгейлік типтік есептерді шығару әдістеріне арналған. Деңгейлік типтік есептерді шығару әдістерін 8 – 9 сыныптарда жетік меңгерсе, алда ҰБТ тапсырмаларындағы химия есептерін шығаруға септігін тигізеді. Бағдарлама 34 сағатқа, яғни аптасына 1 сағатқа жүктелген. Міне, осы мақсаттарға жету үшін 9 сыныпқа арналған стандартты жүктеме жеткіліксіз. Сондықтан 9 сыныпқа арналған «химиядан деңгейлік типтік есептерді шығару жолдары» атты қолданбалы курсты қолданып отырмын.
Пәнаралық байланыс: математика, география, экология, медицина, тарих салаларының қазіргі өмірміен ұштастыра отырып, өмірде қолданылатын заттардың сандық құрамын есептей отырып, зиянды – зиянсыз заттарды қаншалықты мөлшерде қолдану керектігін түсіну.
Өзектілігі: пәннің бағдарламалық мазмұны оқушыларды ақпараттық қоғамда өмір сүре білуге жан-жақты дайындап, олардың өзіндік танымдық іс – әрекеттері дағдыларын және үйренушінің ізденістік – танымдық мүмкіндіктерін қалыптастыруға жағдай жасайды. Оқушылардың 8 – сыныпта алған білімдерін жалғастыру және кеңейту, оларға адам тіршілігінде, күнделікті өмірде, техникада қолдану салалары жөнінде мағлұматтар беру және заттарды пайдалану жолдарымен таныстыру мүмкіндігі болады.
Жаңалық: химиялық реакциялардың жылдамдығы, бейорганикалық қосылыстарды күнделікті өмірде пайдалану мен техникадағы маңызы туралы білім алу. Деңгейлік типтік есептер шығару жолдарының жалпы алгоритмін тереңдете отырып, есептердің жаңа жүйесін құра отырып, қолайлы алгоритм шығару.
Мақсаты:
бейорганикалық және органикалық химия туралы ұғымды қалыптастырып, болашақта мамандық таңдауына септігін тигізетін алгоритмдерін үйрету.
Міндеттері:
- Оқушылардың теориялық білімдерін практикалық әдіс – тәсілдермен бекіте отырып, қызықты логикалық есептердің шығару жолдарын демонстрациялау арқылы көрсету;
- Химиялық – деңгейлік типтік есептерді шығару кезінде, топтаса отырып шешім қабылдап, ойларын жетік жеткізуге дағдыландыра оқыту;
- Әр мамандық саласына байланысты тарихи, қазіргі жаханданған өмірге байланысты есептерді пайдаланып мамандық таңдауына бағыт беру.
Оқытудың әдісі:
- білімнің дерекпен алуы бойынша: көрнекілік, тәжірибиелілік;
- түсінуді ұйымдастыру әдісі бойынша: түсіндірмелі, мәселе – зерттеушілік.
Оқыту формасы:
дәстүрлі емес сабақ нұсқалары (оқу лекциясы, топтық және жекелей жұмыс, өзіндік жұмыс, шағын олимпиада, конференция, семинарлар), демонстрациялық сабақ.
Күтілетін нәтиже:
оқушыларда пәнге деген қызығушылық артуы, танымдық көзқарастары кеңеюі, логикалық ойлауының дамуы және де әрине химиялық деңгейлік типтік есептерді шығарудың әдіс – тәсілдерін, жолдарын меңгере алуы. Есептердің алгоритмдерін жинақтай отырып, схема құрастырады. Шығарған есептерін жинақтауда Қазақстан қалаларының ұлттық құндылықтарының мәдениетін негізге ала отырып электронды «ХХІ ғасыр химия есептері» нұсқасын дайындау.
Оқушылар білуі тиіс:
қазіргі заманға сай компьютер техникасын, интернет желісін пайдалануды, химия саласы бойынша басты химялық ұғымдарды, жалпы жүйедегі есептерді шығаруды және де химиялық негізгі формулаларды, периодтық жүйенің құрылымын, периодтық жүйедегі жай зат химиялық элементтердің қасиеттерінің өзгеру заңдылықтарын, әр түрлі факторлардың химиялық реакцияларға әсерін.
Оқушылар орындай алуы тиіс:
формулалардағы химиялық элементтердің массалық үлесін есептеуді; күрделі заттардағы әр элементтің массасын есептеуді; ерітінді мөлшері бойынша масса мен көлемді есептеуді; химиялық формулалардағы молекулалық масса қатынасын есептеуді; химиялық формулалардағы химиялық элементтердің массалық үлесін есептеуді; тығыздық қатынастары бойынша газ тәрізді заттардың молекулалық массасын табуды.
Оқушылар үйренуі тиіс:
ион алмасу реакциялары теңдеулерін құрастыруды; иондарды сапалық анықтауды; эксперименттік есептерді шығаруды; тұздар ерітіндісінде индикатор түсінің өзгеруін анықтауды; бастапқы заттың біреуі артық мөлшерде берілгенде химиялық реакция теңдеуі
бойынша реакция өнімін есептеуді; тотығу – тотықсыздану реакция теңдеулерін теңестіру әдістерін; заттардың қоспасына есептерді шығаруды; ерітіндіге байланысты есептеулерді; химиялық реакциялардың жылдамдығына байланысты есептеулерді.
Оқушылардың жеткен жетістіктерін бақылау формасы және бағалау критериі:
бақылау формасы: тест, жобалық презентация, тақырыпқа байланысты шығармашылық тапсырма (эссе, реферат, баяндама, жобалық зерттеу), шағын олимпиада.
бағалау критерийі: тест («А», «В», «С» - деңгейлері) және шағын олимпиада (І, ІІ, ІІІ – турлар) тапсырмаларын деңгейлеп тексеру, соның ішінде шығарылатын есептердің алгоритмінің орындалуына байланысты.
Курс мазмұны
Кіріспе (1 сағат). Химияның негізгі ұғымдары мен заңдылықтар туралы түсінік.
І тақырып. Электролит ерітінділеріндегі алмасу реакциялары (3 сағат). Ион алмасу реакциялары теңдеулерін құрастыру. Иондарды сапалық анықтау. Эксперименттік есептер шығару.
ІІ тақырып. Тұздардың гидролизі (3 сағат). Тұздар ерітіндісінде индикатор түсінің өзгеруі. Әр түрлі топтағы тұздардың диссоциациялануы. Типтік есептер.
ІІІ тақырып. Бастапқы заттың біреуі артық мөлшерде берілгенде химиялық реакция теңдеуі бойынша реакция өнімін есептеу (3 сағат). Типтік енсептер. Оқушылар дайындығын тексеру.
IV тақырып. Теориялық мүмкіндікпен салыстырғандағы реакция өнімінің шығымына байланысты есептеулер (3 сағат).
Бастапқы зат пен реакция өнімі бойынша теориялық мүмкіндікпен салыстырғандағы шығымды есептеуге тиісті реакция теңдеулерін жазу. Бастапқы зат пен реакция өнімі бойынша теориялық мүмкіндікпен салыстырғандағы шығымды есептеу. Бастапқы зат және теориялық мүмкіндікпен салыстырғандағы зат шығымы бойынша реакция өнімін есептеу.
V тақырып. Тотығу – тотықсыздану реакциялары (3 сағат).
Тотығу – тотықсыздану реакциясы теңдеуін электрондық баланс әдісімен теңестіру.
Тотығу – тотықсыздану реакциясы теңдеуін ионды - электрондық баланс әдісімен теңестіру. Электролиз.
VІ тақырып. Заттардың қоспасына есептер шығару (3 сағат).
Қоспа компаненттерінің құрамындағы элементтің массалық үлесін есептеу. Қоспаның сандық құрамын анықтау. Берілген реагентпен құрамындағы компанентттерінің бәрі әрекеттесетін қоспаның құрамын анықтау.
VІІ тақырып. Ерітіндіге байланысты есептеулер (3 сағат).
Еріген заттың массалық үлесін есептеу. Ерітінділерді сұйылту, араластыру; ерітіндіні зат қосып, буландырып қойылту. Кристалгидраттардан ерітінді дайындау.
VІІІ тақырып. Орынбасу реакциясына есептеулер (3сағат).
Типтік есептер. Оқушылар дайындығын тексеру.
ІХ тақырып. Химиялық формулаларды табу (3 сағат).
Құрамындағы химиялық элементтердің массалық үлестері мен тығыздығы бойынша заттың формуласын табу. Кристалгидраттың формуласын анықтау; газ заңдарын қолданып, газдың массасы мен көлемі бойынша газдың формуласын анықтау. Жану өнімдері бойынша бастапқы заттың формуласын анықтау.
Х тақырып. Химиялық реакциялардың жылдамдығына байланысты есептеулер (3 сағат).
Химиялық реакция жылдамдығына концентрацияның, температураның әсері. Химиялық тепе – теңдік. Оқушылар дайындығын тексеру.
Тақырыптық – күнтізбелік жоспар
Рет №
|
Сабақтың тақырыбы
|
Сағат саны
|
Өткізу әдісі
|
Уақыты
|
Оқушы дайындығы
|
1
|
Кіріспе
Химияның негізгі ұғымдары мен заңдылықтар туралы түсінік.
|
1
|
Лекция
|
|
Конспект
|
Электролит ерітінділеріндегі алмасу реакциялары 3сағат
|
2
|
Ион алмасу реакциялары теңдеулерін құрастыру.
|
1
|
Практика
|
|
|
3
|
Реакция теңдеуі
Иондарды сапалық анықтау.
|
1
|
Демонстрация
практика
|
|
Конспект
|
4
|
Эксперименттік есептер шығару.
|
1
|
Практика
|
|
Есеп
|
ІІ тақырып. Тұздардың гидролизі 3сағат
|
5
|
Тұздар ерітіндісінде индикатор түсінің өзгеруі.
|
1
|
Демонстрация
|
|
Конспект
|
6
|
Әр түрлі топтағы тұздардың диссоциациялануы.
|
1
|
Демонстрация
Практика
|
|
|
7
|
Реакция теңдеуі
Типтік есептер.
|
1
|
Практика
|
|
Есеп
|
ІІІ тақырып. Бастапқы заттың біреуі артық мөлшерде берілгенде химиялық реакция теңдеуі бойынша реакция өнімін есептеу 3сағат
|
8
|
Типтік есептер.
|
1
|
Практика
|
|
Есеп
|
9
|
Типтік есептер.
|
1
|
Практика
|
|
Есеп
|
10
|
Оқушылар дайындығын тексеру.
|
1
|
Тест
|
|
Қайталау
|
IV тақырып. Теориялық мүмкіндікпен салыстырғандағы реакция өнімінің шығымына байланысты есептеулер. 3 сағат
|
11
|
Бастапқы зат пен реакция өнімі бойынша теориялық мүмкіндікпен салыстырғандағы шығымды есептеуге тиісті реакция теңдеулерін жазу.
|
1
|
Практика
|
|
Реакция теңдеуі
|
12
|
Бастапқы зат пен реакция өнімі бойынша теориялық мүмкіндікпен салыстырғандағы шығымды есептеу
|
1
|
Практика
|
|
Есеп
|
13
|
Бастапқы зат және теориялық мүмкіндікпен салыстырғандағы зат шығымы бойынша реакция өнімін есептеу
|
1
|
Порактика
|
|
Есеп
|
V тақырып. Тотығу – тотықсыздану реакциялары 3сағат
|
14-15
|
Тотығу – тотықсыздану реакциясы теңдеуін электрондық баланс әдісімен теңестіру.
|
2
|
Практика
|
|
Реакция теңдеуі
|
16
|
Электролиз.
|
1
|
лекция
|
|
Конспект
|
VІ тақырып. Заттардың қоспасына есептер шығару 3сағат
|
17
|
Қоспа компаненттерінің құрамындағы элементтің массалық үлесін есептеу.
|
1
|
Практика
|
|
Есеп
|
18
|
Қоспаның сандық құрамын анықтау.
|
1
|
Демонстрация
практика
|
|
Есеп
|
19
|
Берілген реагентпен құрамындағы компанентттерінің бәрі әрекеттесетін қоспаның құрамын анықтау.
|
1
|
Демонстрация
практика
|
|
Есеп
|
VІІ тақырып. Ерітіндіге байланысты есептеулер 3сағат
|
20
|
Еріген заттың массалық үлесін есептеу.
|
1
|
Демонстрация
практика
|
|
Есеп
|
21
|
Ерітінділерді сұйылту, араластыру; ерітіндіні зат қосып, буландырып қойылту.
|
1
|
Демонстрация
|
|
Конспект
|
22
|
Кристалгидраттардан ерітінді дайындау.
|
|
Демонстрация
практика
|
|
Конспект
|
VІІІ тақырып. Орынбасу реакциясына есептеулер 3сағат
|
23-24
|
Типтік есептер.
|
2
|
Практика
|
|
Есеп
|
25
|
Оқушылар дайындығын тексеру.
|
1
|
Тест
|
|
Қайталау
|
ІХ тақырып. Химиялық формулаларды табу 3сағат
|
26
|
Құрамындағы химиялық элементтердің массалық үлестері мен тығыздығы бойынша заттың формуласын табу.
|
1
|
Практика
|
|
Есеп
|
27-28
|
Кристалгидраттың формуласын анықтау; газ заңдарын қолданып, газдың массасы мен көлемі бойынша газдың формуласын анықтау.
|
2
|
Практика
|
|
Есеп
|
29
|
Жану өнімдері бойынша бастапқы заттың формуласын анықтау.
|
1
|
Практика
|
|
Есеп
|
Х тақырып. Химиялық реакциялардың жылдамдығына байланысты есептеулер 3сағат
|
30-31
|
Химиялық реакция жылдамдығына концентрацияның, температураның әсері.
|
2
|
Лекция
|
|
Конспект
|
32
|
Химиялық тепе – теңдік.
|
1
|
Лекция
|
|
Конспект
|
33
|
Оқушылар дайындығын тексеру.
|
1
|
Шағын олимпиада
|
|
|
34
|
Қорытынды сабақ.
|
1
|
Тест
|
|
|
Әдебиеттер:
Мұғалім үшін:
1. А.Е.Темірболатова «Есептер мен жаттығулар жинағы» 9 сынып. Алматы «Мектеп» 2009 жыл. 5-50 беттер.
2. Ғылыми – педогогикалық журнал «Химия мектепте» 2011 жыл №3. 8-10 беттер.
3. «Московские городские химические олимпиады» әдістемелік нұсқаулық. Москва – 1988. 6-22 беттер.
4. Республиканский научно – методический журнал «Химия» 2009 жыл №3. 25-28 беттер.
Оқушылар үшін:
1. Химия есептері мен жаттығулар жинағы 8-11 сыныптар. Алматы «Мектеп» 2002 жыл.
2. Достық орталығының тест жинақтары.
3. Мектеп оқулықтары 8-9 сыныптар
«Федоров ауданы әкімдігінің «№2 орта мектебі»
9 сыныпқа арналған факультатив жоспары
«Химиядан деңгейлік типтік
есептерді шығару жолдары»
Мұғалім Оспанова С.К.
Достарыңызбен бөлісу: |