Пәні: «Философия» Дәріскер: Құдайбергенова Назгүл Жанысқызы, PhD

Діннің басқа анықтамаларына келер болсақ:

-қоғамдық сананың бір түрі ретінде табыну нысаны болып табылатын табиғаттан тыс күштер мен жаратылыстарға: құдайлармен рухтарға сенуге негізделген рухани көзқарастар жиынтығы болып есептеледі;

-жоғары күштерге құлшылық ету. Дін тек жоғары күштердің бар екеніне сенім ғана емес, сонымен қатар бұл күштерге ерекше қарым-қатынасты белгілейді;

-адамның бейбітшілікке және өзіне деген қарым-қатынасының ерекше түрі ретінде шындықтың әдеттегі өмір сүруіне қатысты басым болып табылатын бөтен дүние туралы ұғымдармен негізделеді;

Дінді философиялық зерттеудің ерекшеліктеріне тоқталсақ:

1) Философия діннің адам мен қоғамның рухани өміріндегі құбылыс, қоғамдық сананың формасы ретіндегі мәнін анықтайды;

2) Көзқарастың түрі ретінде зерттейді;

3) Діннің пайда болуының әлеуметтік және гносеологиялық себептерін талдайды;

4) Діннің қоғамда атқаратын функцияларын жіктейді;

5) Сенім мен ақылдың арақатынасы мәселесін қарастырады;

6) Діннің адам бойында адамгершілікті қалыптастыруындағы рөлін көрсетеді;

7) Діни сенім бостандығы мәселесін зерттейді.

Дін күрделі жүйе, ол діни сананы, діни институттарды, діни қатынастарды және діни қызметті қамтиды. Дінге: діни ілім, діни сезімдер, діни салттар, діни ұйымдар мен секталар кіреді.

Діни сана— белгілі бір діни идеялар мен құндылықтар әсерінен сондай-ақ белгілі бір дін мен діни топқа қатысты қалыптасады.

Діни сана өзара байланысты екі түсінікті біріктіреді: діни психология және діни идеология.

Діни психология— бұл діни идеялардың белгілі бір жүйесімен байланысты және барлық дін ұстанушыларына тән көзқарастар, сезім, көңіл-күй, әдеттер, дәстүрлер жиынтығы болып табылады.

Діни идеология-бұл діни ұйымдар кәсіби дін ұстанушылар мен діни ұйымдардың әзірлеумен және насихаттаумен айналысатын идеялар жүйесі.

Олар өз дәуірінің әлеуметтік қатынастарын біріктіретін, қондырма элементі ретінде әрекет етеді және шындықтың иллюзорлық, фантастикалық көрінісі болып табылады. Діни психология мен діни идеологияның мазмұны-табиғаттан тыс сенімді құрайды. Бірақ олардың арасында айырмашылықтар бар.

Генетикалық тұрғыда діни психология және діни идеология дін дамуының сатысы болып табылады. Діни психология алғашқы қауымдық дәуірде адамдардың табиғи және қоғамдық күштеріндегі үстемдіксіздігінің табиғи көрінісі ретінде пайда болды. Қоғамның дамуына қарай діни психология негізінде діни идеологияның элементтері пайда болады. Ақыл — ой және дене еңбегінің дамуымен арнайы діни күшке табынатын адамдар-колдундар, емшілер, бақсылар, шамандар пайда болады. Діни сенімдердің стихиялық жиналуы барысында олар нақты-тарихи жағдайларға жауап беретін белгілі бір ұғымдарды, көріністер мен салттарды таңдап, бекіте отырып, сана элементін енгізе бастайды. Бұл кезеңде діни сенімдерді жүйелеу негізінен мифологиялық түрде жүзеге асырылады.

Діннің негізгі қызметтеріне келер болсақ:

- Дүниетанымдық қызметі — дін, сенушілердің пайымдауы бойынша, олардың өмірлерін ерекше мазмұнмен толықтырады.

- Коммуникативтік қызметі – сенушілердің өзара қарым-қатынасы, Құдаймен, Періштемен (рухпен), қайтыс болған адамдардың жанымен, қасиетті адамдармен қарым-қатынас жасау мүмкіндігін білдіреді. Қарым-қатынас, оның ішінде әдет-ғұрыптық қызметте жүзеге асырылады.

- Компенсаторлық, немесе жұбаныштық қызметі - психотерапевтикалық, сондай-ақ оның дүниетанымдық функциясымен және әдет-ғұрыптық бөлігімен байланысты: оның мәні діннің орнын толтыру, өзінің әлсіздік сезімдерін жою, жеке сәтсіздіктің, реніштің және болмыстың ауырлығының ауыр уайымынан, өлімнің алдындағы қорқынышынан арылтуға тырысады.

- Реттеушілік қызметі - әрбір діни дәстүрде жасалатын және адамдардың мінез-құлқының өзіндік бағдарламасы болатын белгілі бір құндылық ұстанымдары мен адамгершілік нормаларының мазмұнын жеке адамның түсінуін қарастырады.•

- Интегративті қызметі — адамдарға өздерін ортақ құндылықтар мен мақсаттармен бекітілген бірыңғай діни бірлестік ретінде сезінуге мүмкіндік береді, адамға осындай көзқарастар, құндылықтар мен сенімдер бар қоғамдық жүйеде өзін-өзі тануға көмектеседі.

- Әртүрлі қауымдастықтар мен мемлекеттердің саяси көшбасшылары дінді өз іс-әрекеттерін түсіндіру, адамдарды біріктіру немесе діни қатыстылығы бойынша саяси мақсаттарға бөлу үшін пайдаланады.

-Мәдени қызметі – дін таратушы топ мәдениетінің таралуына әсер етеді. Мысалы: діни жазба, музыка, этикет, мораль, философия және т. б арқылы мәдениет таратылады.

- Дезинтеграциялаушылық қызметі – дін адамдарды бейбітшілікке шақыру үшін, түрлі діндер мен діни нанымдар арасындағы, сондай-ақ діни топтың ішінде өшпенділікті және тіпті соғысты болдырмау үшін пайдаланылуы мүмкін.

Американдық футуролог, Рэймонд Курцвейлдің пікірінше: «діннің негізгі рөлі-өлімді ұтымды ету, яғни өлім трагедиясын жақсы құбылыс ретінде түсіну» болып табылады.

Дін – абсолюттік бастаудың, құдайдың бар екендігінен туындайтын және соған сәйкес мінез-құлық, өмір сүру тәртібін, өмір салтын қалптастыратын көзқарас, дүниетаным; сонымен қатар адамға күш беретін, тірек болатын, өзіне сендіретін тылсым күшпен байланыстылық және оған тәуелділік сезімі. Діни сенім бостандығы – адамның негізгі және ажырамас құқықтарының бірі.