Негізгі әдебиеттер: 3, 5, 9, 13, 27.
Қосымша әдебиеттер: 4, 19.
Дәріс тақырыбы №9 Шағын фольклор жанры шығармаларын оқу
Мектепке дейінгі бала тәрбиесінде пайдаланылатын шығарма түрлері: әңгіме, ертегі, мысал, өлең тақпақ, жұмбақ, мақал-мәтел, санамақ және басқалар.
Балдырғандар көркем шығарма оқиғасын шынайы өз мағынасында түсінеді. Психологтардың пайымдауынша балалар көркем шығармадағы іс-әрекетті, оқиғаны тура мәнінде қабылдайтын екен. Бұл әңгіме, ертегі, естілгеннен кейінгі алған әсерін олардың іс-жүзіне асыруға ұмтылуынан байқалған. Шығармадағы кейіпкерлердің ғажап іс-әрекеттері балдырғандарға қатты әсер етеді. Балалар естіген оқиғаларын ойнаған ойындарында, салған суреттерінде, саздан жасаған бейнелерінен көрінеді. Кейіпкерлерге еліктеу олар үшін өмір шындығын сезініп, тану мектебі іспетті. Есейген сайын мектеп жасына дейінгі балалардың сөздігі айналад\ағы заттарды түсіну негізінде молайады. Балалар енді айтылған сөзді көбірек түсінеді. Оларды оқытуда ертегі, әңгіме, тақпақ, өлең белгілі орын алады. Баланың айтқан сөзді ұғынуы ой-түйсігінің дамуын ілгерітіледі. Сөйлеу кезінде грамматикалық құрылымды ұғынуды, байланыстырып сөйлеуді дамыту, ойша сөз құрауды қалыптастыру кез-келген шығарма түрлерін түсінуге негіз болады.
Халқымыз сәбидің өсуінің әр кезеңін халық жыр-өлеңімен қоштап, әлпештеп өткізуге қам жасаған. Халық жыры – баланың құлағына ең алғаш естілетін көркем шығарма сөздер.
Мазмұны жағынан халық жыры әр-түрлі. Көбі бөбек туралы, оларға деген ата-ананың махаббаты, игі тілегі, қамқорлығы жайында.
Кішкентай бөбегі бар үйде «Бесік жыры» бүгін де ежелгі әуенмен айтылады. Қоңыржай әуенмен айтылатын бұл жыр нәрестені уатады, ұйықтатады. Көбіне бесік жыры баланы жеке уатуға арналады. Халық жырларының мазмұны көбінесе көңілді, сергек болады. Осыған орай интонациясы да әр түрлі естіледі. Бөбектерге арналған жыр мен төрт түлік мал және оның төлдері туралы тақпақтарды ауызша айтқандығы интонациясы жылы леппен, мейірімді үнмен шықса керек. Ермек тақпақтарын айтқандағы интонация көңілді, күлдіргі болуға тиіс. Тәрбиеші халық жырын топта да, баланы жеке ойнатқанда да пайдалануына болады. Тәрбиеші күлдіргі тақпақтарды айтқанда, баланы ойната отырып, интонациямен де, қимылмен де мәз-мейрам етіп, көңілдендіреді, күлдіреді.
Сәбилер тобында «Саусақтай балақан» тақпағын үйлесімді ырғақпен айтқанда мәз болып алақандарын соғады.
Балаларға арналған халық жырларының көлемі шағын, сондықтан тәрбиеші оны мән-мәнеріне келтіріп, жатқа айтуға тиіс. Оны бөбектер де сол естіген сазымен естерінде сақтап айтып жүретін болады.
Бала неғұрлым жасырақ болған сайын оқуды соғұрлым қимылдармен, көрнекі заттардың көмегімен қоса жүргізгенді ұнатады. Ал ересек топтағы балаларға ауызша сөзбен көмек беру пайдалы. Тек прозалық шығармалар – ертегі, әңгіме, повестер ғана әңгімеленеді. Балаларға арналған көркем шығармаларды жаттап алу. Оны мәнерлеп сол мамандықты жетік меңгергендігінің басты белгісі. Балаларды көркем шығармамен таныстыру сабақтарын олардың жас айырмашылықтарына байланысты жүргізуді тәрбиешілер әртүрлі ұйымдастырады. Өте кішкене балалардың әрқайсысымен жеке – жеке және 2 – 6 адамнан тұратын топтарға бөліп өткізеді. Кішірек жастағылар тобын оқығанда немесе әңгімелегенде тыңдай білу үшін 2 бөліп өткізеді.
Достарыңызбен бөлісу: |