Сыртқы әрекеттерді 3 топқа бөлуге болады

1. 
   Адамның көру, есту, т.б. сенсорлы каналдар арқылы информацияны қабылдау құралдары.
   
2. 
   Адамның қимыл-қозғалыс органдары арқылы немесе дауыс арқылы информацмияны еңгізу құралы.
   
3. 
   Әрекеттің белгілі бір вариантын таңдау құралдары.
   

1. 
   Адамның әрекеті продуктивті, творчестволық жасаушы б.т. Жан-жануарлар белсенділігі инстинкт негізінде болады, ол табиғатта жаңа нәрсені жасамайды, туындамайды.
   
2. 
   Адамның әрекеті материалдық және ішкі рухани заттардыңқарым-қатынасынан көрінеді. Бұл заттар негізгі құрал, немесе өзінің қажетін өтеу немесе өзінің даму заты ретінде қолданады. Жан-жануарлар үшін адамның құрал-жабдықтарының қажеті жоқ.
   
3. 
   Адамның әрекеті, оның өзінің даму деңгейін, қажетін, қаблеттерінің өмір сүру тіршілігінде ешқандай өзгерістер әкелмейді.
   
4. 
   Адамның әркеті оның әртүрлі формалары мен құрал-жабдықтарының тарихи өнімі. Жан-жануарлар белсенділігі олардың биологиялық эволюциясы қортындысы ретінде көрінеді.
   
5. 
   Заттық әрекет адамдарға туа сала берілмейді. Ол мәдени дамуда беріледі. Бұндай әрекетті оларда оқыту, тәрбиелеу негізінде қалыптастырып, дамыту керек. Сол сияқты ол ішкі нейрофизиологиялық, психологиялық құрылысқа да байланысты. Жан-жануарлар белсенділігі туа сала беріледі, анатомиялық-физиологиялық пісіп жетілуіне байланысты дамиды.
   

Ішкі компоненттер – анатомиялық физиологиялық құрылыс процесінде адамның әрекетін орталық нерв системасы арқылы басқару және психологиялық процестерді қалыптастыру адам әрекетінің регуляциясына қосылу.

Сыртқы компоненттер - әртүрлі әрекеттерді практикалық тұрғыдан шешу. Әртүрлі қимыл-қозғалыстар. Бұл әрекеттердің дамуы әртүрлі болады. Ол интериоризациядан және автоматтанудан тұрады.

Экстериоризация - әрекеттер барысында белгілі бір қиындықтардан туындауы. Оларды қайта құру, ішкі компоненттерді қажет ету, сырттан ішке өту.

Автоматтанған – ішкі нәрсе қайтадан сыртқа өтеді, саналы түрде басқарылады.

ІС-ӘРЕКЕТ

Себеп - әрекетке Әрекет Мақсат, әрекеке жету

итермелейтін күш

ӘРЕКЕТ

Моторлы орындау Орталық реттеу Сенсорлы ортада

(қимыл-қозғалыс) (ойлау) Бақылау (сезімдік)

Әрекет психологиялық теориясының негізгі түсініктері отандық психология кезеңінде 50-жылға жуықтай дамыды. Л.С.Выготский, А.Н.Леонтьев, С.Л.Рубинштейн, А.Р. Лурия, А.В.Запорожец, П.Я.Гальперин есімдерімен байланысты. Бұл теорияның отандық психологияның негізі болуы себебі:

• 
  Осы уақытқа дейін біз адамның психикасы мен дамуына еңбек пен әрекеттің атқаратын қызметін ашып көрсеттік. Бұл зерттеудің методологиялық негізі болып есептелінеді;
  
• 
  Психологиялық әрекет теориясы бұл көзқарас тұрғысында адамның психикалық феномендерді, соның ішінде сананың да әрекетте көрінуін анықтады.
  

• 
  Сана өзіне өзі тұйықталып бітетіні сияқты қарастырылмауы тиіс, ол әрекетте көрінуі тиіс;
  
• 
  Тәртіпті адамның санасынан бөліп алып қарастыруға болмайды;
  
• 
  Әрекет – мақсатты түрде бағытталған, белсенді процесс;
  
• 
  Адамның мақсаты әлеуметтік мінездемеге ие.
  

1. 
   Ішкі және сыртқы іс-әрекет қалай қатынасады?
   
2. 
   Адам іс-әрекетінің құрылымы мен динамикасы қандай?
   
3. 
   Іс-әрекет түрлеріне талдау жасаңыз.
   

1. 
   Жақыпов С.М. Жалпы психология негіздері. Оқулық – А.: Алла прима, 2012
   
2. 
   Немов Р.С. Учебник для студентов высших пед. учебных заведений.
   
3. 
   Т1.(Общие основы психологий) – М.,2003
   
4. 
   Рубинштейн С.Л. Основы общей психологий. – СПб., 1999
   
5. 
   Гамезо М.В.,Домашенко И.Л. Атлас по психологии. – М.,1998
   

1. 
   Адам аралық қатынас дегеніміз не?
   
2. 
   Қатынас құралдары, түрлері, құрылымы және қызыметі.
   
3. 
   Қатынастың дамуы.
   

Қатынас дегеніміз – адамның басқа адаммен қоғам мүшесі ретінде өзара әрекеттесуінің ерекше формасы. Қатынастың өзара тығыз байланыстағы үш қырлары бар, олар: коммуникативті, интерактивті, перцептивті қырлары.

К.Қ. – адамдардың өзара ақпаратпен алмасуы.

И.Қ. – адамдар арасындағы өзара әрекеттестікті ұйымдастыру, м-ы, әрекетті бөлісу, көңіл-күйге әсер ету және т.б.

П.Қ. – қатынас б-ша жұптардың бірін-бірі қабылдауы және осының негізінде өзара түсінушілікті қалыптастыру.

Қатынас құралдары:

1. 
   Тіл – сөздер жүйесі, олардың мағыналық қолданудағы қ-қ-та қолданылатын байланыстар ережесі. Бір тілде сөйлейтін адамдар үшін сөз және оларды қолдану ережесі ортақ, ал бұл қатынастың тілдің көмегі арқылы мүмкіндігін көрсетеді.
   
2. 
   Интонация – түрлі сөз тіркестеріне түрлі мағына беретін эмоцианалды дауыс ырғағы.
   
3. 
   Мимика – дене бітімінің сырт көрнісі, көзқарас. Айтылған фразалардың мағынасын күшейтуші немесе керісінше әлсіретуші қызметін атқарады.
   
4. 
   Ым-ишаралар – сөздің неғұрлым қанықтылығын көрсететін құрал ретінде саналады.
   
5. 
   Арақашықтық – қатынас жасаушылардың арақашықтығы. Бұл түрлі мәдени, ұлтық дәстүрлерге, сондай-ақ сөйлеуші жұптардың бір-біріне сенім арту деңгейіне байланысты.
   

1. 
   Қатынас жасауға деген қажеттік адамды басқа адамдармен байланысқа түсуге итермелейді.
   
2. 
   Қатынас жасау мақсатын, жағдаяттарын реттестіру .
   
3. 
   Қатынас жасауға шақырылған адамның жеке тұлғалығына ыңғайласу.
   
4. 
   Қатынас мазмұнын жоспарлау(көп жағдайда бұл бейсаналы жүреді).
   
5. 
   Бейсаналы немесе саналы түрде адамның қолданатын нақты құралдарын іріктеуі, өзін-өзі ұстау мәнеріне бағыттау.
   
6. 
   Кері байланыстың негізіндегі қатынастың тиімділігін бақылау, оны қабылдау, бағалау.
   
7. 
   Бағыттылық, қатынас әдісі мен стилін коррекциялау.
   

• 
  Жеке қатынас. Жеке адамдар, яғни екі адамдардың арасындағы сүйіспеншілік пн жеккөрушілік, сыйластық пен араздық, сенім мен күдіктенудің негізіндегі қатынастар.
  
• 
  Формальды немесе қызметтік қатынастар. Қатынастардың бұндай түрін “маскалық контакт” деп атайды. Өзара түсінушілік, келесі адамның жеке ерекшелігін ескеру сияқты жағдайлар болмайды.Керсінше, сыпайылық , қаталдық , қарапайымдық немесе керсінше, сияқты маскалар пайдаланылды.
  
• 
  Қызыметтік қатынаста , жеке ерекшеліктер: мінез, жас ерекшелігі, көңіл-күй ескеріледі, бірақ ортақ істің маңызы олардан гөрі басым.
  
• 
  Примитивті қатынас, адам қатынасқа түсу үшін екінші адамды керек немесе керек емес объект ретінде бағалаған жағдайда. Керек болған жағдайда байланысқа белсенді кіріседі, керек емес болса – дөрекілік көрсетеді.
  
• 
  Формальды-ролдік қатынас, қатынастың мазмұны қолданылатын құралдар алдын ала қатаң жоспарланады. Бұнда адамның жеке ерекшелігі емес, оның әлеуметтік ролі бірінші орынға шығады.
  
• 
  Рухани қатынас, қызығушылығы, дүниетанымы, көзқарастары ортақ адамдар арасындағы қатынас. Бұнда артық толықтырушы сөздер артық болып есептелінеді.
  
• 
  Манипуляциялық қатынас , қатынасқа түсуші адамнан міндетті түрде қандайда бір пайда өндіруде қолданылады. Бұнда қорқыту, жағымсу, өтірік айту, жасанды мейрімділік көрсету,шантаж және т.б. тәсілдер қолданылдады.
  

1. 
   Қарым-қатынас - адамның әлеуметтік қажеттілігі ретінде талдау жасаңыз.
   
2. 
   Қарым-қатынас құралдарын атап беріңіз.
   
3. 
   Қарым-қатынастың жүзеге асырылу этаптары қандай?
   

1. 
   Жақыпов С.М. Жалпы психология негіздері. Оқулық – А.: Алла прима, 2012
   
2. 
   Немов Р.С. Учебник для студентов высших пед. учебных заведений.
   
3. 
   Т1.(Общие основы психологий) – М.,2003
   
4. 
   Рубинштейн С.Л. Основы общей психологий. – СПб., 1999
   
5. 
   Гамезо М.В.,Домашенко И.Л. Атлас по психологии. – М.,1998
   

1. 
   Жалпы педагогикалық процесті ұйымдастырушы орталықтар.
   
2. 
   Педагогикалық ұжым - әлеуметтік ұйым ретінде.
   
3. 
   Отбасы – ерекше педагогикалық жүйе.
   
4. 
   Педагогтың оқушы ата-аналарымен жұмыс істеу формалары.
   

• 
  педагогикалық процестің объективті заңдылықтарын білу;
  
• 
  қазіргі кездегі мектептің әлеуметтік қызметіне қанық болу;
  
• 
  қазіргі отбасының ерекшеліктері иен даму тенденцияларын түсіну;
  
• 
  жас ұрпақ тәрбиесіне байланысты, мұғалім ата-аналармен және жұртшылықпен жұмысқа дайын болу;
  

Мектептің, отбасының және жұртшылықтың тәрбиелік қызметінің біртұтастығы мектептің мақсатты түрде жүргізілген жұмыстарының нәтижесі. Бұл нәтиже қазіргі заманғы білім беру мекемесіне қойылатын басты талаптың бірі.Мектеп отбасының тәрбиелік мүмкіндіктерін кеңейтеді және дамытады, сәйкес осы бағытта педагогикалық ағарту жұмыстарын жүргізеді және бұған қоғамдық ұйымдардың қатысуын ұйымдастырады. Осы жүйенің жұмысы нәтижелі болуы үшін мектеп мына талаптарға жауап беруі керек:

1. 
   бүкіл педагогикалық ұжым әрекетінің мақсаттылығы, яғни нақты педагогикалық проблемаларды шешу үшін арнайы жиналыс өткізу, ағарту дәрістері және жеке отбасыларына ықпал жасау;
   
2. 
   педагогтың бұл жұмыстар бойынша кәсіптік біліктіліктерін арттыру;
   
3. 
   педагогтың ата-анамен жүргізетін жұмысына бірыңғай талап қою.(талапты орындаушылық кліспеушіліктерге әкеледі);
   
4. 
   ықпалды қоғамдық ата-аналар ұйымын қалыптастыру;
   

Кез келген ұжым сияқты педагогикалық ұжымның да өзіндік ерекшеліктері болады. Бұл ерекшеліктер:

• 
  кәсіптік қызметіне байланысты, ал кәсіптік қызмет тиімділігі:
  
  1. 
     оның мүшелерінің мәдениет деңгейімен;
     
  2. 
     тұлғалардың қатынас сипатымен;
     
  3. 
     ұжымдық және дербес жауапкершілікті сезінумен;
     
  4. 
     ұйымшылдық, ынтымақтастық деңгейімен;
     

1. 
   Қоғамға және нақты жеке адамға қатынасына қарай отбасының ерекшеліктері қандай?
   
2. 
   Педагогикалық ұжымдағы қолайлы психологиялық ахуалдың белгілері қандай?
   
3. 
   Педагогикалық кеңес беру дегеніміз не?
   

1. 
   Әбиев Ж.,Бабаев С.,Құдиярова А. Педагогика.-А. 2004
   
2. 
   Р.С. Немов Учебник для студентов высших пед. учебных заведений. Т2. (Психология образования) – М.,2003
   
3. 
   Бабанский Ю. Педагогика. –М.,1988
   
4. 
   Педагогика: Педагогикалық жоғары оқу орындары мен педагогикалық колледждер студенттеріне арналғаноқулық / Ред.басқ. П.И.Пидкасистый. – Алматы: Қазақ университеті, 2006
   
5. 
   Ұзақбаева С. Эстетикалық және экономикалық тәрбие негіздері. –А.,1991
   
6. 
   Фридман Л.М., Кулагина И.Ю. Психологический справочник учителя. – М.; 1991
   

1. 
   Білім беру жүйесін мемлекеттік және қоғамдық басқарудың негізгі белгілері.
   
2. 
   Педагогикалық жүйені басқарудағы мәселелер.
   
3. 
   Педагогикалық жүйенің қызмет етуінің әлеуметтік-педагогикалық және уақыттық шарттары.
   

Білім беру жүйесінің мемлекеттік сипаты елдегі “Білім туралы” заң негізінде бірыңғай мемлекттік саясаттың жүргізілуімен ерекшеленеді. Заң аясында ҚР білім саласы оған әсер ететін еліміздің әлеуметтік-экономикалық, саяси, халықаралық саласындағы жетістіктерімен байланыстырылады.

Білім беруді басқарудың мемлекеттік сипаты “Білім туралы” заңда белгіленген мемлекеттік саясат принциптерінмынадай бағыттармен де айқындайды:

• 
  Білім берудің гуманистік сипаты, жалпы адамзаттық құндылықтардың, адам өмірі мен денсаулығын, жеке тұлғалықбостандығының басымдылығы.Отанға деген сүйіспеншілікке тәрбиелеу;
  
• 
  Білімнің жалпыға бірдейлігі, білім беру жүйесінің дайындығы, даму деңгейі мен ерекшеліктеріне бейімделгіштігі;
  
• 
  Республикадағы мәдени және білім беру кеңестігінің біртұтастығы, аз ұлттардың білім беру жүйесіні қорғалуы;
  
• 
  Білім беру жүйесінің еркіндігі мен көптүрлілігі;
  
• 
  Білім беруді басқарудың демократиялық, мемлекеттік-қоғамдық сипаты.Білім беру мекемелерінің дербесті.
  

Мемлекеттік басқару органдарымен қатар қоғамдық басқару органдары да құрылады. Оның құрамына мұғалімдер мен оқушылар ұжымы, ата-аналар мен жұртшылық өкілдері енеді. Білім беруді басқарудың қоғамдық сипатының нақты көрнісі ретінде – мектеп кеңесі сияқты органдардың қызметіне танылады.Кеңес жұмысының мазмұны мен қызметі мемлекеттік нормативтік құжаттармен айқындалады.

Білім беруді басқарудың қоғамдық сипатының арта түсуінің тағы да бір көрнісі білім жүйесін мемлекетсіздендіру және білім мекемелерін диверсификациялаудан көрінеді.

Педагогикалық жүйені басқарудағы негізгі мәселелер:

• 
  Педагогикалық жүйені басқаруды демократияландыру және ізгілендіру;
  
• 
  Басқарудың жүйелілігі мен тұтастығы;
  
• 
  Орталықтандыру мен орталықсыздандырудың парасатты үйлесуі;
  
• 
  Жеке билік пен басқарудың біртұтастығы;
  
• 
  Педагогикалық жүйені басқарудағы ақпараттардың объективтілігі мен толықтылығы.
  

Педагогикалық жүйенің уақыттық сипаты балалардың дербес-психологиялық дамуы мен жас ерекшелігіне сәйкес өзара тығыз байланысты үш кезеңнен тұрады.Ол жалпы ұзақтығы он бір жылды құрайтын жалпы білім беретін мектептің үш сатысын құрайды: бастауыш – І-ІҮ; негізгі орта – Ү-ІХ; жоғары – Х-ХІ кластар. Оқытудың бір сатысынан екінші сатысына өту дербестігі тұлғалық дамуда елеулі секіріс болып табылады.

1. 
   Мектеп басқарудағы педагогикалық талдаудың мазмұны қандай және оның ролі?
   

1. 
   Әбиев Ж.,Бабаев С.,Құдиярова А. Педагогика.-А. 2004
   
2. 
   Р.С. Немов Учебник для студентов высших пед. учебных заведений. Т2. (Психология образования) – М.,2003
   
3. 
   Бабанский Ю. Педагогика. –М.,1988
   
4. 
   Педагогика: Педагогикалық жоғары оқу орындары мен педагогикалық колледждер студенттеріне арналғаноқулық / Ред.басқ. П.И.Пидкасистый. – Алматы: Қазақ университеті, 2006
   
5. 
   Ұзақбаева С. Эстетикалық және экономикалық тәрбие негіздері. –А.,1991
   
6. 
   Фридман Л.М., Кулагина И.Ю. Психологический справочник учителя. – М.; 1991
   
7. 
   Педагогикалық басшылық.БМ. Т1,1987
   

1. 
   Мектеп басшысының басқару мәдениеті.
   
2. 
   Мектеп басшысының функциялық міндеттері.
   
3. 
   Мектепішілік кең таңдау, оның түрлері мен мазмұны.
   
4. 
   Мектеп жұмысы жоспарының түрлері, оған қойылатын талаптар.
   

Олардың кәсіптік-педагогикалық мәдениетінің құрамды бөлігі болыа табылады. Кәсіптік-педагогикалық мәдениет – педагогикалық қызметтің белгілі нормалары, ережелері, техника және шеберлік, сонымен қатар педагогикалық құндылықтар, педагогикалық шығармашылықтар.

Әрбір жалпы білім беретін оқу орындарының “жалпы білім беретін мемлекеттік оқу орындарының” негізіндегі өз жарғысымен айқындалады.

• 
  Мемлекет және қоғам алдында балалар құқығын қорғау талаптарының орындалуына жауапты, оқу-тәрбие процесін жоспарлайды және ұйымдастырады, оның орындалу барысын және нәтижесін қадағалайды, оқу орнының тиімді және сапалы жұмыс істеуіне жауап береді;
  
• 
  Мемлекеттік және қоғамдық орындар алдында мектептің мүддесін танытады;
  
• 
  Мектептен тыс және сабақтан тыс жұмыстарды ұйымдастыруға қажетті жағдай туғызады;
  
• 
  Мектеп директорының орынбасарын тағайындайды, олардың функциялық міндеттерін белгілейді;
  
• 
  Педагогикалық ұжымның, ата-аналардың және оқушылардың пікірін ескере отырып, оқу орнының педагог кадрларын орналастырады, соның жетекшіліктерін тағайындайды;
  
• 
  Оқу орнының педагог, әкімшілік, оқу-тәрбие және қызмет көрсетуші кадрларын жұмысқа қабылдайды және босатады;
  
• 
  Белгіленген тәртіп бойынша оқу орнына бөлінген бюджет қаржысының ұтымды жұмсалуын ұйымдастырады;
  
• 
  Педагогикалық кеңестің келісімімен ерекше көзге түскен мұғалімдерге жалақыға үстеме қосады;
  
• 
  Шығармашылық жұмыс істейтін мұғалімдердің педагогикалық эксперимент жасауына, өз әдістерін практикада қолдануға жағдай жасайды;
  
• 
  өзінің қызметі бойынша білім басқармасы органдарына және педагогикалық кеңеске алдында жауап береді;
  

Педагогикалық тладауды мектепішілік басқару теориясына енгізген – Ю.А.Копержевский. Талдаудың субъектісіне қарай оның түрлері анықталады. Топтастыра келе оның үш түрін атауға болады:

1. 
   параметрлік;
   
2. 
   тақырыптық;
   
3. 
   қорытынды талдау;
   

Мектеп басшысының келесі функциясының бірі – мектеп жұмысының жоспарын дайындау, оның орындалуына жағдай туғызу, қадағалау.

Мектеп жұмысының прктикасында жоспардың негізгі үш түрі кең қолданылады:

1. 
   перспективалық;
   
2. 
   жылдық;
   
3. 
   ағымдық;
   

1. 
   Білім беру мекемесі басшысының басқару мәдениетінің негізгі компоненттерін атаңыз.
   
2. 
   Басқару жүйесіндегі бақылау және тексеру қызметтеріне қойылатын педагогикалық талаптар қандай?
   
3. 
   Жоспар түрлерінің жасалу этаптары қандай?
   

1. 
   Әбиев Ж.,Бабаев С.,Құдиярова А. Педагогика.-А. 2004
   
2. 
   Р.С. Немов Учебник для студентов высших пед. учебных заведений. Т2. (Психология образования) – М.,2003
   
3. 
   Бабанский Ю. Педагогика. –М.,1988
   
4. 
   Педагогика: Педагогикалық жоғары оқу орындары мен педагогикалық колледждер студенттеріне арналғаноқулық / Ред.басқ. П.И.Пидкасистый. – Алматы: Қазақ университеті, 2006
   
5. 
   Ұзақбаева С. Эстетикалық және экономикалық тәрбие негіздері. –А.,1991
   
6. 
   Фридман Л.М., Кулагина И.Ю. Психологический справочник учителя. – М.; 1991
   
7. 
   Педагогикалық басшылық.БМ. Т1,1987