ПӘннің ОҚУ Әдістемелік кешені «Мұғалімнің психология-педагогикалық құзіреттілігінің диагностикасы»

Жоспар:

Педагогиканың пайда болуы мен дамуы.

Педагогика нысаны, пәні және қызметі.

Адамзат тарихындағы педагогикалық кәсіптің пайда болуы және қалыптасуы.

1. 
   Педагогика ғылымының дамуының хронологиялық таблицасын жасаңыз.
   
2. 
   Педагогика ұғымына ерте ежелгі және қазіргі мағынада анықтама, түсініктеме беріңіз.
   
3. 
   Бастапқы кезде педагогика қандай ғылымның даласында дамығанын айтыңыз.
   
4. 
   Ғылыми білімдер саласы, сонымен бірге педагогика немен айқындалады?
   

Әр бір тақырыпты қарастыру барысында толық құнды, жүйелі білім беру.

Тақырыптың фундаментальды негізін, қазіргі кездің мәселелерін түсінуге көмектесу, зерттелінетін тақырыптардың теориялық және қолданбалы тұжырымдамалары бойынша өз бетінше баға бере алу үшін білім беру.

Әр жақты ғылыми көзқарастарды қарастыра отырып, әр түрлі авторлардың тұжырымдамаларының ерекшеліктерін және ғылыми мектептердің жақсы жақтарымен кемшіліктерін бағалай алуға үйрету.

Ғылым негіздері жайында түсінік беру. Белгілі бір ғылыми-практикалық міндеттер және мәселелерді шешу жолдарын ғылыми тұрғыдан негіздеу.

Оқытылатын пәнге деген қызығушылығын арттыру, өзбеттілікпен ойлау шығармашылығын дамыту. Ойлау, талқылау және қойылған мәселеге талдау жасай алуға үйрету. Ғылыми-материалистік дүниетанымын қалыптастыру.

Психодиагностика пәні, міндеттері, мазмұны. Психологиялық-педагогикалық диагностиканың психологияның басқада салаларымен байланысы. Психологтың жұмысындағы психодиагностиканың атқаратын ролін анықтау. Практикалық психология аумағында дифференциалды психодиагностикалық білімдерді қолдану. Психодиагностикадағы зерттеу әдістері, оның теориялық эксперименттік психологиямен байланысы. Психодиагностикалық әдістердің негізгі топтары. Проективті техникалар: тестілік, суреттік. Бақылау әдісі, оның түрлері. Контент- талдау құжаттары (іс-әрекет нәтижесін талдау). Диалогтық техникалар: әңгімелесу, интерактивті ойындар.

Психодиагностика пәні мен міндеттерін анықтау. Психодиагностиканы шешу тәсілдері. Психодиагностиканы қолдануды талап ететін арнайы практиканың аумағы. Психодиагностика және аралас зерттеу бағыттары: дифференциалды психология, психометрия, психологиялық бағалау. Психикалық қызметтер. Ақыл-ой деңгейін диагностикалау мәселесі және жалпы қабілеттер. Диагностика функционалдық және даралық стильдік, тұлғаның құндылық мотивациялық мінезі.

Психодиагностикалық зерттеуді жүзеге асырудың бірнеше кезеңдерін бөліп көрсетеміз:

1. 
   Берілулерді жинақтау.
   
2. 
   Берілулерді өңдеу және талдау.
   
3. 
   Шешім шығару- психологиялық диагноз қою және психологиялық болжам жасау.
   

1. Зерттелінуші жайында алынған мәліметтер негізінде мәселені тұжырымдау (талдау, арнайы медициналық қорытындылар, оқу орнындағы оқу үлгерімі туралы мәліметтер).

2. Болжамды тұжырымдау және диагностикалық әдістерді іріктеу.

3. Зерттеуді жүргізу: алынған берілулерді талдау.

4. Қорытынды тұжырымдау (мысалы, психикалық даму деңгейі туралы).

5. Бірінші кезеңде қойылған сұрақтарға жауап қайтару.

6. Психологиялық қорытынды негізінде жүргізілуі мүмкін іс-шараларды белгілеу.
Каминский бойынша психодиагностикалық үрдістің схемасы.

1. 
   Мәселені анықтау.
   
2. 
   Талдау жасалынатын берілулерді жинау.
   
3. 
   Эксперименталды зерттеу, бақылау, әңгімелесу, тест.
   
4. 
   Диагностикалық тұжырым жасау.
   
5. 
   Қорытынды шығару.
   
6. 
   Кеңес беру.
   

• 
  жұмыс құралдарының сенімділігімен (психодиагностикалық зерттеу әдістерін меңгеруі, зерттеу бағдарламасын жасай алуы, әдістемелерді іріктей алуы және т.б.);
  
• 
  кәсіби бағдарымен (психологиялық теорияларды білуі);
  
• 
  кәсібіне деген жеке қатынасы (зерттелінушілер, клиентпен қатынас орната алу)
  

Психодиагностикалық зерттеудің нәтижелері психологиялық қорытынды ретінде тұжырымдалады. Психологиялық қорытынды келесі талаптарға сай болу керек:

1. 
   Психологиялық қорытынды сұраныстың мақсатына және сұраныс жасаушының мұндай мәліметті қабылдауға даярлық деңгейіне сәйкес болу керек.
   
2. 
   Қорытындының мазмұны диагностиканың мақсатынан шығу керек.
   
3. 
   Қорытындының мазмұнында алынған берілулерге негізделген нұсқаулар болуы қажет.
   
4. 
   Қорытындыда психодиагностикалық үрдістің сипаттамасы, яғни қолданылған зерттеу әдістер, алынған берілулер, олардың талдану.
   
5. 
   Қорытындыда зерттеуді жүргізу барысындағы мүмкін болатын өзгермелі жағдайларды көрету керек, олар;
   

• 
  респонденттің жағдайы
  
• 
  зерттелінушінің психологпен қатынас орнатуы
  
• 
  тестік тексеруді жүргізудің жағдайлары және т.б.
  

Практикалық психодиагностика психологиялық іс-әрекеттің ең күрделі және жауапты саласы. Ол арнайы білімділікті, кәсіби шеберлікті талап етеді. Сол себептен психодиагностикада психодиагностқа әлеуметтік-этикалық талаптар қойылады. Олар: психодиагностиканың құпиясын сақтау, психодиагностикалық әдістемелердің негізділігі, тексерілушіге зиян келтірмеу, зерттеу нәтижесінің олар үшін ашықтығы, қорытындылардың обьективтілігі және берілген практикалық ұсыныстардың нәтижелілігі. Осы талаптарды біз психодиагностың принциптері ретінде қарстырамыз.

1. 
   Құпияны сақтау принципі- психодиагностикада оның нәтижелерін сол адамның келісімінсіз жариялауға болмайтындығын көрсетеді. Бұл принцип біріншіден кәмелеттік жасқа толғандарға қатысты. Егер сөз кәмелеттік жасқа толмағандар жайлы болса, онда психодиагностиканың нәтижесін жариялау ата-ананың немесе олардың орнын басушы, бала үшін адамгершілік және заңды жауаптылардың келісімі бойынша жасалады. Психодиагностика ғылыми мақсатта жүргізілетін жағдайда ғана принципті ескермеуге болады. Бұл жағдайда зерттелінушінің аты-жөні жазылмайды.
   
2. 
   Ғылыми-негіздеме принципі. Психодиагностикалық әдістемелердің жарамды және сенімді болуын қажет етеді, яғни нәтижелері сенімді болу керек.
   
3. 
   Зиян келтірмеу принципі. Психодиагностиканың нәтижелерін сол адамға зиянды пайдалануға болмайды. Егер психодиагностика конкурсты іріктеу немесе адамды жұмысқа алу үшін өткізілсе, онда бұл принцип психодиагностика нәтижелерінің ашықтығы принципімен бірге қолданылады.
   
4. 
   Қорытындылардың обьективтілік принципі. Тестік тексеру нәтижелері – ғылыми негізделген болуы керек.
   
5. 
   Берілген практикалық ұсыныстардың нәтижелілігі. Ұсынылып отырған ұсыныстар адамдарға пайдалы болу керек. Адам өміріне қауіп келтіретін ұсыныстар өткізілмеу керек.
   

2. 
   Психодиагностикалық жұмыс нәтижелерінің қолданылу салалары.
   

1. 
   Психодиагностика оқыту және тәрбиелеу үрдісін белсендендіру үшін қолданылады. Психодиагностика көмегімен білім беру-тәрбиелеу мекемелерінің жұмысшыларының алдында тұрған міндеттер шешіледі. Бұл баланың мектепте оқуға даярлығы, оқу үлгермеушілігінің себебін анықтау, кәсіптік бағдар беру.
   
2. 
   Диагностикалық жұмыс кәсіби іріктеу, кәсіби бағыт беру, кәсіби білім беру мамандарының іс-әрекетінің негізгі құрамдас бөлігі болып табылады, ол арнайы кәсіби кеңес беру, білім беру мекемелерінде жүргізіледі. Бұл жұмыс әркімге өзіне лайықты мамандық таңдауға, кәсіби білім және іскерлікті нәтижелі меңгерудің жолын табуға, кәсіби шеберлік деңгейін жоғарлатуға бағытталған.
   
3. 
   Диагностикалық жұмыс нәтижесі клиникалық кеңес беру және психотерапиялық жұмысты қолданылады. Бұл жағдайда психодиагностиканың негізгі міндеті клиенттің нақты проблемасының себебін анықтау және оларды шешудің жолдары және тәсілдерін таңдау.
   
4. 
   психодиагностика сот практикасында соттық-психологиялық экспертиза жүргізу үшін қолданылады. Туындаған мәселеге байланысты психодиагност зерттеу нәтижесі бойынша психологиялық қорытынды шығарады.
   

Психодиагностиканың алғы шарттарының тарихы. Психодиагностиканың алғы шарттары ғылым ретінде. Экспериментальды психологияның шеңберінде психодиагностиканың қалыптасуы. Психологиялық тесттік әдістердің пайда болуы. XX ғасырдың басында психологиялық тестердің қолданылуы. XX ғасырдың басында АҚШ- та тестік әдістердің дамуы. Францияда психодиагностикалық әдістерді қолдануы.

Психологиялық диагностиканың сандық әдістері 19 ғасырдың екінші жартысынан бастап өңделе бастады. Оған арқау болған В. Вундтың әлемдегі ең алғашқы экспериментальды психологиялық лабораторияны ашуы.

Психологиялық процестерге, адамның қасиеті және көңіл – күйіне байланысты психологиялық диагностикадағы жаңа әдістердің шыға бастау кезеңі 19 ғасырдың аяғы – 20 ғасырдың басына жатады.

Одан кейінгі уақыттарда сандық психологиялық диагностикадағы психологиялық құбылыстар үшін арнайы тәсілдер шыға бастады, мысалы, факторлық анализ. Ол алғаш пихологиялық диагностикадағы жеке пішін және интеллектуалдық даму деңгейі үшін қолданылады.

Бірінші арнайы психометриялық орынды Англияда ағылшын психологы Гальтон ашты. Ол 1884 жылы антропометриялық лабораторияның негізін салды, ондағы мақсат адамның қабілеттері туралы статистикалық мәлімет алу. Бұл лабораторияға келушілер өздерінің қабілеттерін өлшеуге мүмкіндік ала алды және бұл психометрикалық эксперименттен шамамен 10000 адам өтті.

Гальтон психологияда статистиканы қолданудың негізін салды. Атап айтқанда, Гальтон 1877 жылы психологияда корреляция әдісін қолдануды ұсынды.Ол өзімен бірлестікте жұмыс істеуге ғалым – математиктерді шақыра бастады. Мысалы: Пирсон, Фишер және т.б. Фишер дисперсионный анализді ойлап тапты, ал ағылшын ғалымы Спирмен факторлық анализді шығарды.

Осы ғасырдың екінші жартысында 20 – шы жылдары адамдағы әртүрлі процестер мен қасиеттерге психологиялық диагностика жүргізі алуға болатын жаңадан психологиялық, интеллектуалдық және тұлғалық тесттер шыға бастады. Тарихы жағынан артына боп кірген әдіс – тәсілдерге - әлеуметтік психологиялық зерттеулермен байланысты әдістер жатады. Бұлар: американ психологы Дж Морено шығарған социометриялық тест, К. Левиннің (неміс психологы, фашизм жыодары АҚШ – та жер аударылған) ізбасарлары – американың әлеуметтік психологтары бірігіп өңдеген көптеген өлшеу әдістері.