Пiкiр жазғандар: E. Омар – профессор, педагогика ғылымдарының докторы Ш. Оразов
жүктеу/скачать 2,01 Mb. Pdf көрінісі
|
Bastauysh mektep pedagogikasy Babaev
| ұнату (эмпа-
тия) онымен бiрге күйзелiп, жәрдемге келу және оны барша кемшiлiктерiмен қоса, қабылдай бiлу – гуманист – педагогқа ғана тән табиғи жан ұстамы. Бала сенiмiн жеңiп алу қажет. Кiшiгiрiм әлеуметтiк тәжiрибесiмен-ақ оқушы өзіне кiмнің, қалай қатынас жасай- тынын сезе қояды. Бетiн жалған сүйіспеншiлiкпен бүркеген мұғалiмдi бала тез таниды. Оқушы мен жалған сөзді педагог арасындағы алшақтық күннен-күнге өрiстей түседi. Ал мұндай жағдайды болдырмаудың жалғыз-ақ жолы – арнайы формаль- ды тәрбиелiк шараларды ұйымдастырып, өткiзу. Бұл ойын- дәрiстерге оқушы мен оқытушы арасындағы келеңсiз жәйттер себебiн түсiнуге жәрдем беретiн рольдi ойындарды сахналас- тырып, оқушылардың бiрiн “мұғалiм”, екiншiсiн оның “шәкiртi” етiп қарастыру. Бұдан қандай да мән ұққан мұғалiм де, оқушы да өз әрекет қатынастарының орынды, орынсыздығын сарап- тайтын болады. Оқушы өзi қалаған мұғалiмдi оның барша кемшiлiк- олқылықтарымен қабылдауға дайын. Бiрақ бұл үшiн жалғыз-ақ шарт қояды: мұғалiм өзiнің ақ көңіл және адалдығын бiлдiруi қажет. Сондықтан педагогтың жаңа тәрбиелiк бағыт арнасында жұмыс алып баруы әлi жеткiлiксiз. Байырғы қатынас мәнерiнен құтыла алмай отырып, бала сенiмiне қол жеткiзу мүмкін емес. Бұл орайда қарама-қарсылық туындайды: бала сенiмiн жеңiп алу ниетi болғанымен, педагог өзiнің тұлғалық болмы- сын өзгерту, өз шәкiрттерiн тыңдап бiлу мен түсiну жолында ешқандай әрекет жасамайды. Бала жөнiндегi маңызды жалпы деректердің бiрi – сол баланың өзіне деген қатынасы. Пси- хологияда бұл құбылыс позитивтi (оңды) “Мен” тұжырымы, өз болмысын қабылдай бiлу және жеке басының қадiрiн тану ұғымдарымен баламаланады. Психологиялық зерттеулер дәлелдегендей, әкiмшiл басшылықта тәрбиеленушi ересектер талаптары мен бағамдарын ойланбай қабылдауға және игеру- ге мiндеттi, осыдан онда терiс “Мен” тұжырымы, “Меннің” бо- лымсыз бейнесi қалыптасады. Бала өзіне-өзi ұнамайды, “мен 340 жаманмын” деген пiкiр ұялайды, ал мұның салдары қалаған келеңсiз әрекет-қылықтарға дайын тұру. Өз басының қадiрiн бiлмейтiн, өзiн-өзi сыйлай бiлмейтiн адамнан не күтуге болады? Өзiндiк бағам мен өзіне деген құрмет деңгейiнің кем болуы жан, көңіл жайсыздығынан дискомфорт туындайды. Ал мұның бас- ты себебi – үлкендер немқұрайлылығы мен қайырымсыздығы. Ересектер баланы көзіне де iлмейдi, оны қолдамайды, табы- сына орай тиiстi мақтау-мадағын беруге ерiнедi, тiптi оның қажет екенiн сезбейдi де. Осыны көрiп өскен бала, өз қадiрiн қайдан бiлсiн? Осыдан бала бүкiл әлемге өкпелi де наразы, ендi ол өзiн төңірегiндегiлерге болған өшпендiлiлiгiмен қорғай бастайды. Тәрбие аймағындағы мұндай сырқаттан құтылудың ең әсерлi жолы - қайырымдылық, әлпеш, мейiр. Ал егер “Мен” әбден тозған болса, аталған емнен қайыр жоқ. Тереңдей күйреген “Мендi” ешқандай табыс қызықтырмайды, өзi жөнiнде жүрттың не деп жатқанын тiптi де елемейдi. Болар iстің бәрiне күнi iлгерi белiн бекем буып, дайын тұрады. Тәрбие, дәлiрек айтсақ – өзiндiк тәрбие қиыншылығының асқынуы мұғалiм үшiн жеңiл соқпайды: ендi оның алдында “Менi” өзгерген баланың бағамдау және мiнез-құлық елiктемелерiн түбегейлi ауыстыру мiндетi тұр, яғни ол оң талаптарға сай бұрын соңды болмаған жаңа, “Мен” қалыптастыруы тиiс. Ал бұл қаншалықты жүйке мен уақыт керек ететiнiн өзіңiз шамалай беріңiз. Баланың жүктеу/скачать 2,01 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|