Пiкiр жазғандар: E. Омар – профессор, педагогика ғылымдарының докторы Ш. Оразов
түп тамырынан жойылып, халықтар өмiрiнен аласталуы
жүктеу/скачать 2,01 Mb. Pdf көрінісі
|
Bastauysh mektep pedagogikasy Babaev
- Бұл бет үшін навигация:
- Iс-әрекет және тұлға дамуы
| түп тамырынан жойылып, халықтар өмiрiнен аласталуы
тиiс”. Бiздің елімізде бастауыш мектеп мерзiмiнің ұлғайтылуы, бағдарламалардың жеңiлдетiлуi бала тәрбиелеудің сыналған, дұрыс жолдары мен принциптерінің қайта тәжірибеге келуi- нен. Сонымен, тәрбиенің мiндетi табиғатты түзету емес, ал оған жәрдемдесу. Тәрбие үдерісін дұрыс ұйымдастыруды талап ететiн – Я.А.Коменскийдің “Ұлы дидактика” атты кiтабында жарияланған табиғи сәйкестiк принциптерi. Егер әрбiр педагог осы принциптер талаптарына орай қызмет етсе, тәрбиедегi қате-кемшiлiктер азайып, ал оның нәтижесi әлдеқайда көтерiлер едi. Iс-әрекет және тұлға дамуы Дамуға нәсiлдiктің, қоршаған ортаның және тәрбиенің ықпалына қосымша әсер ететiн аса маңызды жағдаяттардың бiрi – бұл тұлға iс-әрекетi. Iс-әрекет ұғымы қандай да өнімдік жұмысты орындау үшiн жасаған адам қимыл-қозғалыстарының бәрiн аңдатады. Тарих тұңғиығынан iс-әрекет бабында небiр дана бақылаулар бiзге дейiн жеткен: “Баланың немен және қалай шұғылданатынын айтсаң, оның қандай адам болып жетiлетiнiн айтып беремiн”; “Қаңғыбас болғанның ешқайсысы да дегенiне жете алмаған”; “Қанша тер төксең - сонша емерсің”; “Адам өз бақытының ұстасы”; “Ерте тұрғанның ырысы артық”; “Еңбегiне қарай – сый-сияпаты”; “Өнерiлiнің қолы гүл” т.б. Даму нәтижелерi мен iс-әрекет қарқындылығы арасында тiкелей байланыс бо- латыны айдан анық. Бұдан даму үдерiсiнiң және бiр жалпы заңдылығы ашылады: оқушы неғұрлым белгiлi салада көбiрек iс-әрекет жасаса, оның сол саладағы даму деңгейi соншама жоғары келедi. Әлбетте, бұл заңдылықтың шексiз қолданыла беруi мүмкін емес. Ол жағдай әрбiр адамның қабiлеттерiне, жасына, iс-әрекеттің өзiнің қарқындылығы мен ұйымдасуына тәуелдi келедi. Iс-әрекет барысында адамның жан-жақты және бiртұтас тұлғалық дамуы жүріп жатады, оның қоршаған дүниеге көз- 52 қарас, қарым-қатынасы қалыптасады. Таңдалған iс-әрекет көзделген тұлғалық қасиеттердің қалыптасуына ықпал етуi үшiн оны қажеттi деңгейде ұйымдастыру және келелi бағдарлап отыру қажет. Бұл тәрбие тәжірибесінда өте күрделi iс. Өкiнiшке орай, көп жағдайларда осы күрделiлiк даму мүмкіндiктерiн шектейдi; кейде тәрбиеленушiлер ең қажеттi болған жағдаяттарға - қоғамдық, еңбек, таным әрекеттерiне белсендi араласа алмай, енжар бақылаушы күйiнде қалып, дайын ережелердi жаттаудан ары өте алмайды. Балалар мен жасөспiрiмдердің iс-әрекеттерiнің негiз- гi түрлері – ойын, оқу, еңбек . Бағдары бойынша iс-әрекет танымдық, қоғамдық, спорттық, көркем өнерлiк, техникалық, кәсiптiк, құмарлық (гедоникалық) болып ажыралады. Барлық жастағы оқушылардың iс-әрекеттерiнің ерекше түрі – тiлдесу, қатынасу (ортақтасу). Iс-әрекет сипаты бойынша белсендi (актив) және енжар (пассив) болуы мүмкін. Тiптi, құрттай ғана сәбидің өзi бел- сендi тiршiлiк иесi болып көрiнгендi қалайды. Ол жасына қарамай, үлкендерге, қатарына қандай да талаптар қояды, төңірегiндегi кiсiлерге, заттарға, болып жатқан оқиғаларға өз қатынасын бiлдiруге тырысады. Уақыттың озуымен қоршаған орта және тәрбиенің ықпалы арқасында белсендiлiк көтерiлуi де мүмкін, кейде төмендеуi де ықтимал. Мысалы, адам көп жұмыс iстеуi мүмкін, бiрақ iске құлықсыз, көңілi құламай, орын- дауы қалай болса, солай – енжар. Әлбетте, мұндай iс-әрекет адамды жоғары нәтижелерге жеткiзбейдi. Дамудың тиiмдi бо- луы iс-әрекеттің белсендiлiгiне, көңіл-күй жарасымдылығына тәуелдi. Адам таңдаған iсiне жан-тәнiмен кiрiсiп, өзiндегi бар мүмкіншiлiктердің бәрiн iске жұмылдырып, өзiн кемелден- ген тұлға ретiнде көрсете бiлуi қажет. Мұндай қызмет адамға қанағат ләззатын әкелiп, шабыт пен қуаттың көзіне айналады. Сондықтан да, iс-әрекеттің маңыздылығы оның өздiгiнен ғана емес, сол әрекетте көрiнетiн тұлға белсендiлiгiнің деңгейiне байланысты. жүктеу/скачать 2,01 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|