Принциптері
Күмәнді дебиторлық борыштардың есебі
жүктеу/скачать 2,61 Mb. Pdf көрінісі
|
Байболтаева-Н.Ә.-Бухгалтерлік-есеп-принциптері
| Күмәнді дебиторлық борыштардың есебі
Сатып-алушылардың келісім-шартта белгіленген мерзімде төленбеген шоттары күмәнді борыштар деп аталады. Қазақстан Республикасының Салық Кодексіне сәйкес шағымдану мерзімінен 3 жыл өткеннен кейін өтелмеген күмәнді дебиторлық борыш қайтарылмайтын қарыз ретінде танылады. 187 Қайтарылмайтын дебиторлық борыштарды есептен шығарудың екі әдісі бар: • қайтарылмайтын борыштың болатынын алдын-ала қарастыратын резервтеу әдісі; • нақты дебиторлық борыштар қайтарылу мүмкіндігі жоқ борышқа айналғаннан кейін ғана, бұл шоттардың мәліметтері шығынға апарылатын тікелей есептен шығару әдісі. Тікелей есептен шығару әдісі бухгалтерлік есеп тұрғысынан қарағанда тиімді емес, себебі ол табыстар мен шығыстарды сәйкестікке келтіре алмайды. Заңдық құжаттарға сәйкес күмәнді борыштар тауарлар жөнелтілген немесе қызметтер көрсетілген мерзімде емес, қай есепті мерзімде қайтарылмайтын қарыздарға жатқызылса, сол есепті мерзімде ол шығынға апарылуы тиіс деп есептелінеді. Алайда Қазақстан Республикасының Салық Кодексіне сәйкес шаруашылық жүргізуші субъектілер салық есептеулерінде тек тікелей есептен шығару әдісін пайдалануға тиісті. Күмәнді борыштар есебін жүргізгенде бухгалтерлік есептің сәйкестік принципі басшылыққа алынуы қажет. Күмәнді борыштар бойынша резервтеу әдісі - борыш бойынша кәсіпорын болашақта алуға тиісті сомаға дейін шоттардың көлемін азайтуды және ағымдағы мерзімде күтілетін мұндай шығындарды бөліп көрсетуді қамтамасыз етеді. Басқару аппаратының шешімі бойынша субъект дебиторлық борыштарға алдын-ала түгелдеу жүргізіп, есепті мерзімге күмәнді борыштар бойынша резервтің сомасын анықтау үшін екі әдісті пайдалануына болады: • өнімді (жұмысты, қызметті) сатып-өткізу көлемінен есептелінетін проценттік әдіс; • төлеу мерзімдері бойынша шоттарды есепке алу әдісі. Бұл әдістерді төмендегі мысал арқылы ашып көрсетуге болады. Мысалы: «Ақниетң жауапкершілігі шектеулі серіктестігі өз тәжірибесінде сатып-өткізілу көлемінен проценттер арқылы күмәнді қарыздар бойынша резерв құру әдісін пайдаланады делік. Яғни, бұл әдісте соңғы екі-үш жылдың әр жылында пайда болған дебиторлық борыштардың ішіндегі төленбеген борыштардың көлемін анықтап, талдау жасалынған жылдардағы барлық дебиторлық борыштардың ішіндегі жалпы төленбеген борыштардың үлесін анықтау арқылы есепті жылға резерв құруға негізделген. Аталмыш кәсіпорын бойынша 2012 жылы 845 000 теңгеге дебиторлық борыш танылды. Осы дебиторлық борыштың көлемі бойынша құрылатын резервтің сомасын анықтау үшін төмендегі көмекші кесте мәліметтерін пайдаланамыз. 188 Ре тті к ном ері Жыл Дебиторлық борыштың көлемі (мың теңге) Оның ішінде үмітсіз қарыздардың сомасы (мың теңге) Төленбеген борыш көлемі, %- пен (4б./3б*100) Төленбеген борыштың орташа проценті, (%- пен). Резерв сомасы (мың теңге) (3б.,5қ.* 6б.,5қ.) 1 2 3 4 5 6 7 1 2009 545 35 6 - - 2 2010 500 53 11 - - 3 2011 750 45 6 - - 4 Жиын-тығы 1 895 133 - 7 - 5 2012 845 - - 7 59 Сонымен, «Ақниетң жауапкершілігі шектеулі серіктестігі 2012 жылдың 1 желтоқсанында 59 000 теңге көлемінде резерв құрды. Бухгалтерлік есепте ол операция төмендегі жазу арқылы көрсетіледі: ДТ КТ 7210 «Әкімшілік шығыстарың 59 000 қысқа мерзімді дебиторлық борыштарың 1290 «Күмәнді талаптар бойынша резервң 59 000 Қайтарылмайтын борыш деп танылып, есептен шығарылған дебиторлық борыш 15 желтоқсан 2012 жылы өтелген жағдайда (яғни төлем есептен шығарылу мерзімі ішінде келіп түссе) келесі бухгалтерлік жазу орындалады: ДТ КТ 1030 « Ағымдағы банк шоттарындағы ақша қаражаттарың 59 000 1210 «Сатып алушылар мен тапсырыс берушілердің қысқа мерзімді дебиторлық борыштарың 59 000 Ал егер, сатып алушылар мен тапсырыс берушілерден келіп түскен төлем қайтарылмайтын қарыз деп есептен шығарылған мерзімнен кейінгі есепті мерзімдерде төленген болса, онда: ДТ КТ 1030 «Ағымдағы банк шоттарындағы ақша қаражаттарың 59 000 6280 «Басқада табыстарң 59 000 жүктеу/скачать 2,61 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|