Program bastau; {Программа тақырыбы}
const pi = 3.14159; { тұрақтысының мәнін беру}
var r, l real; {r,l мәндерінің нақты (аралас) сан екенін сипаттау}
begin {Операторлар басы}
r: =5.5; {r мәнін беру}
l:=2*рі*r; {Шеңбер үзындығын есептеу}
write (‘Радиусы 5,5 см болатын шеңбер ұзындығы =’, l);{Нәтижені экранға шығару}
end. {Программа соңы}
Мұнда программа мәтіні қарайтылған қаріппен терілген, ал оң жақ шетте және оның төменгі жолында пішінді жақша ішінде түсініктеме мәтіні берілген. Түсініктеме программа мәтініне ешқандай әсер етпейді, ол түсінуді жеңілдетеді, сондықтан әрбір программа түсініктемемен толықтырылуы тиіс. Әрине, бұл программасыз да шеңбер ұзындығын есептеуге болады, бірақ 200-300 шеңбер ұзындығын табу керек болса, компьютер программасы өте тиімді әрі нәтижесі тез шығарылады. Ол үшін жоғарыдағы программаға аздаған ғана түзету жазса жеткілікті.
Күрделі есеп программасын құру үшін алдымен осындай қарапайым есеп шығарып үйрену қажет. Қате жібермес үшін программа блок-схема түрінде немесе алгоритмдік тілде құрастырылады.
Жоғарыдағы программаның алғашқы жолы — оның тақырыбы, екінші және үшінші жолы — сипаттау бөлімі, begin (басы) жене end (соңы) сөздерінің ортасында орналасқан операторлар, яғни әр түрлі амалдар орындау бөлімі. Программаның сөздік элементтері ағылшын тілінде. Оны қазақшаға (орысшаға) аударуға болады, алгоритмдік тіл де солай жасалған. Бірақ барлық елдер программадағы негізгі немесе түйінді сөздерді өз тіліне аудармай, олардың ағылшынша нұсқасын пайдаланады, олар көп емес (60— 70 сөз). Сондықтан ағылшын тілін үйренуді осы түйінді сөздерден бастап әрі қарай дамыту оқушылар үшін тиімді болады.
ТІЛДІҢ АЛФАВИТІ Тілдің алфавиті программаның элементтерін құруда қолдануға болатын символдар жиынынан тұрады. Оған әріптер, цифрлар және арнайы белгілер (символдар) жатады.
Тіл ерекшеліктеріне қарай символдар тобын шартты түрде төмендегі топтарға жіктеуге болады:
атаулар (идентификатор);
цифр;
айыру белгілері;
арнайы символдар.
Атау символдары ретінде латын алфавитінің 26 әріпі мен цифрлары қолданылады.
Әріп ретінде латын алфавитінің бас әріптері мен кіші әріптері:A B C D E FGHIJKLMNOPQRST U V W X Y Z abcde f g h i j k 1 m n o p q r s t uvwxyzжәне астын сызу таңбасы (_) қолданылады. Бас әріптер мен кіші әріптердің маңызы бірдей болып есептеледі, мысалы, X пен х-тің айырмасы жоқ, дәл сол сияқты ALFA1, aLfa1және alfa1 де бір атаудың жазылу түрлері болып саналады. Атауларда әріптер цифрлармен араласып жазыла береді, бірақ атаудың алғашқы символы міндетті түрде әріп болуы тиіс, мысалы, VES1, SALMAK2, Baga5,T7S25, ART25var8 т.б.
Атау ретіyде ASCII — код кестесінің негізгі символдары (латын әріптері) пайдаланылады, ал ол кестенің қосымша бөлімінің символдары (қазақ, орыс, араб т.б.) атау ретінде қолданылмайды, олар тек апострофқа — жоғарғы үтірге (‘’) алынған тұрақты сөз тіркестері немесе пішінді жақшаларға алынған түсініктеме ретінде ғана кездеседі.