АҚКҮШІК  – Тасқала ауданындағы елді мекен. АҚҚАЙРАН

95 
АҚҚОЗЫ
– Қаратөбе ауданындағы көл және елді мекен. Атау Қобыланды батырдың 
қол бастаған батырларының бірі, Алаша тайпасының Барамық руынан шыққан Аққозы 
батырдың құрметіне қойылған. Барамық руының бөлімінен ұраны да Аққозы батырдың атымен 
аталады.
Қобыландының баласы Бөкенбай қалмақтардан көлді тартып алып, оны батырға 
сыйлаған екен. Осы көл 
Аққозы
деп аталған. Аққозы туралы деректер бізге Қоржын ақын 
арқылы жетті. «Қобыланды батыр» жырының Қоржын жырлаған вариантында беріледі:
Қияқтан шыққан бес батыр 
Қарақозы, Аққозы -
Қатардан асқан қос батыр
.
»
жырда кездесетін 
Аққозы, Қоскөл,
Аққұм, Шыңғырлау
, 
топонимдері облыс территориясында әлі күнге өзгермей сақталған. Аққозы кеншарының бір 
бөлімшесі Қоржын деп аталады. Осы жердегі үлкен төбені халық Аққозы батырдың бейіті деп 
көрсетеді.
АҚҚОРА
– Шыңғырлау ауданындағы жер аты. Қораның сыланған балшығана берілген.
АҚҚҰС 
– Жаңақала ауданындағы елді мекен. Жаңадан пайда болған елді мекендерге 
қойылған жасанды атау. Мұндай жасанды атаулар 1970-1980 жылдары қой шаруашылығын 
өркендетуге байланысты жастар бригадаларының көптеп ұйымдастырылуымен барлық халкоз, 
савхоздарға қойылады.
АҚҚҰМ
– Қаратөбе, Шыңғырлау аудандарын қамтып жатқан құм атауы. Аққұм - 
тарихи жер. Бұрын осы жерде қала болған, онда Алшағыр ханның ордасы орналасыпты деген 
аңыз бар. Қала 12-14 ғасырларда өмір сүріп, кейін шапқыншылықтан қираған деген жорамал 
бар. Ел арасындағы әңгімелерге сүйенсек, Аққұм шаһарын Алшағырлдан өшін алған 
Қобыланды қиратқан екен дейді. Аққұм туралы «Қобыланды батыр» жырының Марабай ақын 
жырлаған вариантында деректер беріледі.
Бұл аңыздың негіссіз емес екендігін археологтардың зерттеулері де растайды. Олар 
жүргізген қазба жұмыстары нәтижесінде көне ақшалар, көптеген алтын білезік, сақиналар, 
көне қару- жарақтар – қайқы қылыштар, садақ жебесінің ұштары, қорамсақтар, 
темірсынықтары, үй тұрмысына керектізаттардың сынықтары табылған. Ол мұрағаттар 
облыстық өлкетану мұражайында сақтаулы. Алайда, бұл табылған мұрағаттар үлкен 
қорғанның қалдығы ғана. Аққұмдағы тарихи қорғандардың біразы кезінде аяусыз таланған. 
Алтын іздеушілер Аққұмды кезіп жүрген кездер болған. 
Аққұм өңірін «Қобыланды батыр» жырындағы сюжеттермен байланыстыратын 
деректер аз емес. Аққұмнан 60-70 шақырым жерде 
Қобыланды мазары, Қобыланды аулы
дейтін жерлер бар. Аққұмның тылсым сырын тануда онымен қатарлас орналасқан 
Хан орны, 
Шәр, Оқ атқан, Шымылдық, Едіге тоғайы, Қаратал, Қарауылтөбе
атауларының да мәні зор.
Аққұм тылсым сырға толы жер. Оның ортасында 
Жұмбақкөл 
деп аталатын көл де бар. 
Оны кез келген адам көре бермейді. Себебі, Аққұмның ортасындағы осы көл бірде жарқырап 
көрініп жатса, бірде көзден тасаланып жоқ болып кетеді екен. Көлдің 
Жұмбақкөл 
атануы да 
сондықтан. Аңыз желісіне негізделген осындай жер- су атауларының қалыптасу себептері мен 
жолдарын тану терең, салыстырмалы, кешенді зерттеуді қажет етеді. Сөздікте біз оларды атап 
кетумен ғана шектелдік. 

жүктеу/скачать 3,08 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: