Р. С. Касымова Әлеуметтік педагогтың ЖҰмыс технологиясы оқу құралы Алматы, 2020
жүктеу/скачать 3,67 Mb.
|
treatise177628 3
- Бұл бет үшін навигация:
- Балама таңдау
- А дамгершілік ұғымдармен жұмысты ұйымдастырудың әдістері
| Қарама-қайшы мәлімдемелерді талдау.
Мақал-мәтелдердің, афоризмдердің, сөздердің этикалық мазмұнын талдау. Афоризмдер, тамаша адамдардың сөздері, мақал-мәтелдерде терең даналық бар, олардың ашылуы балаларды адамгершілік мәселелері туралы ойлауға итермелейді. Сонымен қатар, олар этикалық әңгімелерде көбінесе мұғалімнің жүргізген идеясын растайтын иллюстрациялық материал ретінде қолданылады. Оларды қолдануда мұндай тәсілден аулақ болу керек, мағынасы әртүрлі, үстіртін емес афоризмдер мен мақал-мәтелдерді таңдап, олардың ішкі мағыналарын пайымдайтын, терең ойлайтын, түсінетін жағдайлар жасау қажет. Күрделі мәселелерді талдау Егер жалпыға мәлім нәрсеге белгілі және жаңа немесе басқа көзқарастар арасында қарама-қайшылық болған жағдайда, ол күрделі мәселе болып саналады. Бұл мәселе құрылымындағы қарама-қайшылық: онда екі бөлік айқын байқалады. Мысалы, жасөспірімдермен достық туралы әңгіме ұйымдастыра отырып, келесі күрделі сұрақтарды қоюға болады: Өзіңнен аз қызықты, аз дамыған адаммен дос болуға бола ма? Достық байыта түсуі керек қой? «Шынайы достық» деген ұғым бар. Бұл «пайдакүнемдік достық» болуы мүмкін дегенді білдіре ме? Адамгершіліктің күрделі мәселелерін талдау. Ең қарқынды бағаланатын іс-әрекет нақты өмір жағдайларын талдау, олардың іс-әрекеттері мен қатысушыларын этикалық нормалар мен қағидалармен байланыстыру негізінде өріс алады. Ең жақсы материал - бұл балалар тәжірибесіне жақын кітаптар мен публицистикалық фильмдерден алынған жағдайлар, сонымен қатар тәжірибелік іс-әрекетте, балалардың өзара қарым-қатынасында туындайтын өмірлік жағдайлар. Әрине, пайдаланылған материалдың біршама бейтараптығы қажет, белгілі бір жеке тұлғаның намысына тиетін оқушылардың жағдайлары мен іс-әрекеттерін талқылауға және талдауға болмайды. Оқушылардың оны жасаған адамға емес, іс-әрекет, амалға деген көзқарасын қалыптастыру және өздері үшін кейбір адамгершілік мәселесін шешу маңызды. Талқылауға ұсынылатын жағдайлар тек «жақсы» немесе «жаман» бағаны талап етпейтін, шын мәнінде күрделі, әртүрлі мәселелер болуы керек. Күрделі жағдай әңгіме бастауға, белгілі бір адамгершілік тақырыбын талқылауға себеп болуы мүмкін. Дилемма Теоретик Л.Колберг моральдық дилемманың негізгі сипаттамаларына назар аударады. Ол міндетті түрде: оқушылардың нақты өміріне қатысты болуы керек; мүмкіндігінше түсінуге оңай болуы керек; аяқталмаған болуы керек; адамгершілік мазмұнмен толық екі немесе одан да көп сұрақтардан тұруы керек. Балама таңдау Бұл әдіс тәрбиенің адамгершілік таңдауын ойдан келтірілген жағдайларды құру арқылы анықтауға ғана емес, сонымен бірге балалардың құндылық санасының дамуын ынталандыру үшін балалардың таңдауын талқылау негізінде де мүмкіндік береді. Оны қолданудың екі нұсқасы бар. Бірінші: балаларға жағдай (жазбаша немесе ауызша түрде) және осы жағдайда әрекет ету нұсқалары ұсынылады. Балалар таңдаған нұсқасын жазып, мұғалімге өздерінің жазбаларын береді. Ол оларды қорытындылайды, ең әдетті жауаптарды анықтайды және келесі сабақта балалармен бірге талдайды. Екінші: балалар шеңбер бойынша, бірінен соң бірі, ауызша жауап береді. А дамгершілік ұғымдармен жұмысты ұйымдастырудың әдістері Балалардың ұғынуына, кез-келген ұғымның мәнін түсінуіне көмектесу үшін оны барлық реңктерде, оған ұқсас және қарама-қарсы мағынадағы басқалармен қарым-қатынаста қарастыру қажет. Бұл жерде бірлескен талқылауды балалардың өзіндік жеке жұмысымен біріктіру керек: жазбамен, берілген ұғымдар мен оларға байланысты сөздерді бөліп көрсету арқылы және т.б. Жақын және қарама-қарсы ұғымдарды іздеу Сәйкестендіру, ұқсас және қарама-қарсы ұғымдармен салыстыру негізінде адамгершілік ұғымының мәнін ашуға мүмкіндік беретін әдіс. Әрине, синонимдердің өзіндік қатарын құрып, педагог бұл жұмысты алдымен өзі жасауы керек. Балалармен ортақ жұмыс екі жолмен құрылуы мүмкін: а) мұғалім әр балаға өз бетінше ойлауды және берілген ұғымға жақын ұғымдарды дәптерге жазуды ұсынады, содан кейін әрқайсысы барлық балаларды өз әрекеттерінің нәтижелерімен таныстырады, және жалпы қатар жасалады, әр ұғымды бір-бірінен ажырататын мағыналық реңктер талданады; б) бірлесе талқылау барысында тақтаға жазылған адамгершілік ұғымдарына мағынасы ұқсас қатар құрылады. Содан кейін барлығы дәптерде олардың мағыналық мәнін талдайды. Сонымен, балалар біз достық деп атайтын адами қарым-қатынастардың мәнін түсінуі үшін мынандай бірқатар ұғымдарды құрып, қарастыру қажет: «достық» - «серіктестік» - «достық қатынастар», олардың не білдіретінін, әрқайсысына қандай мағыналық реңктердің ендірілгенін түсіну керек. Жеке қасиеттерді сипаттайтын ұғымдар қарастырылған жағдайларда олардың мәніне терең ену жағымды және жағымсыз қасиеттерді салыстырмалы талдауды қажет етеді. Егер шамасын сезбесе, олардың басқа адамгершілік қасиеттермен үйлесімділігі болмаса, берілген ұғымдардың салыстырмалы талдауы оқушыларға жағымды адами қасиеттер мен ерекшеліктер өзінің қарама-қарсы жағына шығуы мүмкін екендігін түсінуге көмектеседі. Ұғымның мағынасын білдіретін сөздерді таңдау. Адамгершілік ұғымының мағынасына терең ену үшін сіз балаларға мәтіндер ұсына аласыз, олардың мазмұны жаңалықтар ашуға және адами қатынастар мен әрекеттердің мәнін қайта қарастыруға мүмкіндік береді. Мұндай дереккөздердің ішінде дана ойлар мен астарлы әңгімелер ерекше орын алады. Сонымен, балалармен «махаббат» сияқты құбылыстың мәнін талдай отырып, біз карточкалар бойынша жеке жұмыс ұйымдастырамыз. A. Оқыңыз. "Махаббат" сөзіне қатысты және оның мәнін білдіретін сөздердің астын сызыңыз. «Махаббат көпке шыдайды, махаббат қызғанбайды, махаббат мардымсымайды, мақтанбайды. Ол қатыгездік жасамайды, өзіндікін іздемейді, ашуланбайды, жамандық ойламайды, өтірікке емес, шындыққа қуанады. Ол бәрін қамтиды, бәріне сенеді, әрқашан үміт етеді, бәріне шыдайды, махаббат ешқашан кетпейді». B. Сөздерді топтарға бөліп оқыңыз, талқылаңыз. жүктеу/скачать 3,67 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|