Үшоксикарбон қышқылдары. Бұл топтағы ең маңыздылары пирогаллол туындылары. Табиғатта ерекше таралған
Галл қышқылы. Ол бос күйінде немесе дигалл қышқылы және глюкозидтер күйінде әр түрлі тері илейтін заттардың құрамына енеді (сия жаңғағы, сумах, шай жапырағы, емен қабығы, анар ағашьшың тамыры және т. б.). Лабораторияда протокатех қышқылының галоген туындылары сілтілік балқытумен алынады.
Көп негізді ароматик қышқылдар
Үш бензендикарбон қышқылы белгілі: фталь (о-изомер), изофталь (п-изомер) және герефталь (п-изомср) қышқылдары.
Жоғары сатыдағы негізді қышқылдардан пиромелит қышқылы (1, 2, 4, 5-бензентетракарбон қышқылы) назар аударарлық.
Алу тәсілдері. Екі негізді қышқылдар да бір негізді қышқылдарды алу әдістерімен алынады, тек бұл арада скі топ не екі атом өзгеріске ұшырайды. 1. Бұл қышқылдар тегіс орынбасарларының белгілі саны тиісті қалыптарда орналасқан бензол гомологтарын тотықтырумен алынады.
о-ксилолды тотықтырғанда фталь қышқылы алынады, ол әдетте ангидрид түрінде бөлінеді. Изо- және терефталь қышқылдары ангидрид түзбейді. Олар м- және п-ксилолдарды сұйық фазада (және еритін кобальт немесе марганец тұздарының қатысуымен) ауамен толуил қышқылдарына дейін тотықтыру арқылы алынады. Толуил қышқылдарын метил эфирлеріне айналдырып, кейінгілерді метилбифталаттарға дейін тотықтырады.
2. Нафталинді тотықтыру фталь қышқылының ароматик қатарының ең маңызды қышқылдарының бірі — өңдірістік алу әдісі болып табылады:
Бұрын тотықтырғыш есебінде сынап тұздарының қатысуымен күкірт ангидриді қолданылады. Кейінгі кездерде тотықтыруды ауадағы оттекпен ванадий бес тотығының қатысуымен еткізеді.
3. Соидай-ақ фталь қышқылының калий тұзын 400° С СОг атмосферасында мырыш және кадмий фталатының қатысуымен изомеризациялау терафталь қышқылын алудың (шығымы 95%) маңызды тәсілі болып табылады:
4. Терефталь қышқылын сондай-ақ бензоин қышқылының калий тұзын 340°С 300 атм кысымда калий бикарбонатының қатысуымен карбоксилдеу арқылы алуға болады (шығымы 60%):
Физикалық қасиеттері. Көп негіздік қышқылдар — балқу температуралары жоғары кристалдық заттар. Екі негіздік қышқылдар әсіресе терефталь қышқылы суда нашар ериді.
Достарыңызбен бөлісу: |
